Tác giả: Tiffany Greene
Được phát triển bởi nhà tâm lý học Elaine Aron vào năm 1996, thuật ngữ “highly sensitive person (HSP) – tạm dịch là người nhạy cảm cao – mô tả sự nhạy cảm trong xử lý giác quan ở khoảng 15-20% dân số (Aron, 2020). Mặc dù sự nhạy cảm này có thể mang đến những thách thức cho người nhạy cảm cao tại nơi làm việc và cho quá trình tìm việc nhưng nó cũng mang lại những lợi thế. Ví dụ, người nhạy cảm cao có xu hướng thích ngoại giao, dựa vào trực giác, sáng tạo và có kỹ năng lắng nghe tốt cũng như chú ý đến chi tiết (Fuller, 2023). Ngược lại, họ có thể gặp phải chứng tê liệt phân tích, xu hướng kiệt sức do sự cảnh giác quá mức hoặc do mức độ đồng cảm và lòng trắc ẩn cao đối với người khác đến mức họ có thể cảm thấy như thể chính họ đang trải qua trải nghiệm đó. Vì sự trung thành mà các người nhạy cảm cao thể hiện với người khác nên họ có thể không biết cách thức và thời điểm thiết lập các ranh giới lành mạnh.
Chuyên viên hướng nghiệp có thể đóng một vai trò quan trọng trong việc giúp đỡ thân chủ nhạy cảm cao tận dụng năng khiếu và tài năng của họ để phát triển trong công việc. Chuyên viên hướng nghiệp cũng có thể khuyến khích khám phá những nghề nghiệp phù hợp nhất với quá trình xử lý giác quan của họ khi làm việc để tối đa hóa cơ hội phát triển cá nhân. Việc đồng hành hỗ trợ thân chủ nhạy cảm cao trong việc cân bằng giác quan một cách thích hợp là vô cùng cần thiết.
Chân dung người nhạy cảm cao
Trong khi các nghiên cứu về độ nhạy cảm cao như một dạng phân kỳ thần kinh đang ngày càng gia tăng, nhiều nghiên cứu gần đây cho thấy đặc tính của người nhạy cảm cao bắt nguồn từ các kích thích giác quan mà những người khác có thể không chú ý đến. Điều này khiến người nhạy cảm cao trở nên khác biệt trong cách họ trải nghiệm môi trường, cảm xúc và tình huống trong công việc và cuộc sống (Parker, 2022).
Có bốn dấu hiệu chính của nhóm nhạy cảm cao, được phân biệt theo nghiên cứu của Aron (Aron, 2020), tạo thành từ viết tắt “DOES”:
- Khả năng đào sâu khi xử lý thông tin (Depth of Processing): Người nhạy cảm cao có mong muốn hiểu, phân tích và chiêm nghiệm về những suy nghĩ, cảm xúc và trải nghiệm của họ. Vì vậy, họ nghiên cứu bản thân và môi trường xung quanh, đặt những câu hỏi chi tiết và đào sâu, đồng thời mất nhiều thời gian hơn để đưa ra quyết định. Họ có nhiều khả năng nắm bắt và hạn chế sai lầm hơn.
- Tình trạng dễ bị kích thích quá mức (Overarousability): Người nhạy cảm cao chú ý nhiều hơn đến môi trường của họ và dễ dàng bị choáng ngợp. Một số tình huống nhất định có thể gây ra sự kích thích quá mức và dẫn đến cảm giác mất tập trung, lo lắng hoặc mệt mỏi. Tất cả năm giác quan đều dễ bị tổn thương trước trạng thái bị kích thích quá mức này.
- Sự nhạy cảm về cảm xúc và đồng cảm cao (Emotional Sensitivity and Strong Empathy): Người nhạy cảm cao kết nối với nỗi đau của người khác. Họ có thể cảm thấy đau đớn như thể chính họ đang trải qua tình huống đó. Tuy nhiên, việc quá kết nối với cảm xúc của người khác có thể gây hại và tác động tiêu cực đến ranh giới cần thiết lập.
- Sự nhạy cảm về giác quan (Sensory Sensitivity): Điều này có thể bao gồm từ việc nhận thấy các chi tiết thẩm mỹ trong môi trường mà người khác bỏ lỡ, đến việc phát hiện các dấu hiệu bất thường có thể cảnh báo nguy hiểm. Người nhạy cảm cao thường có xu hướng tự bảo vệ bản thân và những người khác, nhưng việc cảnh giác cao độ sẽ phản tác dụng.
Để giúp nhận dạng một người nhạy cảm cao, Aron đã tạo một bài tự kiểm tra. Thang đo độ nhạy cảm đã có bản online (đã được điều chỉnh) và trong cuốn sách của tác giả, The Highly Sensitive Person (Aron, 2020).
Sự nhạy cảm trong xử lý giác quan không được coi là một chứng rối loạn, và tình trạng dễ bị kích thích quá mức của nó khác so với chứng lo âu lâm sàng, điều này có thể cản trở cuộc sống hàng ngày. Trong thập kỷ qua, các nhà nghiên cứu đã đạt được những bước đột phá trong việc xác định các thành phần tâm lý, sinh lý và di truyền của sự nhạy cảm này và các nghiên cứu mới đang được tiến hành (Pluess, 2021).
Cách người nhạy cảm cao nhìn nhận bản thân và môi trường xung quanh
Người nhạy cảm cao cảm thấy rằng họ hòa hợp và thích ứng nhanh hơn với thế giới xung quanh. Vì vậy, họ thường cảm thấy khác biệt, bị hiểu lầm hoặc thiếu tự tin trong cách họ nắm bắt các sự kiện và tình huống.
Người nhạy cảm cao có ý thức và sự tận tâm cao độ trong công việc của họ. Họ thường xuyên đưa ra các giải pháp và ý tưởng, đồng thời họ quan tâm đến cả trải nghiệm cũng như kết quả. Người nhạy cảm cao ít có khả năng nhìn mọi thứ bằng màu đen và trắng. Họ làm việc tốt trong các không gian sáng tạo và có xu hướng là người giải quyết vấn đề hiệu quả.
Khi làm rõ ý nghĩa và sự thỏa mãn trong công việc, người nhạy cảm cao bắt buộc phải xem xét những ảnh hưởng về tinh thần, cảm xúc, môi trường và thể chất. Việc phân tích kỹ lưỡng từng mảng này giúp điều chỉnh các nhiệm vụ, chức năng và vai trò phù hợp với người nhạy cảm cao.
Giúp người nhạy cảm cao tận dụng những đặc tính của họ để phát triển trong công việc
Dưới đây là một số cách mà các chuyên viên hướng nghiệp có thể hỗ trợ thân chủ nhạy cảm cao trong quá trình khám phá nghề nghiệp và thúc đẩy mục đích và sự phát triển chuyên môn tại nơi làm việc, một phần được lấy cảm hứng từ chương sách Thrive at Work của Aron (Aron, 2020).
- Khuyến khích sự liên kết với văn hóa tổ chức và lãnh đạo. Sự giao tiếp thường xuyên, minh bạch và thấu cảm giữa người nhạy cảm cao và người quản lý của họ là điều cần thiết để phát triển niềm tin. Chuyên viên hướng nghiệp có thể giúp người nhạy cảm cao khám phá các giá trị và ưu tiên của họ liên quan đến những ảnh hưởng về cảm xúc và môi trường tại nơi làm việc, để họ có thể bày tỏ ý tưởng một cách cởi mở và có những buổi đối thoại 1-1 hiệu quả.
- Tối ưu hóa môi trường; giảm thiểu kích thích. Sự gián đoạn thường xuyên, tiếng ồn không kiểm soát được, đèn huỳnh quang và mùi nồng nặc có thể gây khó khăn cho người nhạy cảm cao. Các giải pháp để giảm kích thích ở nơi làm việc bao gồm lắp đặt hệ thống chống ồn, đeo tai nghe và thiết lập chính sách không sử dụng mùi hương. Cơ hội làm việc từ xa hoặc trong môi trường kết hợp cũng có thể giúp kiểm soát được sự xao lãng. Các chuyên viên hướng nghiệp có thể giúp người nhạy cảm cao xác định các vị trí, công ty và ngành nghề cho phép môi trường làm việc linh hoạt. Họ cũng có thể huấn luyện thân chủ các chiến lược để đưa ra yêu cầu với cấp quản lý về các giải pháp như vậy tại nơi làm việc, đồng thời xác định các giả định hoặc niềm tin giới hạn có thể cản trở khách hàng. Họ có thể giúp khách hàng xác định các khía cạnh cụ thể của yêu cầu đó để cùng phối hợp quyết định về thời gian và phương pháp tốt nhất để tiếp cận cuộc đối thoại. Ví dụ như việc thông báo trước cho người quản lý về chủ đề được đề cập để cả hai người có thể mong đợi một cuộc đối thoại tập trung.
- Ưu tiên quyền tự chủ. Những nghề nghiệp cho phép việc lựa chọn cách hoàn thành nhiệm vụ là tốt nhất cho người nhạy cảm cao, những người không thích bị quản lý quá mức chi tiết. Sự giám sát chặt chẽ đe dọa đến không gian và thời gian cần có để suy nghĩ sâu sắc. Nhiều người nhạy cảm cao phát triển trong công việc tự kinh doanh vì lý do này, đây là một lựa chọn có thể được cân nhắc thảo luận trong quá trình khám phá nghề nghiệp (Aron, 2020).
- Chuyên viên hướng nghiệp có thể là những đối tác chiến lược hiệu quả trong việc khám phá động lực, kỹ năng và sở thích của người nhạy cảm cao liên quan đến mơ ước kinh doanh, công việc tư vấn hoặc khởi nghiệp. Các bài đánh giá trắc nghiệm, bao gồm Myers-Briggs Type Indicator (MBTI), Energy Leadership™ Index Assessment – Bài đánh giá Chỉ số Năng lượng Lãnh đạo™, DiSC, Enneagram và CliftonStrengths, có thể làm rõ hơn các đặc điểm phù hợp với việc khởi nghiệp. Hồ sơ nghề nghiệp trên trang web O*NET của Bộ Lao động cũng có thể hữu ích trong việc xác định các kỹ năng mềm cần thiết cho một số vai trò nhất định liên quan đến tư vấn.
- Khuyến khích sự giao tiếp nhất quán. Do người nhạy cảm cao thường mất nhiều thời gian hơn để hiểu được môi trường của họ, do đó họ có thể có lợi qua việc kết nối với các nhà lãnh đạo minh bạch và đối thoại thường xuyên về hiệu quả công việc, thay vì một buổi đánh giá thường niên. Chuyên viên hướng nghiệp có thể hướng dẫn thân chủ nhạy cảm cao cách yêu cầu phản hồi thường xuyên, điều này giúp tăng khả năng giao tiếp và tối ưu hóa mối quan hệ đồng thời giảm thiểu yếu tố bất ngờ.
- Đánh giá sự kiệt sức và ranh giới. Người nhạy cảm cao có thể bị cuốn vào một nhiệm vụ, dự án hoặc ý tưởng. Họ dễ dàng kiệt sức hơn vì năng lượng tiêu tốn vào suy nghĩ/cảm xúc. Chuyên viên hướng nghiệp có thể giúp thân chủ tạo ra và thực hiện các ranh giới lành mạnh, từ giờ họ làm việc cho đến cách họ dành thời gian cho bản thân. Hãy hướng dẫn thân chủ phát triển nghề nghiệp phù hợp với cuộc sống của họ, thay vì cố gắng quản lý một cuộc sống phù hợp với nghề nghiệp của họ.
- Hãy nhận biết khả năng xảy ra các tình trạng bệnh lý khác. Người nhạy cảm cao có thể có các tình trạng cùng tồn tại đòi hỏi phải có sự điều chỉnh theo ADA. Họ có thể dễ mắc bệnh hơn do có sự kết nối giữa tâm và thân. Chuyên viên hướng nghiệp có thể giúp thân chủ xác định những điều chỉnh hợp lý tại nơi làm việc có lợi cho sự nghiệp và sự bình an hạnh phúc của họ, đồng thời có thể hướng dẫn họ những cách tiếp cận tốt nhất để yêu cầu những điều chỉnh từ doanh nghiệp. Chuyên viên hướng nghiệp cũng có thể tham khảo các tài nguyên trực tuyến của NCDA tại www.ncda.org dành cho khách hàng khuyết tật (NCDA, 2023).
Những thân chủ nhạy cảm cao có thể truyền cảm hứng về những công cụ, phương pháp, các buổi đối thoại mới và sáng tạo cho chuyên viên hướng nghiệp vì họ có sự trải nghiệm sâu sắc thế giới nội tâm phong phú của mình. Chuyên viên hướng nghiệp có thể giúp người nhạy cảm cao trân trọng những đặc tính của họ và tìm ra những chiến lược tốt nhất để triển khai trong công việc và trong quá trình phát triển nghề nghiệp của họ để họ có thể phát triển.
Tham khảo
Aron, E. N. (2020). The highly sensitive person: How to thrive when the world overwhelms you, 25th Anniversary Edition. Citadel Press. (Original work published 1996).
Aron, E. N. (1996). Are you highly sensitive? The Highly Sensitive Person. https://hsperson.com/test/highly-sensitive-test/
Fuller, H. (2023, May). Serving the highly sensitive person: Considerations for career service providers. Career Convergence. https://ncda.org/aws/NCDA/pt/sd/news_article/506346/_PARENT/CC_layout_details/false
NCDA. (2023). Internet sites for career planning, special populations: Clients with disabilities. https://ncda.org/aws/NCDA/pt/sp/resources
Parker, E. (2022, October 24). Am I a highly sensitive person – Or do I have anxiety? Sensitive Refuge. https://highlysensitiverefuge.com/am-i-a-highly-sensitive-person-or-do-i-have-anxiety/
Pluess, M. (2021, November 26). Here’s everything researchers know about high sensitivity, as of 2021. Sensitive Refuge. https://highlysensitiverefuge.com/heres-everything-researchers-know-about-high-sensitivity-as-of-2021/
— Thông tin tác giả
Tiffany Greene là một chuyên gia khai vấn nghề nghiệp và lãnh đạo với 25 năm kinh nghiệm trong lĩnh vực Nhân sự. Với tư cách là cựu Phó Chủ tịch Nhân sự, bà đã cố vấn cho các tổ chức đạt đến hiệu quả vận hành xuất sắc trong quá trình tuyển dụng và tuyển chọn, lương thưởng và phúc lợi, cũng như phát triển chuyên môn. Hiện tại, Tiffany giúp thân chủ định hướng những suy nghĩ và cảm xúc bắt nguồn từ quá trình chuyển đổi nghề nghiệp bằng cách khám phá nhận thức về tư duy và đưa ra những lựa chọn sáng suốt. Sử dụng phong cách khai vấn trắc ẩn và dựa vào trực giác, bà phối hợp với thân chủ để tìm ra định hướng rõ ràng và mối liên kết trong công việc của họ, từ đó tăng sự tự tin, mục tiêu nghề nghiệp, cũng như sự phát triển và tiến bộ đích thực. Tiffany là Chuyên gia khai vấn với chứng chỉ ACC của Liên đoàn Khai vấn Quốc tế (ICF). Bà cũng được chứng nhận bởi Energy Leadership™ Index Assessment – Bài đánh giá Chỉ số Năng lượng Lãnh đạo™. Bạn có thể liên hệ với bà tại tiffany@greenecareercoach.com và linkedin.com/in/greenecareercoach/.
Người dịch: Hồ Lan
Biên tập: Cẩm Thanh
Nguồn bài viết: https://associationdatabase.com/aws/NCDA/pt/sd/news_article/536602/_PARENT/CC_layout_details/false
Photo by Priscilla Du Preez 🇨🇦 on Unsplash
Bài viết liên quan: