Tác giả: Aysegul Zeren
Trong bối cảnh xu hướng phát triển nghề nghiệp không ngừng biến đổi, các chuyên viên hướng nghiệp có vai trò lớn trong việc định hướng sinh viên đưa ra các quyết định quan trọng có ảnh hưởng đáng kể đến cuộc sống của các em. Để cung cấp các dịch vụ hướng nghiệp hiệu quả đòi hỏi phải có sự thấu hiểu sâu sắc về cá nhân đó cũng như các lựa chọn và khả năng ra quyết định của họ (Sampson và cộng sự, 2004). Sự thấu cảm là yếu tố quan trọng trong suốt quá trình này.
Dựa trên các điều kiện tham vấn cốt lõi của Carl Rogers và các năng lực về mối quan hệ của Hội đồng Nâng cao Tiêu chuẩn Giáo dục Đại học (Council for the Advancement of Standards in Higher Education), Hughey (2011) chứng minh rằng việc chuyên viên hướng nghiệp thể hiện sự thấu cảm sẽ giúp sinh viên tin tưởng rằng các em được tôn trọng và có giá trị. Sự thấu cảm giúp xây dựng lòng tin giữa chuyên viên hướng nghiệp và sinh viên, cho phép sinh viên tìm sự hướng dẫn mà không sợ bị phán xét, bất kể hoàn cảnh và quyết định của các em như thế nào (Hughey, 2011). Cách tiếp cận thấu cảm trong hướng nghiệp bắt nguồn từ sự quan tâm và thấu hiểu thực sự, sẽ giúp chuyên viên hướng nghiệp xây dựng mối quan hệ tin cậy và hỗ trợ trên tinh thần không phán xét cho thân chủ.
Giao tiếp thấu cảm đóng một vai trò then chốt, đặc biệt là trong việc hỗ trợ sinh viên vượt qua được các niềm tin giới hạn của bản thân. Những suy nghĩ này có thể cản trở sự tự tin trong việc ra quyết định của các em. Các thuyết gia về nhận thức xã hội trong lĩnh vực phát triển nghề nghiệp khuyến khích mỗi cá nhân cần chủ động đánh giá và tái định hình các suy nghĩ này để xây dựng niềm tin vào năng lực bản thân, cũng như nâng cao khả năng của sinh viên trong việc lựa chọn con đường nghề nghiệp phù hợp với mong muốn thực sự của mình (Sampson và cộng sự, 2004).
Các chuyên viên hướng nghiệp có thể thể hiện lòng trắc ẩn và các kỹ năng đối thoại cần thiết qua việc áp dụng các nguyên tắc Giao tiếp phi bạo lực hoặc Giao tiếp trắc ẩn (Nonviolent Communication – NVC). Phương pháp giao tiếp này có thể giúp các chuyên viên hướng nghiệp trở thành những hình mẫu lý tưởng cho sinh viên khi gia nhập thị trường lao động. Các em sẽ cảm thấy được thúc đẩy để có thể tự định hướng trong các môi trường làm việc chuyên nghiệp cùng với trí thông minh cảm xúc cao hơn. Các nhà lãnh đạo có tầm ảnh hưởng như Satya Nadella, Tổng Giám đốc Microsoft, đã nhận ra vai trò quan trọng của NVC. Khi trở thành Tổng Giám đốc của Microsoft vào năm 2014, Nadella đã quyết định sử dụng phương pháp NVC để thay đổi văn hóa công ty (Abadi, 2018).
NVC là gì?
Marshall Rosenberg (2002) đã phát triển NVC như một quá trình giao tiếp giúp giải quyết mâu thuẫn một cách sáng tạo và nuôi dưỡng các kết nối thấu cảm. NVC là ngôn ngữ của sự thấu cảm và là chất xúc tác cho những thay đổi xã hội tích cực. Qua phương này, các cá nhân sẽ được trang bị các nhận thức và kỹ năng để hiểu rõ các tác nhân kích thích và phản ứng của họ, từ đó thúc đẩy các kết nối sâu sắc hơn với bản thân họ và với người khác (Kashtan & Kashtan, 2002). NVC đề cập đến sự bày tỏ các cảm xúc chân thực, lắng nghe thấu cảm, nhận thức mới và niềm vui của việc cho đi và nhận lại trong các mối quan hệ (Kashtan & Kashtan, 2002).
Về cơ bản, NVC tập trung vào bốn phần chính:
- Quan sát: NVC khuyến khích các cá nhân mô tả các dữ kiện có thể quan sát được mà không phán xét giống như cách quay video ghi lại thực tế diễn ra. Điều này giúp loại bỏ việc đổ lỗi hoặc chỉ trích trong giao tiếp và tạo ra điểm khởi đầu trung lập và công bằng cho các cuộc thảo luận.
- Cảm xúc: NVC khuyến khích sự chia sẻ chân thực về các cảm xúc và xác nhận cảm xúc một cách không phán xét vì tư duy lý trí không thể diễn ra nếu không có quá trình này. Một số từ nói về cảm xúc mà mọi người thường sử dụng có chứa hàm ý của sự phán xét. Ví dụ như những từ như bị phớt lờ, bị hiểu lầm hoặc bị chỉ trích hàm ý người khác góp phần gây ra những cảm xúc này. Tuy nhiên, các nhà thực hành phương pháp NVC sẽ hướng dẫn cho mỗi cá nhân cách làm chủ cảm xúc của mình và sử dụng các từ chỉ cảm xúc thay thế như tổn thương, bất an hoặc không thoải mái.
- Nhu cầu: Các thuyết gia NVC nhấn mạnh rằng tất cả các cá nhân đều có những nhu cầu cơ bản phổ quát của con người, chẳng hạn như nhu cầu thuộc về, sự an toàn và mục đích sống. Việc hiểu rõ và bày tỏ nhu cầu của một người là rất quan trọng để tìm ra các giải pháp khiến cả hai bên cảm thấy hài lòng.
- Đề nghị: Trong thực hành NVC, mỗi cá nhân sẽ học cách đưa ra lời đề nghị rõ ràng, không áp đặt để đáp ứng nhu cầu của mình.
Nhiều chuyên gia đã và đang sử dụng NVC trong nhiều bối cảnh khác nhau trên toàn thế giới, từ các khu vực có xung đột, môi trường doanh nghiệp, cha mẹ nuôi dạy con cái, liệu pháp lâm sàng cho đến các cơ sở giáo dục khác nhau. Việc áp dụng NVC có chủ đích trong lĩnh vực phát triển nghề nghiệp là đặc biệt phù hợp, khi mà các khung lý thuyết nhân hóa đã tồn tại lâu đời trong lịch sử hướng nghiệp.
NVC có thể được tích hợp vào lĩnh vực phát triển nghề nghiệp như thế nào?
Chuyên viên hướng nghiệp đóng một vai trò quan trọng trong việc hướng dẫn sinh viên vượt qua khó khăn trong quá trình lựa chọn nghề nghiệp và đưa ra quyết định sáng suốt. Các phần của NVC có thể giúp chuyên viên hướng nghiệp tạo ra môi trường đồng cảm và hỗ trợ để sinh viên có thể cởi mở bày tỏ suy nghĩ, ý tưởng, nỗi lo sợ, cảm xúc và nguyện vọng của các em. Chuyên viên hướng nghiệp có thể áp dụng các phần này theo cách dưới đây trong các buổi tư vấn hướng nghiệp với sinh viên.
Quan sát
- Chuyên viên hướng nghiệp có thể khởi đầu bằng cách quan sát vấn đề của sinh viên mà không đưa ra phán xét, đồng thời chú tâm rằng sự phán xét có thể biểu hiện không chỉ bằng lời nói mà còn qua cử chỉ không lời. Thay vì áp đặt các giả định của riêng mình, các chuyên viên hướng nghiệp có thể lắng nghe tích cực câu chuyện của sinh viên, cho phép các em bày tỏ mối quan tâm và mục tiêu của mình một cách thoải mái.
- Khi sinh viên thảo luận về nhu cầu hướng nghiệp của các em, chuyên viên hướng nghiệp có thể quan sát các từ ngữ và cảm xúc mà các em bày tỏ. Thay vì ngay lập tức đưa ra giải pháp, chuyên viên nên hướng tới lắng nghe trọn vẹn câu chuyện.
- Chuyên viên hướng nghiệp có thể hỗ trợ sinh viên trong việc xác định một cách khách quan những thách thức mà các em phải đối mặt. Chẳng hạn như thảo luận với các em về khoảng cách giữa các kỹ năng/học vấn hoặc các cơ hội việc làm hạn chế.
- Career services professionals can help students objectively assess the source of their career-related stress or anxiety. This may involve identifying external factors such as a volatile job market or internal factors like self-doubt.
- Chuyên viên hướng nghiệp có thể giúp sinh viên đánh giá khách quan nguồn gốc của sự căng thẳng hoặc lo âu liên quan đến nghề nghiệp của các em. Chẳng hạn như giúp các em xác định các yếu tố tác động bên ngoài như sự biến động của thị trường việc làm hoặc các yếu tố bên trong như sự nghi ngờ bản thân.
Cảm xúc
- Quyết định nghề nghiệp có thể dựa trên cảm tính. Khi chuyên viên hướng nghiệp ghi nhận hoặc xác nhận những cảm xúc này, sinh viên sẽ cảm thấy được thấu hiểu và coi trọng. Việc khuyến khích các em chia sẻ cảm xúc của mình một cách cởi mở sẽ giúp tạo ra sự kết nối tin cậy giữa hai bên.
- Chuyên viên hướng nghiệp cần tạo ra môi trường đối thoại cởi mở và minh bạch, nơi sinh viên có thể bày tỏ nỗi thất vọng hoặc lo lắng của mình mà không sợ bị phán xét. Quá trình này có thể thúc đẩy sự trao quyền và khả năng đưa ra quyết định nghề nghiệp của các em. Tương tự, chuyên viên hướng nghiệp có thể tán dương các lựa chọn nghề nghiệp được đưa ra vì điều đó có thể giúp củng cố động lực và sự bền chí của sinh viên.
Nhu cầu
- Việc xác định và thảo luận về nhu cầu của sinh viên rất quan trọng. Một số sinh viên có thể tìm kiếm sự ổn định trong công việc trong khi những em khác khao khát sự phát triển cá nhân. Với việc hiểu rõ những nhu cầu này, chuyên viên hướng nghiệp có thể điều chỉnh hướng dẫn của mình một cách tốt hơn.
- Bằng cách tích cực lắng nghe nhu cầu của sinh viên, chuyên viên hướng nghiệp có thể giúp các em làm rõ ưu tiên và những gì thực sự quan trọng đối với các em trong nghề nghiệp.
- Lắng nghe nhu cầu có thể giúp chuyên viên hướng nghiệp đưa ra các đề xuất tốt hơn, từ lời trấn an đơn thuần cho đến các hướng dẫn thực tế.
Đề nghị
- Trong dịch vụ hướng nghiệp, lời đề nghị có thể đơn giản chỉ là đề xuất một bài tập tự đánh giá hoặc các câu hỏi giúp sinh viên khám phá sâu hơn các lựa chọn nghề nghiệp của các em, đặt mục tiêu rõ ràng và thực hiện hành động thực tế nhằm đạt được mục tiêu. Chẳng hạn, chuyên viên hướng nghiệp có thể đưa ra những câu hỏi như:
- “Em có thể chia sẻ thêm về điều gì khiến em hứng thú trong kỳ thực tập hè không?”
- “Em có thể phác thảo ba mục tiêu nghề nghiệp ngắn hạn và ba mục tiêu nghề nghiệp dài hạn không?”
- “Em có thể liệt kê ba giá trị quan trọng nhất mà em muốn theo đuổi trong nghề nghiệp của mình không?”
- “Em có thể xác định ba tổ chức/công ty mà em muốn làm việc không?”
- “Em có thể xác định ba chuyên gia mà em muốn kết nối qua các cuộc phỏng vấn tìm hiểu thông tin nghề nghiệp không?”
Tóm lại, chuyên viên hướng nghiệp đóng một vai trò quan trọng trong việc hướng dẫn sinh viên đi qua quá trình khám phá nghề nghiệp và ra quyết định phức tạp. Bằng cách kết hợp các nguyên tắc của NVC như quan sát, cảm xúc, nhu cầu và đề nghị, chuyên viên hướng nghiệp có thể tạo ra một môi trường hỗ trợ và thấu cảm, thấu hiểu tình huống riêng của sinh viên mà không phán xét, giải tỏa các khía cạnh cảm xúc trong hướng nghiệp, điều chỉnh hướng dẫn phù hợp với nguyện vọng của mỗi cá nhân và điều phối hiệu quả các buổi tư vấn. Điều này giúp cho chuyên viên hướng nghiệp có thể hỗ trợ sinh viên đưa ra các lựa chọn nghề nghiệp sáng suốt, định hình thành công và sự viên mãn trong tương lai của các em.
Tài liệu tham khảo
Abadi, M. (2018). When CEO Satya Nadella took over Microsoft, he started defusing its toxic culture by handing each of his execs a 15-year-old book by a psychologist. Business Insider. https://www.businessinsider.com/microsoft-satya-nadella-nonviolent-communication-2018-10
Hughey, J. K. (2011). Strategies to enhance interpersonal relations in academic advising. NACADA Journal, 31(2), 22–32.
Kashtan, I., & Kashtan, M. (2002). Basics of nonviolent communication. https://baynvc.org/basics-of-nonviolent-communication/
Rosenberg, M. B. (2002). Nonviolent communication: A language of compassion. PuddledancerPress.
Sampson, J. P., Jr., Peterson, G. W., Reardon, R. C., & Lenz, J. G. (2004). Career counseling & services: A cognitive information processing approach. Brooks/Cole.
— Thông tin tác giả
Tiến sĩ Aysegul Keskin Zeren là Trợ lý Giám đốc Bộ phận phụ trách Trải nghiệm Sinh viên tại Trung tâm Hướng nghiệp thuộc Đại học Case Western Reserve. Cô làm việc với các sinh viên quan tâm đến nghề nghiệp trong lĩnh vực dịch vụ công và chăm sóc sức khỏe, đồng thời hỗ trợ sinh viên khám phá để tìm ra con đường sự nghiệp của mình. Đồng thời, cô cũng là Giáo sư Trợ lý theo diện hợp đồng tại khoa Khoa học Chính trị, giảng dạy các khóa học về giải quyết xung đột và nhân quyền. Cô có hơn mười năm kinh nghiệm làm việc trong vai trò giảng dạy về kỹ năng giao tiếp, sự thấu cảm, các phương pháp giải quyết xung đột như đàm phán và hòa giải, cũng như khai vấn về giải quyết mâu thuẫn. Trước khi gia nhập CWRU, cô làm việc tại Đại học John Carroll, Đại học Notre Dame, Đại học bang Kent và Cao đẳng Cộng đồng Cuyahoga. Bạn có thể liên hệ với cô qua email aysegul.keskinzeren@case.edu.
Người dịch: Linh Phạm
Biên tập: Cẩm Thanh
Photo by Christina @ wocintechchat.com on Unsplash
Bài viết liên quan: