Giới thiệu
Trong những năm làm tư vấn hướng nghiệp cho học sinh và gia đình, tôi thường xuyên gặp các bạn có sở thích và khả năng thuộc nhóm Nghệ thuật nhưng bị cha mẹ ép hay hướng đi học một ngành khác vì lý do ổn định, an toàn, dễ tìm việc, hay theo truyền thống gia đình. Kết quả của những quyết định nghề nghiệp này thường rất tiêu cực cho bản thân các bạn cũng như gia đình. Đó là lý do chính của bài viết hôm nay, với mong ước giải thích đến độc giả những đặc điểm của người thuộc nhóm sở thích và khả năng nghệ thuật, vì sao không nên hoảng sợ khi người thân hoặc con cái mình thích những ngành nghề có đặc điểm của nhóm này, làm cách nào giúp các bạn nuôi dưỡng ưu điểm tự nhiên mà vẫn chuẩn bị sẵn sàng cho một công việc thực tế trong tương lai nhằm mục tiêu tự lập về tài chính. Bài viết này không trực tiếp trả lời câu hỏi ‘người thuộc nhóm ngành này nên học gì và sẽ làm công việc gì trong tương lai?’
Nhóm Nghệ thuật – họ là ai?
Theo học thuyết Holland về các nhóm sở thích và khả năng nghề nghiệp thì mỗi người chúng ta có thể thuộc vào 1, 2, 3 (hay nhiều hơn) nhóm sở thích và khả năng. Khi biết bản thân thuộc về nhóm nào, chúng ta sẽ từ từ tìm hiểu, trải nghiệm, xác định được những kỹ năng mình giỏi tự nhiên, rồi từ đó quyết định con đường nghề nghiệp nào mình nên theo đuổi trong tương lai.
Theo học thuyết Holland, nhóm người Nghệ thuật có đặc điểm như sau:
- Họ thích sự tự do trong mọi chuyện. Họ không thể chịu đựng được sự gò ép hay phải theo khuôn khổ
- Họ có trí tưởng tượng khá phong phú, có trực giác mạnh, và có khả năng sáng tạo
- Họ yêu thích cái đẹp và dễ bị hấp dẫn bởi cái đẹp (thiên nhiên, con người, đồ vật v.v.)
- Họ có một hay nhiều khả năng trong nhóm sau: khiếu thẩm mỹ, ăn mặc đẹp, phối màu, vẽ, viết, nhảy, hát, chụp hình, quay phim, chơi một nhạc cụ, thẩm âm v.v.
- Họ không thích giống người khác và luôn thích làm sao để mình khác người xung quanh
Nếu một bạn từ rất nhỏ đã cho thấy các đặc điểm trên cũng như có lòng yêu thích các môn học và hoạt động liên quan đến mảng sáng tạo và nghệ thuật; các bạn dù có thể học những môn khoa học tự nhiên hay khoa học xã hội tốt nhưng không mấy hứng thú với chúng lắm; với các bạn này, yếu tố giúp họ có động lực học và tự tin nhất vẫn là những môn học liên quan đến sự sáng tạo và cái đẹp. Tất cả những điều tôi vừa kể ra cho thấy bạn thực sự thuộc về nhóm Nghệ thuật. Trong những trường hợp này, lý tưởng nhất bạn nên được tạo cơ hội phát triển tự nhiên theo năng khiếu của mình.
Như đã nói ở trên, người thuộc nhóm Nghệ thuật vẫn có thể có những nhóm khác trong năm nhóm còn lại, và đặc điểm của nhóm còn lại này sẽ ảnh hưởng đến khả năng và sở thích của họ. Nhưng chính yếu thì ngành đào tạo và nghề nghiệp họ phù hợp phải có những đặc điểm ‘sáng tạo, liên quan đến cái đẹp, không gò bó, sử dụng trực giác, v.v.
Nỗi sợ nhóm Nghệ thuật khó tìm việc hay khó tự lập về tài chính
Những bạn có nhóm Nghệ thuật thường chia sẻ rằng cha mẹ bạn (hoặc có thể chính bạn cũng bị ảnh hưởng từ cha mẹ) có nỗi sợ rằng nếu đi theo hướng nghề nghiệp thuộc nhóm Nghệ thuật sẽ không tốt cho tương lai, cụ thể sẽ khó tìm việc hoặc khó tự lập về tài chính. Tuy nhiên, ở thời đại hiện tại, thị trường lao động hôm nay và ngày mai thay đổi đến chóng mặt. Và những quan điểm dựa trên kinh nghiệm từ thế hệ trước chưa chắc vẫn còn là ‘đúng’ cho thế hệ sau. Do đó, trong phần hai này, tôi xin trình bày cho độc giả thấy vì sao nỗi lo sợ trên đang không còn phù hợp nữa.
Tùy vào sự kết hợp giữa các nhóm sở thích và khả năng mà các bạn sẽ chọn những ngành học khác nhau. Với nhóm Nghệ thuật làm chủ đạo, các bạn có thể sẽ phù hợp từ ngành học Thiết kế đồ họa cho đến Ngoại ngữ, Thanh nhạc cho đến Kinh doanh thời trang. Dù các ngành học này khác nhau, nhưng nhóm ngành Nghệ thuật vẫn nổi bật nhất trong việc giúp các bạn rèn luyện các kỹ năng tuyển dụng sau:
- Kỹ năng thiết kế trên giấy hay trên máy vi tính
- Kỹ năng tưởng tượng và sáng tạo, không đi theo lối mòn, suy nghĩ không hạn hẹp
- Kỹ năng nhạy cảm với cái đẹp, với màu sắc, với sự hài hòa trong đồ vật, không gian, hay nơi chốn
- Kỹ năng sử dụng ngôn ngữ để diễn đạt ý tưởng của mình chính xác
- Kỹ năng sử dụng hình ảnh và công nghệ thông tin để chuyển tải những nội dung cần chuyển tải đến người khác
Bên cạnh những kỹ năng trên, tùy vào các ngành chuyên môn các bạn chọn mà các bạn sẽ rèn luyện được những kỹ năng tuyển dụng khác nữa. Nếu ta nhìn vào thị trường lao động với các lĩnh vực khác nhau đang cần nhân lực, thì ta sẽ thấy ngành quảng cáo đang phát triển mạnh và nhanh chóng. Nhân lực trong ngành quảng cáo cần những yếu tố, điểm mạnh, và kỹ năng mà các bạn có sở thích và khả năng thuộc nhóm Nghệ thuật có (nếu được trau dồi, đào tạo, và phát triển theo tự nhiên).
Vì vậy, nỗi lo rằng những bạn thuộc nhóm Nghệ thuật trong tương lai không tìm được vị trí trong xã hội, không tìm được công việc, hay không tự lập được tài chính hoàn toàn không còn thực tế nữa.
Nuôi dưỡng theo sở thích và khả năng tự nhiên
Sau đây, tôi xin gợi ý một vài cách để các bạn thuộc nhóm Nghệ thuật có thể nuôi dưỡng sở thích và khả năng tự nhiên của mình:
- Tạo điều kiện để bản thân phát triển tự nhiên, cho phép mình học thêm những môn mình thích (ví dụ như Văn, Nhạc, Hoạ, v.v.), không ép bản thân phải giỏi các môn mình không giỏi tự nhiên (ví dụ như Toán, Lý, v.v.), tìm hiểu lĩnh vực mình yêu thích, dành thời gian tham gia các hoạt động mình thích, quan sát và chiêm nghiệm xem bản thân mình thật sự thích và giỏi gì. Nếu mình thay đổi sở thích thì cứ cho phép bản thân mình thay đổi vì bên trong nhóm ngành này có rất nhiều nhóm nhỏ khác mà chỉ khi có trải nghiệm đủ các bạn mới biết điểm mạnh thật sự của mình là gì.
- Tìm hiểu, nghiên cứu, đọc sách, xem phim, để hiểu hơn về lĩnh vực các bạn thích và những nghề nghiệp liên quan đến lĩnh vực ấy trong thị trường lao động hiện tại. Cập nhật thông tin thường xuyên, thảo luận thêm với gia đình để bản thân có góc nhìn thực tiễn trong sở thích của mình.
- Xây dựng kỹ năng sống và những kỹ năng mà bất cứ một công dân chuyên nghiệp nào cũng cần trong môi trường làm việc hiện đại, bao gồm kỹ năng giao tiếp với người lạ, kỹ năng làm việc nhóm, khả năng dùng một ngoại ngữ ngoài tiếng Việt, kỹ năng suy nghĩ tư duy, kỹ năng dùng các thiết bị công nghệ thông tin một cách cân bằng cho cuộc sống, v.v.
Lý do là vì chỉ cần một người hiểu rõ bản thân, được phát triển theo tự nhiên, được rèn luyện các kỹ năng sống từ sớm, luôn cập nhật thông tin về thị trường lao động, thì họ sẽ tự tin và vững vàng trên con đường đi tìm một nghề nghiệp phù hợp và mang lại hạnh phúc cũng như khả năng tự lập tài chính cho mình.
Chúc quý độc giả bình an.
Nội dung trích lược từ: Hãy cảm thông cho những đứa con sáng tạo – Hướng nghiệp cho con thuộc nhóm Nghệ thuật của RMIT & Cha Mẹ
Bài viết liên quan: