Xây dựng “tài sản sự nghiệp”

Tác giả: Kiều Anh

Biên tập: Minh Thảo

Không ít người khi rời một công việc cũ thường mang theo cảm giác bối rối: “Mình thực sự có gì để bắt đầu lại?”. Chặng đường đã qua với nhiều nỗ lực, thử thách và trưởng thành – đôi khi lại dễ bị bỏ quên giữa “trận chiến” tìm kiếm công việc mới. Thị trường lao động thay đổi không ngừng với nhiều yếu tố bên ngoài giống như “kẻ địch” luôn chực chờ, khiến ta phải chịu không ít áp lực và khó khăn.

Tuy vậy, chuyển việc không chỉ là chọn một điểm đến khác, mà còn là cơ hội quý giá để tạm dừng chân, lắng đọng và nhìn lại “tài sản sự nghiệp” – những gì mình đã tích lũy được xuyên suốt hành trình vừa qua. Đó có thể là kiến thức, kỹ năng, kinh nghiệm, mạng lưới chuyên nghiệp hay những giá trị được dựng xây qua công việc. Việc gọi tên được các “tài sản sự nghiệp” cũng giống như bước chuẩn bị hành trang, giáp mũ thiết thực, để bạn sẵn sàng hơn cho lần “ra trận” tiếp theo.

“Biết địch biết ta, trăm trận không ngại” (Tôn Tử)

Xây dựng “tài sản sự nghiệp” chính là một trong những cách để “biết ta” hiệu quả nhất. Trong cuốn sách “Job Moves – 9 steps for making progress in your career” (tạm dịch: Bước nhảy công việc – 9 bước tạo lộ trình thăng tiến) (2024), nhóm tác giả Ethan Bernstein, Michael B. Horn, Bob Moesta đã đưa ra 2 bước tương ứng với 2 câu hỏi gợi ý để giúp bạn xây dựng “tài sản sự nghiệp” cho riêng mình.

Bước 1: Nhìn lại các công việc đã từng trải qua và trả lời câu hỏi: “Đâu là những năng lực hành nghề bạn đã tích lũy được?”

Trong bước này, bạn có thể mở lại CV/Resume, nhìn vào những trách nhiệm và phạm vi công việc mình trải qua, và liệt kê ra những năng lực hành nghề mình đã tích lũy được. Bạn có thể cấu trúc những năng lực hành nghề của mình theo mô hình ASK: Attitude (thái độ), Skill (kỹ năng), Knowledge (kiến thức). Trong Skill (kỹ năng), bên cạnh cách kỹ năng chuyên môn trong lĩnh vực của mình, bạn có thể làm nổi bật thêm những kỹ năng nền tảng – những kỹ năng phổ biến và cần ở hầu hết các ngành nghề. Bạn có thể tham khảo các Khung năng lực nền tảng hiện có tại Việt Nam và trên thế giới được Sông An tổng hợp tại đây.

Ngoài năng lực hành nghề, nhóm tác giả còn đề cập đến hai “loại tài sản” khác: Aptitude (năng khiếu) và Capability (năng lực). Theo nhóm tác giả, Aptitude (năng khiếu) là những tài năng, điểm mạnh bẩm sinh và tự nhiên, thường là những giá trị mang tính trừu tượng như: giao tiếp, khả năng chú ý đến chi tiết, tính sáng tạo, v.v. Trong khi đó, Capability (năng lực) là những tài năng, điểm mạnh đã được rèn giũa, trở thành những kỹ năng cụ thể, tạo ra kết quả ở những môi trường hoặc nhiệm vụ công việc nhất định. Ví dụ, năng khiếu giao tiếp có thể trở thành năng lực giao tiếp hiệu quả khi có mâu thuẫn trong đội nhóm, giúp điều hoà và định hướng cả đội đến mục tiêu chung. Việc đặt những năng lực này vào những bối cảnh cụ thể là minh chứng cho việc bạn đã thành công áp dụng những năng khiếu và kỹ năng mình có để tạo ra kết quả.

Bên cạnh đó, Kỹ năng chuyển đổi cũng là một loại “tài sản đặc biệt” có thể giúp bạn tăng lợi thế cạnh tranh trong bối cảnh hiện tại. Kỹ năng chuyển đổi, hay còn gọi là kỹ năng linh hoạt, là những kiến thức, kinh nghiệm và khả năng bạn tích lũy được và có thể mang theo từ công việc này sang công việc khác, ngay cả khi bạn thay đổi vai trò hay ngành nghề. Khả năng truyền đạt ý tưởng rõ ràng cho người khác, giải quyết các vấn đề bất ngờ hoặc làm việc tốt trong nhóm đều là những ví dụ điển hình của kỹ năng chuyển đổi. Bạn có thể tham khảo chi tiết bài viết về Kỹ năng chuyển đổi của Sông An tại đây.

Việc đúc kết và gọi tên ra được cụ thể những năng lực hành nghề như trên giúp bạn nhận biết được đâu là những tài sản có giá trị mà mình có thể có thể mang đến cho nhà tuyển dụng/doanh nghiệp, đặt trong bối cảnh đặc điểm công ty hay tính chất công việc mà bạn đang có ý định ứng tuyển.

Ngoài những “tài sản” sẵn có, bạn cũng có thể liệt kê thêm những “tài sản” mình chưa có, nhưng rất muốn đầu tư trong tương lai. Đây cũng sẽ là tiêu chí rất quan trọng để bạn đưa ra quyết định lựa chọn công việc mới.

Bước 2: Xác định ưu tiên cho những “tài sản” mình muốn đầu tư bằng câu hỏi: “Trong những năng lực hành nghề trên, năng lực nào bạn muốn đầu tư vào để phát triển nhiều hơn trong công việc sắp tới?”

Ở bước này, nhóm tác giả khuyến khích bạn phân loại các tài sản đã được liệt kê ở trên vào 3 nhóm:

Critical assets – Tài sản then chốt: những năng lực hành nghề bạn rất muốn và cần được ưu tiên đầu tư, phát triển
Negotiable assets – Tài sản có thể thương lượng: những năng lực hành nghề sẽ tốt hơn khi có, nhưng nếu không có cũng không ảnh hưởng quá nghiêm trọng đến công việc tiếp theo
Dispensable assets – Tài sản không cần thiết: những năng lực hành nghề ít quan trọng hơn đối với công việc sắp tới hoặc giai đoạn này của cuộc đời, sự nghiệp, có thể tạm gác lại

Đến bước này, bạn sẽ có một bức tranh toàn cảnh mà chi tiết về những “tài sản” mình đã tích lũy, giúp bạn vừa nhìn rõ những tài sản giá trị có thể mang theo, vừa xác định mũi nhọn muốn phát triển trong công việc sắp tới.

“Trăm trận không ngại” vs “Trăm trận trăm thắng”

Trong bối cảnh thị trường lao động biến đổi không ngừng như hiện tại, ta khó mà kỳ vọng sự bất biến hay chắc chắn trong những bước đi sắp tới của hành trình sự nghiệp. Sẽ không có trận chiến nào ta nắm chắc 100% phần thắng, và luôn có những “kẻ địch” bất ngờ khiến ta phải đối mặt với những khó khăn (và đôi khi là cả cơ hội) không thể lường trước. Điều ta cần là tâm thế cởi mở với những điều sẽ đến, luôn tạo cho mình khoảng dừng nhỏ qua từng chặng để luôn “biết ta”; đồng thời không ngừng “biết địch” bằng cách luôn cập nhật những thông tin mới, xác thực về thị trường lao động và nhu cầu tuyển dụng. Có như vậy, ta sẽ luôn can đảm để dấn thân vào những trải nghiệm mới, với sự bình an và vững vàng trong trái tim.