Tác giả: Minh Thảo
Biên tập: Hà Duy
“Thế hệ cợt nhả” là một cách nói tự trào của các bạn trẻ ngày nay với lối giao tiếp, nhìn nhận và giải quyết các vấn đề xã hội theo cách hài hước, châm biếm. Tuy nhiên, đằng sau vẻ ngoài cợt nhả ấy, nhiều người lại cho rằng họ là thế hệ rất tỉnh táo, nhận thức rõ ràng về thế giới và dùng sự hài hước như một công cụ để đối phó với tình trạng căng thẳng, bất an, hoặc những vấn đề lớn mà họ cảm thấy bối rối hay bất lực.
Khi bước chân vào môi trường công sở, “thế hệ cợt nhả” ngay lập tức trở thành “hiện tượng”, bởi vì cách họ làm việc và thể hiện bản thân thường đi ngược với hình mẫu nhân viên truyền thống.
Một ví dụ “hết nước chấm” về phong cách làm việc của thế hệ trẻ:
(Nguồn: theoffice)
Bỏ qua những câu đùa vốn là nét đặc trưng của thế hệ trẻ ngày nay, họ thực sự là những người tiên phong trong việc thay đổi và góp phần xây dựng xu hướng làm việc tương lai. Khi biết cách nắm bắt và hỗ trợ tinh thần nhiệt huyết của bạn trẻ, doanh nghiệp và tổ chức sẽ tạo ra một đội ngũ làm việc hiệu quả và mang lại nhiều giá trị.
Khảo sát toàn cầu thường niên năm 2024 của Deloitte về thế hệ Gen Z và Millennials, với sự tham gia của 22.800 người từ 44 quốc gia (thuộc khu vực Bắc Mỹ, Mỹ Latinh, Tây Âu, Đông Âu, Trung Đông, Châu Phi và khu vực Châu Á – Thái Bình Dương), đã đi sâu tìm hiểu cách hai thế hệ này ứng phó với những thách thức. Trong nghiên cứu này, thế hệ Gen Z được định nghĩa là những người sinh từ năm 1995 đến năm 2005, và thế hệ Millennials là những người sinh từ năm 1983 đến năm 1994. Dưới đây là những điểm nổi bật về phong cách làm việc của người trẻ rút ra được từ khảo sát.
Sẵn sàng nói không với những công việc đi ngược lại với giá trị cá nhân
Ý nghĩa trong công việc đóng vai trò quan trọng trong việc định hình sự hài lòng và cảm giác hạnh phúc tại nơi làm việc — và thế hệ trẻ ngày nay đã bắt đầu quan tâm đến điều đó ngay từ những bước đi đầu tiên trong sự nghiệp. Điều đáng chú ý là họ ngày càng thể hiện sự chủ động và cứng rắn hơn trong việc lựa chọn công việc: sẵn sàng từ chối những vị trí, nhiệm vụ hoặc nhà tuyển dụng không phù hợp với các nguyên tắc đạo đức hoặc niềm tin cá nhân của mình.
Theo thống kê của Deloitte, khoảng một nửa bạn trẻ tham gia khảo sát đã từng từ chối tham gia vào một nhiệm vụ hoặc dự án vì mâu thuẫn với giá trị cá nhân. Tương tự, 44% Gen Z và 40% Millennials cho biết họ đã quyết định không nhận lời làm việc cho một nhà tuyển dụng vì lý do tương tự.
Những nguyên nhân đằng sau sự từ chối này rất đa dạng — từ các vấn đề có tính hệ thống như tác động tiêu cực đến môi trường, sự thiếu hòa nhập và tính công bằng, cho đến các yếu tố liên quan đến trải nghiệm cá nhân như thiếu cam kết với sức khỏe tinh thần hoặc công việc không tôn trọng nhu cầu cân bằng giữa công việc và cuộc sống.
Dù đã từ chối một nhiệm vụ, một nhóm bạn trẻ cho biết họ không được lắng nghe và vẫn phải làm việc đó. Khoảng 25% người tham gia khảo sát cảm thấy rằng, cơ hội phát triển nghề nghiệp của họ bị ảnh hưởng khi họ từ chối nhận việc không phù hợp với giá trị cá nhân. Điều này cho thấy, ngoài việc truyền đạt mục tiêu rõ ràng, doanh nghiệp cần thực sự lắng nghe nhân viên để duy trì sự đồng điệu về giá trị, từ đó xây dựng đội ngũ gắn bó và có động lực hơn.
Để làm được điều đó, việc hiểu rõ những giá trị cốt lõi và động lực nội tại thúc đẩy cá nhân trong công việc là rất quan trọng. Những yếu tố này được tổng hợp qua 6 khía cạnh (theo công cụ Trắc nghiệm Indigo):
Việc cân bằng công việc và cuộc sống, cùng với khả năng làm việc linh động là ưu tiên hàng đầu
Công việc là một phần quan trọng trong việc định hình bản sắc của thế hệ trẻ, chỉ xếp sau gia đình và bạn bè. Tuy nhiên, điều đặc biệt là Gen Z có xu hướng coi trọng các hoạt động văn hóa như đọc sách, nghe nhạc, xem biểu diễn gần ngang bằng với công việc. Sự khác biệt này có thể do Gen Z đang ở giai đoạn đầu của sự nghiệp, hoặc phản ánh một sự thay đổi lớn hơn trong giá trị của thế hệ này, khi họ chú trọng hơn vào việc cân bằng giữa công việc và cuộc sống cá nhân.
Chúng ta có thể dễ dàng quan sát sự khác biệt này trong những tình huống quen thuộc như nghỉ phép (annual leave). Với nhiều người thuộc thế hệ trước, nghỉ phép thường gắn liền với việc “xin nghỉ” – tức một việc cần phải xin phép và trình bày lý do rõ ràng, kèm theo đó là cảm giác ngại ngùng hoặc có lỗi vì phải tạm dừng công việc. Trong khi đó, bạn trẻ ngày nay nhìn nhận nghỉ phép như một quyền lợi chính đáng. Họ chủ động sắp xếp thời gian nghỉ khi cần thiết, miễn là đảm bảo tiến độ công việc.
Cả Gen Z và Millennials đều không coi công việc là tất cả. Họ đặc biệt coi trọng việc duy trì sự cân bằng giữa công việc và cuộc sống. Họ cũng mong muốn được làm việc linh hoạt về địa điểm và thời gian, và điều này đang thúc đẩy sự phát triển của các mô hình việc làm ít truyền thống hơn, như làm việc tự do theo dự án, đảm nhận nhiều công việc bán thời gian ngoài công việc chính.
Sự cân bằng công việc – cuộc sống là yếu tố hàng đầu khi họ lựa chọn nhà tuyển dụng, và là phẩm chất được ngưỡng mộ nhất ở bạn bè đồng trang lứa, vượt xa các tiêu chí thành công truyền thống như chức danh và tài sản.
Kỳ vọng dài hạn và tác động xã hội
Kỳ vọng về sự nghiệp dài hạn của người trẻ cũng đang không ngừng dịch chuyển. Nếu “nghỉ việc thầm lặng” từng là làn sóng nổi bật trong những năm trước, thì các kết quả khảo sát gần đây cho thấy một chuyển biến tích cực hơn từ năm 2024.
Ngày nay, thế hệ trẻ không chỉ khao khát thay đổi môi trường làm việc mà còn tin tưởng vào khả năng đóng góp của chính mình để hiện thực hóa điều đó. Sáu trên mười người thuộc cả Gen Z và Millennials tin rằng, họ có thể tạo ra sự thay đổi ở nhiều khía cạnh, từ việc phân bổ và điều chỉnh khối lượng công việc, nâng cao chất lượng dịch vụ khách hàng, thúc đẩy học tập và phát triển, đến chăm sóc sức khỏe, đóng góp xã hội và bảo vệ môi trường.
Không chỉ dừng lại ở nỗ lực cải thiện công việc hiện tại, nhiều người trẻ còn chủ động cân nhắc chuyển hướng nghề nghiệp – phần vì lo ngại trước các vấn đề môi trường, phần vì tác động từ sự phát triển nhanh chóng của công nghệ. Đáng chú ý, cứ năm người thì có một đã thay đổi công việc hoặc ngành nghề vì lý do liên quan đến môi trường, và một số lượng bạn trẻ tương tự cũng đang có kế hoạch thực hiện điều đó trong tương lai gần.
Kết
Người trẻ không chỉ mang theo những câu đùa cợt dí dỏm, mà còn là tinh thần dám nghĩ, dám làm khác, và dám thay đổi. Họ đặt câu hỏi về những điều từng được xem là “đúng”, theo đuổi sự cân bằng, giá trị và ý nghĩa trong công việc — ngay cả khi con đường đó khiến họ trở nên dễ bị hiểu lầm là “thiếu nghiêm túc”, “khó chiều”, hay “mơ mộng”.
Thay vì dán nhãn những bạn trẻ, điều mà các tổ chức và thế hệ đi trước có thể làm tốt hơn là lắng nghe và đồng cảm, đồng hành và nâng đỡ. Khi được trao niềm tin, không gian và sự thấu hiểu, những người trẻ sẽ trở thành lực đẩy quan trọng cho một môi trường làm việc tiến bộ, công bằng và nhân văn.
Tài liệu tham khảo:
Deloitte. 2024 Gen Z and Millennial Survey: Living and working with purpose in a transforming world. https://www.deloitte.com/global/en/issues/work/content/genz-millennialsurvey.html
Bài viết liên quan: