Tác giả: Kiều Anh
Biên tập: Minh Thảo
Nếu bạn đang đọc bài viết này, có lẽ bạn đang có ý định chuyển việc, hoặc phải chuyển việc vì nguyên nhân bất khả kháng.
Bài viết này ở đây để nói với bạn rằng bạn không hề cô đơn! Theo báo cáo của McKinsey & Company (2021) trên 8 quốc gia, sau COVID 19, hơn 25% người lao động đã và đang phải chuyển đổi việc làm vì những công việc trước đây không phù hợp với bối cảnh mới. Gần đây nhất, theo thống kê từ cuốn sách “Job Moves – 9 steps for making progress in your career” (tạm dịch: Bước nhảy công việc – 9 bước tạo lộ trình thăng tiến) (2024) của nhóm tác giả Ethan Bernstein, Michael B. Horn, Bob Moesta, hàng năm có khoảng 1 triệu người trên thế giới trải qua quá trình chuyển việc.
Mê cung không rõ lối ra
Đứng trước ngưỡng cửa này, bạn dễ cảm thấy stress và lo âu, xuất phát từ nỗi sợ hãi về sự không chắc chắn của công việc sắp tới và tương lai. Mất đi môi trường quen thuộc của công việc cũ cũng dấy lên nhiều áp lực về việc phải thay đổi, thích nghi với môi trường và nhịp sống mới.
Khi bắt đầu tìm kiếm công việc mới, ta cũng dễ thấy bối rối, quá tải và mắc kẹt trong quá nhiều thông tin tuyển dụng. Giai đoạn thất nghiệp kéo dài cũng dễ tạo ra nhiều cảm xúc tiêu cực, làm ta mất tự tin vào năng lực của bản thân.
La bàn và bản đồ cho hành trình chuyển việc
Để tư duy mới trở thành kim chỉ nam
Từ sau đại dịch, phần đông chúng ta trở nên lo lắng nhiều hơn về sự không chắc chắn. Đặt vào bối cảnh công việc – thứ nuôi sống bản thân và gia đình, những cảm xúc này lại càng được khuếch đại, khiến chúng ta dễ chỉ chú tâm vào chấm đen trên tờ giấy, và quên mất xung quanh còn vô vàn khoảng trắng chờ được vẽ thêm. Việc lùi lại một bước, chọn góc nhìn rộng hơn vào bức tranh đa chiều về chuyển việc, khiến ta dần nhìn thấy những khía cạnh và cơ hội bị ẩn giấu. Việc chuyển đổi công việc không nhất thiết có nghĩa là có điều gì đó không ổn; đó có thể là cơ hội có một không hai giúp chúng ta phát triển.
Bạn chắc hẳn đã quen với hình mẫu sự nghiệp lý tưởng: vào một công ty lớn, có công việc ổn định về thu nhập, chắc chắn về lộ trình thăng tiến “climb the ladder” – leo từ bậc thấp nhất lên bậc cao nhất của chiếc thang sự nghiệp tại công ty đó. Nhưng trong bối cảnh thế giới hiện tại, sự phát triển không nhất thiết chỉ có tiến lên theo đường thẳng một chiều như vậy. Sự tiến bộ trong sự nghiệp, theo như nhóm tác giả của cuốn Job Moves, có thể được nhìn nhận theo cách toàn diện hơn: không chỉ trong một công ty, một vai trò hay một ngành nghề cố định, mà trên toàn bộ sự nghiệp, sức khỏe thể chất và tinh thần, các mối quan hệ cá nhân và chuyên nghiệp, sở thích cá nhân cũng như những nhu cầu và mong muốn khác của chúng ta trong cuộc sống.
Sự “đổi hướng” trong tư duy này không hề hiếm thấy với những ai sẵn sàng cởi mở để bản thân được phát triển toàn diện hơn. Karen Ling – một Giám đốc nhân sự toàn cầu đa lĩnh vực, đã chia sẻ hành trình nghề nghiệp của mình qua bài viết “A Career Path is Never a Straight Line” (tạm dịch: Con đường sự nghiệp chưa bao giờ là một đường thẳng”) trên LinkedIn cá nhân. Trên chặng đường 25 năm sự nghiệp, Karen đã đi qua những cột mốc:
- Bắt đầu với ước mơ trở thành nhiếp ảnh gia thể thao
- Tốt nghiệp ngành Luật tại Đại học Boston, Mỹ và hành nghề luật sư trong 6 năm trước khi có bước chuyển mình đầy dũng cảm sang lĩnh vực Nhân sự
- Đến nay, trong cương vị giám đốc và cố vấn chiến lược, Karen đã trở thành một chuyên gia Nhân sự đa lĩnh vực như quản lý và phát triển nhân tài, sự đa dạng, công bằng và hòa nhập, quản lý sự thay đổi, và quản trị doanh nghiệp.
Tôi tin rằng không chỉ với những nhân vật tầm cỡ hay những người có một sự nghiệp thành công rực rỡ như ví dụ trên, mỗi chúng ta đều có rất nhiều khía cạnh có thể được được khai thác trong sự nghiệp. Ngoài việc tạo ra bước ngoặt nghề nghiệp, chuyển việc đôi khi còn giúp ta có thêm thời gian cho sức khỏe tinh thần và thể chất của bản thân, hay để tập trung cho gia đình và nuôi dưỡng những mối quan hệ thân thiết, đều là những nhu cầu thích đáng.
Chuyển việc chính là cơ hội để chúng ta chủ động “tuyển dụng” công việc mới, để đạt được sự phát triển toàn diện hơn trong các khía cạnh sự nghiệp, cá nhân và cuộc sống.
Bản đồ cho hành trình chuyển việc
Trong cuốn sách Job Moves, nhóm tác giả đã xây dựng một bản đồ 9 bước chuyển việc dựa trên kinh nghiệm cố vấn cho hàng ngàn người, và đã được kiểm chứng sự hiệu quả. Ở bài viết này, tôi xin được tóm tắt lại thành 3 giai đoạn lớn để người đọc tiện theo dõi hơn.
Giai đoạn 1 – Tìm hiểu mục tiêu chuyển việc
9 bước chuyển việc nói trên được phát triển dựa trên lý thuyết “Jobs to be done” – một lý thuyết tập trung vào khám phá những động lực sâu xa đằng sau quyết định của con người. Đặt trong bối cảnh nghề nghiệp, thay vì chỉ nhìn vào bề nổi của một quyết định chuyển việc hay những ý định mông lung, ta cần đào sâu vào bên trong, nhận diện và gọi tên được những mục tiêu chuyển việc, mong muốn thực sự mà mình đang theo đuổi.
4 nhóm mục tiêu chuyển việc tiêu biểu được thống kê là:
- Get Out: Thoát Khỏi Tình Trạng Hiện Tại
- Regain Control: Lấy Lại Quyền Kiểm Soát
- Regain Alignment: Tái Định Hướng
- Take The Next Step: Tiến Đến Bước Tiếp Theo
Để hỗ trợ người đọc nhận diện được mục tiêu chuyển việc của mình dễ dàng hơn, nhóm tác giả đã phát triển một Bảng đánh giá nhu cầu chuyển việc, bao gồm các câu trắc nghiệm xoay quanh hai nhóm động lực chuyển việc chính: động lực thúc đẩy (pushes) và động lực thu hút (pulls). Sông An đã có một bài viết trước đây giới thiệu chi tiết về hai nhóm này và sự liên hệ của chúng tới 4 nhóm mục tiêu chuyển việc, bạn có thể tìm hiểu thêm tại đây.
Sông An cũng rất vui mừng khi được nhóm tác giả cho phép dịch công cụ để giới thiệu rộng rãi hơn đến người Việt Nam. Bạn có thể tham khảo bản dịch tiếng Việt của bảng đánh giá tại đây.
Lưu ý: Đây chỉ là phiên bản lược dịch để hỗ trợ người Việt tiếp cận công cụ một cách dễ dàng hơn, và chưa được chuẩn hóa về ngôn ngữ. Nếu bạn có khả năng tiếng Anh tốt, Sông An rất khuyến khích bạn làm bản gốc tiếng Anh của nhóm tác giả tại đây.
Giai đoạn 2 – Xây dựng “tài sản sự nghiệp” và Thiết kế trải nghiệm công việc mong muốn
Trong giai đoạn này, nhóm tác giả khuyến khích chúng ta nên nhìn lại các trải nghiệm nghề nghiệp đã có qua CV của mình, và xây dựng cho mình một bộ “tài sản sự nghiệp”, qua hai câu hỏi:
- Đâu là những năng lực hành nghề bạn đã tích lũy được?
- Trong đó, năng lực nào bạn muốn đầu tư vào để phát triển nhiều hơn trong công việc sắp tới?
Bước này vừa giúp chúng ta tổng kết những kinh nghiệm đã tích lũy, nhìn rõ những thế mạnh có thể mang theo, vừa xác định mũi nhọn muốn phát triển trong công việc sắp tới.
Tiếp tới, ta sẽ tự tay thiết kế các “bản mẫu” cho công việc mong muốn của mình. “Bản mẫu” này nên dựa trên trải nghiệm (the experiences) bạn muốn có trong công việc, thay vì những đặc điểm (the features) của công việc đó. Ví dụ, thay vì những đặc điểm thường thấy như chức danh, lương bổng, phúc lợi, bạn hãy nghĩ về những trải nghiệm mang tính cá nhân, gắn liền với sở thích, tính cách hay thế mạnh và năng lực của mình, dựa trên 2 câu hỏi sau:
- Bạn muốn công việc tiếp theo sẽ thúc đẩy hoặc tiếp thêm năng lượng cho bạn thế nào?
- Bạn muốn công việc mới có thể tận dụng khả năng của bạn thế nào?
Sau khi đã có một vài “bản mẫu” trong tay, bạn nên trò chuyện với mạng lưới chuyên nghiệp của mình, lắng nghe góc nhìn thực tế của những người đã hoặc đang ở trong trải nghiệm công việc tương tự. Quá trình này sẽ giúp bạn hình dung rõ hơn những tính chất của một công việc phù hợp với bản thân, vừa phát huy được thế mạnh và đồng thời tạo động lực cho mình.
Cuối cùng, “bản mẫu” có thể rất lý tưởng, nhưng trong thực tế thì công việc hoàn hảo chắc chắn không tồn tại. Vì vậy, ta cũng cần kiểm định thực tế với những công việc thực sự có trên thị trường tuyển dụng. Bước này giúp ta nhìn được sự đánh đổi (trade-off) cần thiết để không bị “vỡ mộng”, và có những yếu tố then chốt để đưa ra quyết định dễ dàng hơn.
Giai đoạn 3 – Sẵn sàng “Tuyển dụng” công việc tương lai
Michael Lewis, một nhà văn và nhà báo người Mỹ nổi tiếng từng nói “You don’t have a way to persuade people unless you have a story” (tạm dịch: Nếu muốn thuyết phục người khác, bạn cần có một câu chuyện để kể). Trong giai đoạn này, nhóm tác giả hướng dẫn bạn cách để xây dựng và kể câu chuyện nghề nghiệp của mình cho những nhà tuyển dụng tương lai, để họ hiểu được bạn là ai, mong muốn làm gì, và vì sao bạn lại phù hợp với những điều họ đang tìm kiếm. Bạn có thể đọc chi tiết các lời khuyên hữu ích này trong cuốn Job Moves tại đây.
Lời kết
Chuyển việc sẽ không còn chỉ là một gánh nặng hay một mê cung không rõ lối ra, nếu ta có một kim chỉ nam là tư duy phù hợp và tấm bản đồ với những bước hành động thật khoa học và thiết thực. Chúc bạn có thể tự tin, chủ động “tuyển dụng” công việc mới, để lần chuyển việc này sẽ là bước tiến đúng đắn trên hành trình phát triển sự nghiệp và cuộc sống một cách toàn diện nhất.
Tài liệu tham khảo:
Bernstein, E., Horn, M. B., & Moesta, B. (2024, November 8). Job Moves: 9 Steps for Making Progress in Your Career.
McKinsey Global Institute. (2021, February 18). The future of work after COVID-19. McKinsey & Company. https://www.mckinsey.com/featured-insights/future-of-work/the-future-of-work-after-covid-19
Bài viết liên quan: