Tác giả: Jane Frisch
Bắt đầu một sự nghiệp mới hoặc chuyển công việc ở giai đoạn lớn tuổi có thể mang lại nhiều điều thú vị, nhưng cũng đầy thách thức. Khi tuổi thọ và thời gian làm việc của con người ngày càng dài hơn, nhiều người sẽ cân nhắc đến việc đào tạo trong các lĩnh vực mới ở giai đoạn sau của cuộc đời. Vậy các chuyên viên hướng nghiệp có thể hỗ trợ họ như thế nào?
Lý thuyết Life Span – Life Space (tạm dịch là Quãng đời – Không Gian Sống) của Donald Super cung cấp một khung lý thuyết hữu ích để hiểu rõ các nhu cầu và mối bận tâm đặc biệt của những người chuyển việc ở giai đoạn lớn tuổi. Lý thuyết của Super mô tả sự giao thoa giữa quá trình phát triển sự nghiệp của một cá nhân với các vai trò khác mà họ đảm nhiệm trong suốt cuộc đời. Super cũng tin rằng khái niệm về bản thân của chúng ta – hoặc cách chúng ta nhận thức về bản thân cũng như niềm tin về cách người khác nhìn nhận chúng ta – ảnh hưởng nhiều đến sự hài lòng với các lựa chọn công việc của chúng ta (Brown Jordan & Marinaccio, 2020).
Mô hình Cầu vồng cuộc sống của Super
Mặc dù Super thừa nhận rằng nhiều người có thể quay lại giai đoạn khám phá khi đã lớn tuổi, nhưng hầu hết chúng ta đều theo chuẩn mực chung của xã hội, chẳng hạn vào đại học ở giai đoạn tuổi cuối thiếu niên hoặc vào đầu những năm 20 tuổi, theo như mô hình ban đầu của ông. Đối với những thân chủ bắt đầu con đường sự nghiệp mới, đặc biệt là khi họ cần được đào tạo chuyên sâu, họ có thể có cảm giác không đồng điệu khi họ cần hoàn thành các nhiệm vụ phát triển nghề nghiệp ở những thời điểm khác trong cuộc sống so với bạn đồng trang lứa. Chuyên viên hướng nghiệp có thể giúp thân chủ điều hướng cảm xúc bằng cách nhận ra và giải quyết các thách thức họ đang đối mặt trong quá trình tư vấn. Hơn thế nữa, mô hình Cầu Vồng Cuộc Sống của Super cung cấp một công cụ trực quan hữu ích, giúp thân chủ nhận biết mình đang ở đâu trên hành trình phát triển sự nghiệp so với bạn đồng trang lứa. Khi sử dụng công cụ này hiệu quả, chuyên viên có thể khám phá khái niệm về bản thân của thân chủ đã được tác động như thế nào bởi sự không đồng điệu này. Việc gọi tên và xác nhận những cảm xúc người chuyển việc lớn tuổi đang trải qua có thể giúp họ chấp nhận rằng hành trình họ đi sẽ khác với bạn đồng trang lứa.
Chuyên viên hướng nghiệp cũng cần hỗ trợ người chuyển việc lớn tuổi quản lý cảm xúc buồn thương, tiếc nuối. Những thân chủ bắt đầu sự nghiệp mới ở giai đoạn tuổi 40 hoặc trễ hơn có thể cảm thấy mình tụt hậu so với bạn đồng trang lứa đã bắt đầu quá trình đào tạo từ độ tuổi 20 và hiện đang ở giai đoạn duy trì của hành trình phát triển nghề nghiệp. Họ có thể cảm thấy nuối tiếc vì đã không đào luyện mình sớm hơn và cảm thấy thua thiệt vì họ có ít thời gian hơn để đạt mục tiêu nghề nghiệp hơn so với bạn đồng trang lứa. Chuyên viên hướng nghiệp có thể hỗ trợ thân chủ tái định hình những suy nghĩ này và giúp họ nhận ra rằng những kỹ năng họ đã tích lũy qua kinh nghiệm sống là tài sản vô giá cho con đường sự nghiệp mới. Mô hình Cầu Vồng Cuộc Sống của Super có thể hỗ trợ chuyên viên hướng nghiệp giúp người chuyển việc ở giai đoạn lớn tuổi khám phá các vai trò đã từng quan trọng với họ trước đây và xác định những kỹ năng họ đã phát triển từ vai trò đó.
Mô hình Cầu Vồng Cuộc Sống của Super có thể giúp thân chủ lập kế hoạch thực tiễn cho những năm tháng làm việc còn lại bằng hình ảnh mô tả trực quan quãng đời của một cá nhân. Thân chủ có thể cần giúp trong việc quản lý những cảm xúc buồn, tiếc nuối khi họ nhận ra rằng họ không thể đạt được một vài mục tiêu nghề nghiệp do những giới hạn về thời gian. Việc tạo không gian cho thân chủ bộc lộ những cảm xúc này và ghi nhận những trải nghiệm của họ có thể giúp thân chủ xây dựng những mục tiêu mới, thực tiễn hơn, hỗ trợ việc định hình khái niệm về bản thân mới hình thành trong họ.
Nhu cầu về sự cân bằng và lối sống lành mạnh
Nhận thức được vị trí hiện tại của thân chủ trong giai đoạn cuộc đời cũng có thể lý giải các nhu cầu thể lý họ đang cần. Những thân chủ đang trải qua các thay đổi lớn trong sự nghiệp sẽ cần đầu tư nhiều thời gian và năng lượng vào việc đào tạo cũng như thiết lập vị thế của mình trong lĩnh vực nghề nghiệp mới. Điều này có thể gây khó khăn với những người lớn tuổi khi họ cần cân bằng giữa công việc được trả lương với việc đi học hoặc kết thúc những đợt thực tập, đồng thời cố gắng duy trì những thói quen sống lành mạnh. Chuyên viên hướng nghiệp có thể hỗ trợ thân chủ nhận biết nhu cầu và giới hạn của cơ thể và lập các kế hoạch thực tế giúp họ đạt được mục tiêu trong khi vẫn duy trì lối sống lành mạnh.
Giải quyết xung đột giữa các vai trò trong cuộc sống
Thân chủ có thể cảm thấy việc bắt đầu hành trình sự nghiệp mới gây ra những mâu thuẫn với các vai trò khác trong cuộc sống, như vai trò làm cha mẹ hoặc bạn đời. Khi họ dành hết tâm huyết, thời gian và sự chú tâm cho việc phát triển những kỹ năng mới và xây dựng các mối quan hệ trong lĩnh vực công việc mới, họ có thể cảm thấy khó chấp nhận rằng mình không còn dành nhiều thời gian cho các vai trò khác trong cuộc sống. Và nếu những vai trò này quan trọng đối với khái niệm về bản thân của thân chủ, họ khó chấp nhận việc không làm tròn vai trò của mình ở mức độ như trước. Bắt đầu một sự nghiệp mới cũng tạo thêm áp lực cho mối quan hệ của thân chủ với bạn đời hoặc bạn bè, những người đang ở các giai đoạn sự nghiệp khác và muốn dành nhiều thời gian vui chơi, giải trí hơn với thân chủ. Những yếu tố ngoại cảnh này có thể dẫn đến sự bất hòa nhận thức khi khái niệm về bản thân của thân chủ bị thách thức. Chuyên viên hướng nghiệp có thể hỗ trợ thân chủ tái định hình các mối quan hệ với người khác và sử dụng các hoạt động đóng vai hoặc cách can thiệp khác như xác định giá trị bản thân, nhằm giúp thân chủ học và thực hành cách thiết lập các giới hạn để hỗ trợ cho vai trò mới của họ là người lao động.
Việc sắp xếp thời gian cho vai trò người lao động có thể đặc biệt khó khăn với phụ nữ khi họ thường chịu trách nhiệm chăm sóc người thân trong gia đình hơn. Họ có thể cần cân đối việc chăm sóc con cái và cha mẹ già với việc học hoặc việc khối lượng công việc tăng thêm dẫn đến việc họ cảm thấy bực bội khi mình không theo kịp các bạn trẻ hơn. Thân chủ có thể coi trọng việc luôn sẵn sàng hỗ trợ gia đình của mình và cảm thấy buồn khi phải bỏ lỡ một sự kiện hoặc nhờ người khác chăm sóc cha mẹ để hoàn thành bài tập. Chuyên viên hướng nghiệp có thể giúp thân chủ ghi nhận trải nghiệm của mình và quản lý cảm xúc thất vọng bằng cách yêu thương bản thân nhiều hơn (xem các bài thực hành và bài tập hướng dẫn tại self-compassion.org; Neff, n.d.), đồng thời học cách thiết lập và duy trì ranh giới rõ ràng (xem cuốn sách của Nedra Glover Tawwab năm 2021, Set Boundaries, Find Peace). Chuyên viên hướng nghiệp cũng có thể hỗ trợ những thân chủ nữ cách hỏi sự trợ giúp từ gia đình và bạn bè khi họ đang trên hành trình tiến tới mục tiêu.
Hỗ trợ thân chủ phát huy tối đa tiềm năng
Người chuyển việc lớn tuổi mang theo kho tàng kinh nghiệm sống và kỹ năng khi họ bắt đầu sự nghiệp mới. Chuyên viên hướng nghiệp giữ vai trò quan trọng trong việc giúp họ khai phá hết tiềm năng khi chuyên viên hiểu những thách thức thân chủ phải đối mặt và biết cách hỗ trợ họ xuyên suốt hành trình này. Việc áp dụng Mô hình Cầu Vồng Cuộc Sống của Super và giúp trang bị những kỹ năng để cân bằng giữa mục tiêu nghề nghiệp với nhu cầu sống lành mạnh và những yêu cầu ở các vai trò khác trong cuộc sống là các yếu tố then chốt để hỗ trợ những người chuyển việc lớn tuổi.
Tham khảo
Brown Jordan, A. L., & Marinaccio, J. N. (2020). Facilitating career development student manual (revised 4th ed.). National Career Development Association.
Glover Tawwab, N. (2021). Set boundaries, find peace: A guide to reclaiming yourself. TarcherPerigee.
Neff, K. (n.d.). Guided practices, self-compassion.org. Retrieved January 17, 2023, from https://self-compassion.org/category/exercises/#
— Thông tin tác giả
Jane Frisch, MS, LPC, CCC, là nhà trị liệu tại Wings of Change Counseling, LLC ở Coopersburg, PA, và cô sẽ mở công ty riêng của mình mang tên Jane Frisch Career Counseling vào mùa hè này. Bạn có thể liên hệ với cô ấy tại jfrisch5497@gmail.com và https://www.linkedin.com/in/janefrischms/overlay/contact-info/
Người dịch: Mai Lê
Biên tập: Hồ Lan
Nguồn bài viết: https://associationdatabase.com/aws/NCDA/pt/sd/news_article/506613/_PARENT/CC_layout_details/false
Bài viết liên quan: