Tác giả: Hoàng Nguyễn
Biên tập: Minh Thảo
Đi làm bằng xe buýt mỗi sáng, điều khiến tôi thích thú nhất là được lắng nghe những bản nhạc đầy cảm xúc phát ra từ chiếc radio nhỏ của bác tài. Có hôm là những giai điệu bolero ngọt ngào, tươi vui; có hôm lại là những bài dân ca miền Tây thấm đượm nỗi buồn man mác. Sáng nay, tiếng nhạc rộn ràng đón Giáng sinh hòa cùng cơn gió se lạnh của tháng 12 khiến không gian trở nên rộn ràng, như nhắc nhở mọi người nhanh chóng hoàn tất những gì còn dang dở của năm cũ để chào đón một năm mới.
Với công việc nhân sự của mình, tôi nghĩ đến việc lên kế hoạch cho đợt khám sức khỏe cuối năm cho nhân viên – một dịp để mọi người nhìn lại tình hình sức khỏe của mình sau một năm bận rộn, từ đó có kế hoạch chăm sóc bản thân tốt hơn trong năm tới. Bất giác, tôi tự hỏi: đau đầu, chúng ta biết tìm đến viên thuốc giảm đau; bệnh nặng hơn, sẽ đến phòng khám. Nhưng còn sức khỏe nghề nghiệp thì sao? Làm thế nào để biết khi nào ta cần nghỉ ngơi, khi nào cần sự trợ giúp, hay khi nào cần điều chỉnh lại hướng đi?
Những câu hỏi ấy khiến tôi nghĩ đến các cách tự khám sức khỏe nghề nghiệp cho mỗi người đi làm.
Mức độ 1: Công việc tương thích nhưng workload nhiều
Đó là những năm đầu làm việc sau khi tôi ra trường. Công việc phù hợp với thế mạnh, đồng nghiệp thân thiện, môi trường làm việc hòa nhã. Nhưng dù mọi thứ đều “đúng”, tôi vẫn thường rời văn phòng khi thành phố đã lên đèn, bỏ lỡ ánh chiều tà dịu dàng trải dài trên những mái nhà. Cuối tuần, tôi mệt rã rời, công việc là nồi cơm Thạch Sanh, cuộc sống là những ngày qua lại giữa guồng quay công việc không hồi kết. Có lúc tôi thấy mình như anh chàng chuyền dưa hấu hay thấy vào dịp cận Tết – chuyền từng quả một cách nhịp nhàng, từ tay người này qua tay người khác, để xếp ngay ngắn trên quầy hàng. Đều đặn, chính xác, nhưng buồn tẻ và không có khoảng nghỉ.
Tôi khao khát một khoảnh khắc để thở. Tôi muốn có những “bước chuyền” đẹp hơn, như của các cầu thủ – nơi mỗi quả bóng có thể bay xoáy lên không trung, nhẹ nhàng rơi xuống tay tôi, và tôi có thời gian để vòng tay đỡ lấy nó. Hình ảnh đó là cách tôi mường tượng về việc có không gian để suy ngẫm, để làm công việc của mình tốt hơn, sáng tạo hơn. Nhưng thay vào đó, tôi chỉ thấy mệt.
Khi rà soát lại, tôi nhận ra vấn đề không nằm ở môi trường hay tính chất công việc, mà ở khối lượng công việc. Nó quá lớn so với năng lượng và thời gian mà tôi có. Tôi không ghét công việc mình đang làm, nhưng tôi bị cuốn vào một vòng lặp làm mãi không hết việc.
Tự kê toa: Cần nghỉ ngơi, ưu tiên sắp xếp lại công việc
Để thoát khỏi tình trạng này, tôi đã làm hai điều:
- Ưu tiên và sắp xếp lại công việc. Tôi bắt đầu học cách phân loại các nhiệm vụ: việc nào cần làm ngay, việc nào có thể đợi, và việc nào có thể giao lại. Điều này không chỉ giúp tôi kiểm soát được khối lượng công việc mà còn giúp tôi cảm thấy chủ động hơn trong công việc.
- Dành thời gian nghỉ ngơi thực sự. Tôi học cách tôn trọng thời gian rảnh rỗi của mình – không mang việc về nhà, không kiểm tra email công việc vào cuối tuần, và dành thời gian để tận hưởng những điều nhỏ bé như đi dạo hay đọc sách.
Khi workload được giảm bớt và tôi cho phép bản thân có những “khoảng thở”, tôi dần tìm lại được sự cân bằng. Công việc không còn là chuỗi ngày lặp đi lặp lại, mà trở thành nơi tôi có thể khám phá, học hỏi và đóng góp một cách trọn vẹn hơn.
Mức độ 2: Nhận diện các điểm gây mệt dựa vào sự tương thích của đặc tính nghề nghiệp – đặc điểm bản thân và tự điều chỉnh.
Tôi nghĩ đến chị Ph., một đồng nghiệp của mình, người từng chia sẻ với tôi những mệt mỏi trong công việc hành chính – nhân sự dù chị rất giỏi và giàu kinh nghiệm. Theo lý thuyết mật mã Holland, (bạn có thể tìm hiểu tại đây), chị có thể hiện nhóm Kỹ thuật cao khi thích những công việc cụ thể, rõ ràng, thiên về hành động thực tế như tổ chức sự kiện hay quản lý hiện trường thay vì ngồi văn phòng. Bên cạnh đó, nhóm Xã hội trong chị bộc lộ rõ ở niềm yêu thích giúp đỡ người khác, kết nối và hỗ trợ các cá nhân phát triển. Dù vậy, công việc chị đảm nhận đòi hỏi rất nhiều từ nhóm Nghiệp vụ xoay quanh việc xử lý hồ sơ, hoàn thiện báo cáo chi tiết, quản lý hệ thống dữ liệu nhân viên. Những công việc lặp đi lặp lại khiến chị không thể hiện được năng lượng tươi vui, đổi mới vốn là cá tính của chị.
Tự kê toa: Nhận diện điểm gây mệt và tự điều chỉnh
Chị nhận ra các điểm gây mệt:
Công việc giấy tờ chiếm phần lớn thời gian: Đây là loại nhiệm vụ công việc không sử dụng năng lượng nhóm Xã hội có trong chị.
Thiếu yếu tố hành động và tương tác: Thời gian dài làm việc với các con số và dữ liệu khiến chị cảm thấy gò bó và xa rời những giá trị cá nhân quan trọng nhất: sự kết nối và cảm giác đóng góp thực tế.
Vì thế, chị có các điều chỉnh:
- Chuyển trọng tâm sang thế mạnh cá nhân: chủ động đề nghị tham gia nhiều hơn vào mảng tổ chức các buổi đào tạo và sự kiện cho nhân viên, thay vì chỉ làm công việc giấy tờ. Với các buổi đào tạo, chị có cơ hội tương tác trực tiếp với nhân viên, tạo dựng môi trường hỗ trợ và năng động – điều rất phù hợp với nhóm Xã hội và Kỹ thuật của chị.
- Nhìn nhận lại ý nghĩa của công việc: thay đổi cách nhìn nhận về các nhiệm vụ giấy tờ. Thay vì chỉ xem chúng như các công việc kỹ thuật, chị nghĩ đến giá trị lâu dài của chúng: việc quản lý hồ sơ và dữ liệu nhân sự chính xác sẽ giúp xây dựng môi trường làm việc minh bạch và hỗ trợ nhân viên tốt hơn.
Câu chuyện của chị Ph. cho tôi thấy rằng, khi hiểu rõ bản thân ở lăng kính hướng nghiệp và biết cách điều chỉnh, chúng ta có thể vượt qua những điểm gây mệt mỏi và biến công việc thành một nguồn cảm hứng tích cực.
Mức độ 3: Vấn đề cần sự trợ giúp
Có những thời điểm trong sự nghiệp, những vấn đề về sức khỏe nghề nghiệp trở nên phức tạp và không thể giải quyết chỉ bằng nghỉ ngơi hay các điều chỉnh cá nhân. Việc gọi tên vấn đề không hề dễ dàng. Chỉ biết đó có thể là cảm giác chán chường mỗi sớm mai thức dậy khi nghĩ đến cảnh phải đi làm, hay là trạng thái mông lung, vô định không biết mình đang làm gì đây giữa guồng quay công việc. Có khi đó là sự cạn kiệt ý chí đến mức mất hứng thú với mọi thứ xung quanh, hoặc cảm giác bị mắc kẹt trong một vòng lặp không lối thoát, nơi mọi nỗ lực dường như không mang lại kết quả. Những triệu chứng này âm thầm bào mòn tinh thần, khiến ta rơi vào tình trạng kiệt quệ cảm xúc, khó tập trung, và thậm chí nghi ngờ chính năng lực của mình.
Đi thăm khám: Tìm sự trợ giúp từ chuyên gia
Để vượt qua trạng thái này, việc tìm đến chuyên gia hoặc áp dụng các công cụ hỗ trợ hướng nghiệp là điều cần thiết. Nút thắt nghề nghiệp có thể bắt nguồn từ những yếu tố bên trong lẫn bên ngoài, ảnh hưởng sâu sắc đến cách ta đối diện với công việc hàng ngày và định hướng tương lai. Thiếu động lực khiến ta mất hứng thú với công việc, trì hoãn, và cảm thấy mọi nỗ lực đều vô nghĩa. Thiếu quyết đoán làm ta lo lắng quá mức, không dám hành động, và cảm giác bị mắc kẹt. Niềm tin sai lệch như tự cho rằng mình không đủ giỏi hoặc phụ thuộc quá nhiều vào ý kiến người khác cũng khiến ta giới hạn bản thân. Ngoài ra, ta có thể không rõ về sở thích, kỹ năng, giá trị cốt lõi, dẫn đến thiếu tự tin và mơ hồ về ý nghĩa công việc. Việc không biết rõ các lựa chọn nghề nghiệp hoặc yêu cầu công việc tương lai cũng gây nên sự mông lung. Ta có thể bị giằng xé bởi mâu thuẫn bên trong hoặc áp lực từ gia đình, xã hội, dẫn đến căng thẳng và không hài lòng. Cuối cùng, thiếu kỹ năng đối phó với thay đổi hoặc kiên cường trước thất bại khiến bạn dễ buông xuôi và mất đi cơ hội phát triển.
Tham khảo Bảng đáng giá khó khăn nghề nghiệp (CDI) tại đây.
Kết luận
“Và đừng để đời chỉ là những chuỗi ngày được chấm công (that’s right)
Miệng cười như nắng hạ nhưng trong lòng thì chớm đông (yo)
Nếu mà mệt quá giữa thành phố sống chồng lên nhau
Cùng lắm thì mình về quê, mình nuôi cá và trồng thêm rau (ha-ha)”
Tiếng nhạc của Đen Vâu vang lên từ chiếc radio nhỏ của bác tài, lời ca như một lời nhắc nhở sâu sắc về cuộc sống, về công việc. Trong nhịp sống vội vã, nhiều khi ta bị cuốn vào guồng quay công việc mà quên lắng nghe chính mình. Miệng vẫn cười tươi như nắng hè, nhưng trong lòng lại chớm lạnh như mùa đông; như thể ta đang sống trong một thành phố tấp nập, chồng chéo những lo toan.
Chuyến xe đã đến trạm tôi cần xuống. Như thường lệ, tôi hít thở thật sâu không khí trong lành của buổi sớm mai. Làn gió tháng 12 se lạnh thổi qua, tôi nhìn dòng người vội vã lên đường, lòng thầm mong nhiều người sẽ nhận ra giá trị của việc chăm sóc sức khỏe nghề nghiệp. Biết dừng lại khi cần, kiểm tra và chăm sóc sức khỏe nghề nghiệp chính là chìa khóa để giữ gìn niềm đam mê với công việc, giúp mỗi người phát triển toàn diện và tìm thấy sự viên mãn trong cuộc sống theo nghiên cứu về sự viên mãn (wellbeing) của Gallup.
Tham khảo Kênh sức khỏe nghề nghiệp.
Bài viết liên quan: