Tác giả: Cynthia (Sharper) Snodgrass và Vonya Hodrick
Trí tuệ nhân tạo có gì quan trọng đến vậy?
Trí tuệ nhân tạo (AI) đang làm thay đổi lực lượng lao động — tự động hóa các công việc lặp đi lặp lại và tạo ra những cơ hội mới, khơi dậy cả sự mong đợi lẫn nỗi lo ngại. Ít nhất một nửa số người lao động ở Mỹ lo lắng về tác động trong tương lai của AI đối với nơi làm việc, với một phần ba dự đoán sẽ có tình trạng mất việc làm (Kocharr, 2023). Theo IBM, sự đột phá trong phát triển mạng nơ-ron trong học máy đã cho phép tự động hóa nhiệm vụ, tạo nội dung, bảo trì theo dự tính và nhiều khả năng khác trên nhiều lĩnh vực (2023a). Tương tự, McKinsey & Company (2023) nhận thấy gần một nửa công việc hiện nay có thể được tự động hóa vào năm 2060. Tuy nhiên, điều đó không có nghĩa là robot sẽ thay thế con người. Thay vào đó, AI đang giúp công việc trở nên dễ dàng hơn, tăng tốc các nhiệm vụ lặp lại và cho phép con người tập trung vào công việc có ý nghĩa hơn.
Pasek (2024), giám đốc Viện Khoa học Dữ liệu Michigan tại Đại học Michigan, chỉ ra rằng AI đang thay đổi cách người lao động tiếp cận thông tin, hoàn thành nhiệm vụ và đổi mới. Ông cũng nhấn mạnh vai trò của AI trong việc nâng cao hiệu quả, tốc độ và năng suất trong các ngành nghề khác như truyền thông, tài chính và thiết kế đồ họa. Từ tuyển dụng đến lập trình, AI đang biến đổi các ngành công nghiệp theo nhiều cách khác nhau. Đồng quan điểm, Gore (2024) gọi Generative AI là “người lãnh đạo bất đắc dĩ”, dẫn dắt công việc theo dự án và hoạch định chiến lược.
AI Đang Định Hình Nghề Nghiệp Như Thế Nào?
Hãy nghĩ về các công nghệ mới nổi trong nửa thế kỷ qua. Khi máy ATM lần đầu xuất hiện, các giao dịch viên ngân hàng lo sợ sẽ mất việc. Tuy nhiên, vai trò của họ đã chuyển hướng sang tập trung vào dịch vụ khách hàng và tư vấn tài chính. Điều tương tự cũng xảy ra với máy xử lý văn bản — thay vì gây mất việc, công nghệ đã giúp công việc trở nên nhanh chóng và dễ dàng hơn. IBM (2023b) định nghĩa Generative AI là “các mô hình học sâu có khả năng tạo ra văn bản, hình ảnh và nội dung chất lượng cao dựa trên dữ liệu mà chúng được huấn luyện.” Generative AI còn tiến xa hơn bằng cách tự động hóa các nhiệm vụ và khuyến khích sự sáng tạo.
Ngày nay, các công cụ hỗ trợ bởi AI như Grammarly, Alexa, Siri, Chat GPT và nhiều công cụ khác được sử dụng hàng ngày, và vẫn còn nhiều công cụ mới đang được phát triển. Ví dụ, các nhà nghiên cứu tại trường Đại học California, Los Angeles vừa phát triển SLIViT, một công cụ có khả năng phân tích ảnh chụp y tế với độ chính xác ở tầm chuyên gia, chỉ trong một phần thời gian mà người dùng cần (McClanahan, 2024).
AI và Sức Khỏe Tinh Thần tại Nơi Làm Việc: Tìm Kiếm Sự Cân Bằng
Mặc dù AI có thể giúp công việc hiệu quả hơn, nhưng vẫn có những lo ngại về cách nó ảnh hưởng đến sức khỏe tinh thần tại nơi làm việc (Jin et al., 2024), từ nỗi sợ mất việc đến các vấn đề sức khỏe tinh thần sâu xa hơn. Theo Hiệp hội Tâm lý Hoa Kỳ (APA), những nhân viên làm việc cùng AI có thể gặp phải tình trạng cô đơn và mất ngủ (APA, 2023). Điều này phù hợp với một nghiên cứu từ Mind Share Partners (2021) cho thấy 76% người lao động Mỹ báo cáo có ít nhất một triệu chứng liên quan đến tình trạng sức khỏe tinh thần.
Tuy nhiên, vẫn có những tín hiệu tích cực. Ngày càng có nhiều công ty nhận ra tầm quan trọng của sức khỏe tinh thần nhân viên. Một báo cáo từ CIPD & Simplyhealth cho thấy 81% nhà tuyển dụng đang tăng cường tập trung vào vấn đề sức khỏe tinh thần. Các chuyên viên hướng nghiệp có thể hỗ trợ cá nhân thích nghi với AI bằng cách củng cố các mối quan hệ tại nơi làm việc và cung cấp các nguồn lực để quản lý những nỗi lo liên quan.
Vượt Qua Nỗi Sợ AI: Học Hỏi và Thích Nghi
Các chuyên viên hướng nghiệp có thể giúp thân chủ hiểu được tâm lý của sự sợ hãi và tác động của nó đến quá trình phát triển sự nghiệp. Robinson (2024) khuyến nghị rằng các chuyên gia nên biến sự lo lắng thành động lực cho một bước chuyển nghề nghiệp táo bạo và đầy ý nghĩa bằng cách áp dụng các chiến lược sau:
- Hỗ trợ khách hàng nhận diện và chấp nhận nỗi sợ trước những điều chưa biết, thông qua việc tìm kiếm thông tin và ghi nhận những thành công trong sự nghiệp ở hiện tại và quá khứ.
- Cùng nhau xây dựng kế hoạch sắp tới thông qua việc nghiên cứu và thực hiện các bước cụ thể như đặt mục tiêu, đánh giá kỹ năng và mở rộng mạng lưới quan hệ.
Bên cạnh đó, các chuyên viên cũng có thể khuyến khích thân chủ tìm kiếm những kết quả tích cực từ việc AI hỗ trợ trong công việc. Việc học cách sử dụng phần mềm ứng dụng AI, tham gia các khóa học trực tuyến hoặc lấy chứng chỉ về kỹ năng liên quan đến AI có thể giúp họ đi trước một bước. Thân chủ có thể cần được hỗ trợ để nhận ra rằng AI không xuất hiện để tước đoạt đi sự nghiệp của họ — mà là để thay đổi cách công việc được thực hiện, mở ra cơ hội cho sự sáng tạo, lãnh đạo và đổi mới (Pasek, 2024).
Nhu cầu thành thạo AI đang nhanh chóng gia tăng. Các nhà tuyển dụng xếp AI là “bộ kỹ năng công nghệ quan trọng nhất,” và hơn 90% trong số họ được khảo sát cho biết sẽ áp dụng các giải pháp liên quan đến AI trong tổ chức của mình vào năm 2028, tạo ra cơ hội để nâng cao kỹ năng (Shell, 2024).
Để dự đoán những thay đổi này, các chuyên viên hướng nghiệp có thể sử dụng nhiều chiến lược và công cụ khác nhau để giúp thân chủ hiểu cách AI có thể tác động đến trách nhiệm hàng ngày và lĩnh vực của họ:
- Hợp tác với thân chủ để làm rõ hiểu biết của họ về AI; đồng thời thách thức và hỗ trợ những quan điểm đó.
- Áp dụng các lý thuyết phát triển sự nghiệp dựa trên bằng chứng, ví dụ như Lý thuyết Nghề nghiệp Nhận thức Xã hội (Social Cognitive Career Theory – Dziak, 2024) hoặc lý thuyết nguồn nhân lực để làm nền tảng cho cách tiếp cận.
- Đánh giá niềm tin của khách hàng vào khả năng học hỏi và áp dụng AI vào môi trường làm việc thực tế. Niềm tin vào năng lực bản thân là nền tảng cho động lực tự chủ (Ito et al., 2024).
- Trang bị kiến thức về các thành kiến được lập trình trong nền tảng, lỗi máy móc và hiện tượng ảo giác AI, chi phí môi trường, và sự bóc lột.
- Luôn cập nhật tình trạng trả lương thấp cho lực lượng lao động quốc tế vô hình của các lập trình viên và chuyên gia huấn luyện máy tại các quốc gia Đông Phi như Kenya (Delcker & Muller, 2024), Uganda và trên toàn thế giới (Williams et al., 2022).
Đón Nhận Thay Đổi là Sự Chuẩn Bị Tốt Nhất cho AI
AI sẽ tiếp tục tồn tại và phát triển. Dù mang lại cả lợi ích lẫn thách thức, AI sẽ tiếp tục ảnh hưởng đến sức khỏe tinh thần và môi trường làm việc. Chìa khóa chính là chấp nhận ứng dụng AI một cách thông minh, đồng thời giữ vững năng lực con người cốt lõi như chuyên môn, sức sáng tạo và sự an vui trong công việc. Tương lai không phải là cuộc đối đầu giữa AI và con người — mà là sự hợp tác giữa AI và con người để tạo ra điều tốt đẹp hơn. Các chuyên viên hướng nghiệp có thể giúp cân bằng giữa các giải pháp do AI thúc đẩy và một môi trường làm việc hỗ trợ, lấy con người làm trung tâm. Điều này đặc biệt quan trọng trong việc đảm bảo đối xử công bằng và đền bù lao động một cách có đạo đức.
Để biết thêm chi tiết về tác động của AI đối với sự nghiệp, hãy tham gia Hội nghị Phát triển Nghề nghiệp Toàn cầu NCDA 2025 tại Atlanta, Georgia vào Thứ Tư, ngày 18 tháng 6, trong buổi thuyết trình số 216.
Tham khảo
American Psychological Association. (2023). Loneliness, insomnia, and AI systems: New research findings. https://www.apa.org/news/press/releases/2023/06/loneliness-insomnia-ai-systems
CIPD & Simplyhealth. (2022). The CIPD’s health and wellbeing at work survey. https://www.cipd.org/globalassets/media/knowledge/knowledge-hub/guides/health-wellbeing-work-report-2022_tcm18-108440.pdf
Delcker, J. & Muller, M. (2024). How AI companies exploit data workers in Kenya. https://www.dw.com/en/the-human-cost-of-ai-data-workers-in-the-global-south/video-71025482
Gore, S. (2024). The pinleader path: Identify, engage, and develop effective human and AI leadership for your organizational culture. The PinLeader Press.
Jin, G., Jiang, J., & Liao, H. (2024). The work affective well-being under the impact of AI. Scientific Reports, 14, 25483. https://doi.org/10.1038/s41598-024-75113-w
IBM Data and AI Team. (2023a). Understanding the different types of artificial intelligence. IBM. https://www.ibm.com/think/topics/artificial-intelligence-types
IBM Data and AI Team. (2023b). What is generative AI? IBM. https://research.ibm.com/blog/what-is-generative-AI
Dziak, M. (2024). Social cognitive career theory. https://www.ebsco.com/research-starters/business-and-management/social-cognitive-career-theory-scct
Ito, T, Umemoto, T, & Nakaya, M. (2024). Providing and receiving autonomy support promotes self-efficacy and value for group activities in university and the workplace. International Journal of Educational Research Open, 7. http://doi.org/10.1016/j.ijedro.2024.100339
Kochhar, R. (2023). Which U.S. workers are more exposed to AI on their jobs? PewResearch. https://www.pewresearch.org/social-trends/2023/07/26/which-u-s-workers-are-more-exposed-to-ai-on-their-jobs/
McClanahan, K. (2024). New AI model efficiently reaches clinical-expert-level accuracy in complex medical scans. UCLA health. https://www.uclahealth.org/news/release/new-ai-model-efficiently-reaches-clinical-expert-lev
Thông tin tác giả
Cynthia (Sharper) Snodgrass là một chuyên gia hàng đầu trong ngành, nổi tiếng với các chương trình tiên phong kết nối giáo dục với thành công nghề nghiệp. Cô có chứng chỉ chuyên môn về “Điều hướng sự biến Động: Generative AI tại Nơi Làm Việc” và là Nhà sáng lập kiêm Cố vấn Chính của SharperWorks LLC, đơn vị cung cấp các chiến lược thành công mang tính cách mạng cho sinh viên, người đi làm và tổ chức. Với hai thập kỷ kinh nghiệm lãnh đạo tầm nhìn, Cynthia được biết đến rộng rãi nhờ vào khả năng xây dựng các giải pháp tiên tiến, lấy công nghệ làm trọng tâm để giải quyết các thách thức phức tạp. Cô cũng đang đảm nhiệm vai trò Giám đốc phòng Khai vấn và Kết nối tại LSA Opportunity Hub —Trung tâm khám phá nghề nghiệp đầy chuyển đổi tại Đại học Michigan. Liên hệ công việc qua email: cynthia@sharperworksllc.com
Vonya R. Hodrick là một tác giả đoạt giải thưởng và là nhà sáng lập Transcending Coaching, LLC. Cô là một chuyên gia Tham vấn Tâm lý, Nhân viên Xã hội được cấp phép, chuyên gia khai vấn Chuyển hóa và chuyên gia Tư vấn Sức khỏe Toàn diện được chứng nhận. Vonya hỗ trợ người đi làm ở giai đoạn giữa của sự nghiệp, doanh nhân và những người làm trong ngành y tế phát huy tối đa tiềm năng thông qua khám phá bản thân và thể hiện bản thân. Vonya là thành viên của Hiệp hội Phát triển Nghề nghiệp Quốc gia (National Career Development Association). Bà cũng là đồng biên tập mục “Nơi làm việc” của tạp chí trực tuyến Career Convergence. Liên hệ công việc qua email: vonya@transcedingcoaching.com
Người dịch: Cẩm Thanh
Biên tập: Hồ Lan
Nguồn bài viết: Link
Bài viết liên quan: