Viết bởi Zhiqiong Ai
Để giúp sinh viên sẵn sàng tham gia vào thị trường lao động đang biến động và thay đổi không ngừng, các chuyên viên hướng nghiệp đối mặt không chỉ với sự cấp bách chuẩn bị cho sinh viên sẵn sàng cho những công việc chưa tồn tại (Weise, 2020), mà còn với nhu cầu mới nhằm nâng cao khả năng nắm bắt các cơ hội ngẫu nhiên xuất hiện trong cuộc sống của họ. Lý thuyết Ngẫu Nhiên Có Kế Hoạch (Mitchell và cộng sự, 1999) nhấn mạnh việc tạo ra và biến những điều bất ngờ thành cơ hội học tập để phát triển sự nghiệp, hay nói cách khác là tạo ra những điều có lợi không nằm trong kế hoạch bằng việc khuyến khích sinh viên tham gia vào các hoạt động khám phá thông qua năm kỹ năng “Nghề nghiệp ngẫu nhiên có kế hoạch” (Planned Happenstance Career – PHC) (tò mò, bền bỉ, linh hoạt, lạc quan và chấp nhận rủi ro). Mở rộng dựa trên những điều ngẫu nhiên của Betsworth và Hansen (1996), bài viết này đề xuất 9 điều ngẫu nhiên mà các chuyên viên hướng nghiệp có thể tạo ra và tận dụng để biến sự ngẫu nhiên thành cơ hội học tập cho sinh viên.
#1 Những kết nối cá nhân và chuyên nghiệp. Chuyên viên hướng nghiệp cần hướng dẫn sinh viên nắm bắt cơ hội tham gia các ngày hội nghề nghiệp, sự kiện trong trường, hoạt động học tập tại lớp, hoạt động câu lạc bộ, v.v. Các ví dụ về sự kiện ngẫu nhiên bao gồm việc trò chuyện với giáo sư và các chuyên gia, có thể dẫn đến những kết quả ngoài mong đợi; những bài giảng, bài thuyết trình, cuộc thảo luận, hoặc dự án, có thể truyền cảm hứng và thúc đẩy những hành động ngoài kế hoạch; hoặc tình cờ dự một triển lãm nghệ thuật dẫn đến việc biết một ai đó có thể đưa ra những lời khuyên quý báu về tìm việc hoặc thậm chí là một công việc.
#2 Những thay đổi ngoài dự kiến. Những điều ngẫu nhiên có thể xuất hiện trong quá trình làm việc bán thời gian, toàn thời gian hoặc thực tập của sinh viên do một đồng nghiệp nghỉ việc, do sự thay đổi tính chất bán thời gian sang toàn thời gian hoặc do việc mở rộng phòng ban. Chuyên viên hướng nghiệp có thể nhấn mạnh đến sự kiên trì và nỗ lực bất kể thất bại và khó khăn, thái độ tích cực tìm kiếm cơ hội mới trong những tình huống dù tốt hay xấu và sự can đảm để hành động ngay cả khi sinh viên phải đối mặt với sự không chắc chắn.
#3 Đúng Nơi và Đúng Thời điểm. Betsworth và Hansen (1996) cho rằng cơ hội việc làm sẽ đến khi sinh viên đã chuẩn bị đầy đủ. Chỉ khi sinh viên có đủ năng lực cần thiết thì cơ hội mới có thể được kích hoạt đúng nơi, đúng thời điểm. Để chuẩn bị cho sinh viên những cơ hội, chuyên viên hướng nghiệp nên nâng cao nhận thức và động lực của sinh viên để đảm bảo kiến thức chuyên môn, bằng cấp và kỹ năng làm việc liên quan.
#4 Ảnh hưởng từ Gia đình. Việc xem xét ảnh hưởng của gia đình đến việc ra quyết định nghề nghiệp của sinh viên cũng là một điều ngẫu nhiên mà chuyên viên hướng nghiệp có thể sử dụng để phát huy thái độ mang tính kiến tạo trước những thay đổi, bao gồm lo lắng, đau khổ, thậm chí những rào cản và thất bại. Bất kể sự ảnh hưởng nào sinh viên thừa hưởng từ gia đình hoặc bất kể sự thay đổi nào đã xảy ra gần đây trong gia đình của họ, hãy nhắc họ về tầm quan trọng của sự linh hoạt trong việc thay đổi thái độ và tư duy trong những hoàn cảnh trên.
#5 Sự khích lệ, động viên từ những người có thâm niên trong nghề. Câu chuyện thành công của những người có thâm niên trong các lĩnh vực liên quan đem đến cho sinh viên những ví dụ thực tế và khích lệ họ mạnh dạn tích lũy kinh nghiệm mới, lấy thêm một chứng chỉ, đặt ra những mục tiêu cao hơn, và thậm chí có thể vô tình thay đổi con đường sự nghiệp đã được lập kế hoạch trước để phù hợp hơn với mục tiêu nghề nghiệp. Mời những khách mời như vậy đến trường để chia sẻ kinh nghiệm có thể là một nguồn cảm hứng tuyệt vời cho sinh viên trong việc khám phá sự nghiệp.
#6 Học tập qua trải nghiệm. Tác động của học tập qua trải nghiệm có thể tạo ra những điều ngẫu nhiên tuyệt vời, đặc biệt thông qua công việc tình nguyện, việc làm trong hè, trải nghiệm thực tế, học quân sự, một chuyến du học, một hội thảo đa ngành, và nhiều hoạt động khác. Những trải nghiệm này có thể giúp sinh viên hiểu rõ hơn về bản thân, khám phá những đam mê mới và gia tăng sự tự tin hoặc năng lực bản thân.
#7 Những trở ngại. Khi sinh viên đang phải đối mặt với bệnh tật, mất việc làm hoặc vấn đề tâm lý, thì việc nhìn thấy những lợi ích ẩn sau các cơ hội có thể trở nên khó khăn đối với họ. Tuy nhiên, điều này sẽ khác nếu các chuyên viên hướng nghiệp chủ ý gieo sự tích cực cho những sinh viên đang trải qua giai đoạn khó khăn và giúp họ phát triển tư duy cầu tiến với sự lạc quan, kiên trì, tò mò, cởi mở và linh hoạt. Ví dụ như việc khuyến khích sinh viên học các kỹ năng mới ngay cả trong tình trạng thất nghiệp tạm thời có thể giúp họ tìm ra những cơ hội việc làm mới.
#8 Tác động của đại dịch COVID. Đại dịch đã làm thay đổi bản chất và số lượng của nhiều công việc. Một số ngành bị tổn thất nặng nề và mất rất nhiều lao động và thị trường. Việc dạy sinh viên nhìn xa hơn đại dịch bằng cách hướng dẫn họ tìm kiếm những cơ hội mới có thể thách thức họ suy nghĩ lại về những ước mơ ban đầu và lên kế hoạch điều chỉnh lại con đường sự nghiệp của mình.
#9 Khám phá những điều mới mẻ. Những điều ngẫu nhiên xuất hiện khi sinh viên tiếp xúc với đa dạng các hoạt động. Những điều mới có thể dẫn đến những khoảnh khắc đột phá, thúc đẩy sinh viên nhận ra và sắp xếp lại những tiềm năng chưa được khám phá của mình. Ví dụ, khi sinh viên tình cờ tham gia vào một dự án cộng đồng mới và/hoặc thử thách, họ có nhiều khả năng khám phá những sở thích/đam mê mới hơn là chỉ ở trong phòng và không làm gì cả. Các chuyên viên hướng nghiệp có thể giúp khơi dậy tính tò mò của sinh viên và tạo cơ hội khám phá bằng cách khuyến khích họ học những kỹ năng mới, tương tác với văn hóa mới, tạo các mối quan hệ mới, thử những trải nghiệm mới, thăm những nơi mới, v.v..
Kỹ năng Nghề nghiệp ngẫu nhiên có kế hoạch cho cuộc sống
Tóm lại, việc phát triển các kỹ năng Nghề nghiệp ngẫu nhiên có kế hoạch giúp sinh viên nhận ra khả năng tích cực của những điều ngẫu nhiên trong quá trình phát triển nghề nghiệp của họ và khuyến khích họ “thực hiện hành động kiến tạo và tạo ra cơ hội để đạt được mục tiêu nghề nghiệp cá nhân” (Rhee và cộng sự, 2016). Những điều ngẫu nhiên nêu trên có thể đưa sinh viên đến những cơ hội mới nếu chuyên viên hướng nghiệp thấm nhuần các kỹ năng Nghề nghiệp ngẫu nhiên có kế hoạch khi thiết kế hoặc tạo ra các sự kiện ngẫu nhiên trong các hoạt động học tập và nghề nghiệp của sinh viên một cách có chủ đích.
Tham khảo
Betsworth, D. G., & Hansen, J.-I. C. (1996). The categorization of serendipitous career development events. Journal of Career Assessment, 4(1), 91–98. https://doi.org/10.1177/106907279600400106
Mitchell, K. E., Levin, S. A., & Krumboltz, J. D. (1999). Planned happenstance: Constructing unexpected career opportunities. Journal of Counseling and Development, 77(2), 115–124. https://doi.org/10.1002/j.1556-6676.1999.tb02431.x
Rhee, E., Lee, B. H., Kim, B., Ha, G., & Lee, S. M. (2016). The relationship among the six vocational identity statuses and five dimensions of planned happenstance career skills. Journal of Career Development, 43(4), 368–378. https://doi.org/10.1177/0894845315602120
Weise, M. R. (2020). Long life learning: Preparing for jobs that don’t even exist yet. John Wiley & Sons.
— Thông tin tác giả
Zhiqiong Ai (Tên gọi: Alice Ai), Ed.D. là một chuyên gia khai vấn trong việc lập kế hoạch nghề nghiệp và học tập tại Trung tâm CAP và cũng là một giảng viên thỉnh giảng đang giảng dạy Giao tiếp liên văn hóa và Tiếp thu ngôn ngữ thứ hai tại Đại học George Fox. Nếu có thắc mắc, bạn có thể liên hệ với Tiến sĩ Ai qua địa chỉ email: aai@georgefox.edu.
Người dịch: Minh Phạm
Biên tập: An Chi
Nguồn bài viết: https://www.ncda.org/aws/NCDA/pt/sd/news_article/430940/_PARENT/CC_layout_details/false
Photo by Christina Morillo on Pexels
Bài viết liên quan: