Các bước chọn ngành và chọn trường (phiên bản 2021)

Ở bước này, chúng tôi lại chia thành 3 phần nhỏ:

1. Sở thích nghề nghiệp
2. Học lực
3. Các yếu tố gia đình, kinh tế, xã hội

Có thể sẽ nhiều khó khăn nếu lần đầu tiên bạn làm bước này, nhưng chúng tôi tin rằng, bước này là bước quan trọng nhất, cũng như cần đầu tư nhất (cả về công sức lẫn thời gian); và bước này không chỉ có giá trị trong việc chọn ngành chọn trường mà còn cho sự lựa chọn nghề nghiệp trong tương lai.

Đầu tiên các bạn phải hiểu mình có những đặc điểm về sở thích nghề nghiệp nào. Khi hiểu những đặc điểm này, các bạn sẽ dễ dàng nối chúng vào một ngành đào tạo ở các trường trung cấp, cao đẳng, đại học, hay chương trình dạy nghề phù hợp.

Phiên bản 1:

1. Các bạn xem video giới thiệu Lý thuyết Mật mã Holland tại đường link sau: https://youtu.be/9-p0CsZYGuM (chỉ hơn 10 phút thôi nên chúng tôi tin các bạn sẽ có đủ kiên nhẫn để xem).
   Sau đó các bạn tự đánh giá và trả lời các câu hỏi sau:
   • Trong 06 nhóm sở thích Holland, bạn phù hợp nhất với 2 nhóm nào?
   • Các lý do vì sao bạn chọn 2 nhóm sở thích đó?
2. Nếu chưa yên tâm, các bạn có thể làm thêm một bài trắc nghiệm trên trang của Hướng nghiệp Sông An, nơi cô Phoenix đang công tác.
   Đường link: http://tracnghiem.huongnghiepsongan.com/ 
   Các bạn có thể làm trực tuyến, và nhận báo cáo ngay sau khi hoàn tất.
   Lưu ý: bài trắc nghiệm này chỉ dùng để THAM KHẢO và giúp các bạn XÁC NHẬN LẠI nhóm sở thích đã chọn ở trên.

Phiên bản 2:

1. Các bạn xem video giới thiệu Lý thuyết Mật mã Holland tại đường link sau: https://youtu.be/9-p0CsZYGuM. Chỉ hơn 10 phút thôi nên chúng tôi tin các bạn sẽ có đủ kiên nhẫn để xem.
2. Các bạn hãy liệt kê 06 nhóm sở thích theo Holland và ghi lại các đặc điểm của 06 nhóm này. các bạn có thể đọc thêm các bài viết về 06 nhóm Holland tại
   https://huongnghiepsongan.com/hieu-minh/
3. Tại mỗi nhóm, các bạn nhớ lại xem từ nhỏ đến giờ, mình thích/có khả năng/mong muốn làm những điều gì phù hợp với nhóm đó. Cố gắng liệt kê càng nhiều càng tốt!
4. Các bạn nhìn lại những điều mình ghi chép và sắp xếp lại theo thứ tự từ nhóm mình phù hợp nhất đến nhóm mình không phù hợp nhất (1 – phù hợp nhất, 6 – không phù hợp nhất).
5. Nếu chưa yên tâm, các bạn có thể làm thêm một bài trắc nghiệm trên trang của Hướng nghiệp Sông An, nơi cô Phoenix đang công tác.
   Đường link: http://tracnghiem.huongnghiepsongan.com/
   Các bạn có thể làm trực tuyến, và nhận báo cáo ngay sau khi hoàn tất.
   Lưu ý: bài trắc nghiệm này chỉ dùng để THAM KHẢO và giúp các bạn XÁC NHẬN LẠI nhóm sở thích đã chọn ở trên.
6. Cuối cùng, các bạn chọn 2-3 nhóm Holland phù hợp nhất với bản thân để làm nền tảng cho các bước tiếp theo. Nếu kết quả bài trắc nghiệm không giống lắm so với điều các bạn làm ở mục số (4) thì bạn sẽ tự quyết định 2-3 nhóm phù hợp cho mình dựa trên việc tự đánh giá bản thân.

Các bạn học trường điểm hay trường thường, thuộc loại xuất sắc, giỏi, khá, trung bình, hay yếu? Phải biết rõ mình đang ở mức nào. Đây không phải là lúc xấu hổ. Học yếu chẳng có gì xấu hổ cả. Nhưng học yếu mà cứ giấu đi, không đối diện với bản thân, rồi chọn đại một trường có tên tuổi thi cho oai thì sẽ tốn tiền và thời gian của mình, cha mẹ, và xã hội. Hệ thống giáo dục các bạn đang học không khuyến khích những môn sáng tạo như nhạc, họa hay môn kỹ thuật như thể thao, sửa chữa, hoặc các môn kinh tế như Marketing, kế toán, … do đó bạn học yếu văn hoá không có nghĩa là bạn không có khả năng gì cả. Vậy, hãy tự đối diện với mình xem trình độ học của mình tới đâu. Đây là điểm quan trọng trong việc chọn ngành chọn trường.

   Phiên bản 1:

1. Điểm trung bình 2 học kỳ gần nhất của các bạn là bao nhiêu?
2. Các bạn có bao nhiêu % chắc chắn về việc đậu tốt nghiệp THPT? Điều này sẽ cho các bạn biết nên đặt mục tiêu đại học/cao đẳng/trung cấp/học nghề ở các bước sau.
3. Bốn hoặc năm môn học mà các bạn tự tin nhất là gì (bao gồm các môn học chính khóa ở trường phổ thông và cả các môn năng khiếu như lập trình, thể thao, vẽ, thanh nhạc, nhạc cụ, diễn xuất…; các chứng chỉ anh văn IELTS hay TOEFL…). Các môn này có thể tổ hợp thành các khối thi nào?
   
   Phiên bản 2: (bước 1, 2, 3 làm giống phiên bản 1)
4. Tìm nguồn tham khảo từ các anh chị khóa trước trong trường (tốt nhất là 3 năm gần nhất). Hãy đặt câu hỏi cho các anh chị:

• Năm thi đại học của anh/chị?
• Năm đó điểm thi quốc gia 06 môn của anh/chị là bao nhiêu cho mỗi môn? Anh/Chị chọn môn nào để xét tuyển đại học?
• Điểm trung bình năm 12 các môn xét tuyển thi đại học của anh/chị là bao nhiêu?
• Tùy mỗi năm đề thi sẽ dễ hoặc khó, các bạn nên tìm hiểu 2-3 năm, tính trung bình, các bạn sẽ biết được điểm lệch giữa việc học trong trường và việc thi quốc gia của trường các bạn, từ đó dự đoán cho trình độ của các bạn.

Riêng phần này chúng tôi sẽ không chia phiên bản 1 hay 2, chúng tôi nghĩ rằng mỗi học sinh sẽ có điều kiện gia đình, môi trường sống, phong cách sống khác nhau. Các bạn nên ngồi xuống với cha mẹ hoặc người giám hộ của mình để nói chuyện với nhau và trả lời được những câu hỏi rất quan trọng sau:

• Gia đình các bạn có cho các bạn quyền quyết định hay không?
• Ai ảnh hưởng các bạn nhất trong nhà?
• Kinh tế gia đình các bạn cho phép các bạn học tới đâu, ở nơi nào? (hoặc cụ thể hơn là các bạn được phép tìm trường với học phí bao nhiêu 1 học kỳ? Sinh hoạt phí 1 tháng thế nào? Có được học ở tỉnh/thành khác không? Các phương án để giải quyết việc học xa nhà là gì? Phương tiện di chuyển là gì? (Nếu bạn học trong cùng tỉnh, thành, nhưng trường cách nhà gần 20 km, lúc đó đi xe bus bao nhiêu phút tới trường, hay di chuyển bằng phương tiện gì?…)
  Các bạn phải rõ những điều này để đưa ra quyết định phù hợp.

Đôi khi ngành các bạn chọn chỉ là ngành phù hợp với bản thân các bạn thứ 2 hay thứ 3 mà thôi (theo hai tiêu chí thích và giỏi), nhưng vì cha mẹ các bạn muốn các bạn theo, nên khi chọn nó các bạn sẽ dễ chịu hơn (gia đình yên tĩnh, bình an không áp lực mỗi ngày phải đối diện với sự lo lắng của cha mẹ).

Vậy thì các bạn sẽ làm gì với chọn lựa 1 của các bạn? Hoàn toàn bỏ nó chăng? Thật ra, không học được cái mình phù hợp (thích và giỏi) nhất cũng không hẳn là hết hy vọng, vì trong lúc ở trung cấp/cao đẳng/đại học, ngoài giờ học các bạn có thể tham gia các hoạt động ngoài giờ, từ thiện, làm thêm, câu lạc bộ, v.v… để theo đuổi thứ mình thích. Như vậy các bạn sẽ tăng thêm kỹ năng, kiến thức, và cũng tạo thêm nhiều mối quan hệ cho cơ hội việc làm sau này.

Vì vậy, nếu phải quyết định theo chọn lựa 2, thì các bạn đừng bỏ quên chọn lựa 1 hoàn toàn, mà hãy trải nghiệm và học hỏi thêm về nó trong những hoạt động thiện nguyện, ngoài giờ, các bạn nhé.

Các bạn thân mến, năm nào cũng vậy, chúng tôi nhận được những câu hỏi xoay quay nội dung “tìm hiểu thị trường đào tạo” như:

• Thầy/cô ơi, em nên học ngành gì?
• Thầy/cô ơi, em nên học ngành em thích hay ngành em giỏi?
• Thầy/cô ơi, ba mẹ khuyên em nên học ngành này, mà sao em thấy lo lo, lỡ như sai thì sao?

Đấy chỉ là ba trong rất nhiều câu hỏi về ngành học và cơ sở đào tạo, mà chúng tôi nhận được từ các bạn học sinh cấp 3. Và đây là những câu hỏi không hề dễ để trả lời.

Chúng tôi cần nhấn mạnh là các bạn chỉ có thể tìm ra ngành học phù hợp sau khi nghiêm túc hoàn thành bước hiểu mình và bước tìm hiểu thị trường lao động ở trên. Lý do bao gồm: 

• Nếu chưa hiểu rõ bản thân, các bạn rất dễ chọn ngành học theo định hướng của người xung quanh (bạn bè, gia đình, truyền thông, mạng xã hội, …) mà không dựa trên nền tảng khoa học.
• Nếu chưa hiểu rõ thị trường lao động, các bạn dễ bị bối rối và lạc lối giữa muôn ngàn chọn lựa nghề nghiệp và kết quả là chọn đại vì quá nhức đầu.

Lời nhắn nhủ chúng tôi dành cho các bạn trong phần này là:

• Đừng sợ, đừng nản, hít thở sâu cho tâm thái nhẹ nhàng và kiên nhẫn trong lúc thực hiện bước III này.
• Bám vào những từ khóa có được từ bước I (Hiểu mình) và bước II (Hiểu thị trường lao động).
• Chấp nhận rằng các bạn có thể sẽ không tìm được câu trả lời tuyệt đối trong việc chọn ngành. Nói cách khác, sẽ không có một ngành học nào đó phù hợp với các bạn 100%.
• Xem việc học là một dự án dài suốt cuộc đời làm việc của mình mà trong đó giai đoạn này chỉ là chặng đường đầu tiên mà thôi. Cứ nghiêm túc làm hết sức trong giai đoạn này, các bạn sẽ ổn.
• Những lúc muốn bỏ cuộc, hãy nhớ rằng sự đầu tư thời gian và công sức bây giờ của các bạn sẽ mang lại rất nhiều lợi ích và bớt đi rất nhiều sự nuối tiếc trong tương lai.

Giờ thì mình bắt đầu nghen.

1. Trích xuất từ khóa quan trọng 

Vào bảng đầu tiên trong bước III tại biểu mẫu bit.ly/tuhuongnghiepHScap3, ở cột bên trái, các bạn ghi xuống tất cả những từ khóa liên quan đến:

• Hai nhóm Holland cao nhất của bản thân từ bước I (ví dụ với nhóm Kỹ thuật và Nghệ thuật, các từ khóa có thể là: thích sử dụng máy tính, thích màu sắc, có thể vẽ, có thể sửa máy tính, …)
• Tên của ba đến năm nhóm ngành nghề từ bước II – A (ví dụ như với nhóm ngành Nghệ thuật Ứng dụng – Thị giác, các từ khóa có thể là thiết kế, chụp hình, quay phim, …)
• Ruột của một số nghề từ bước II – B (ví dụ như với nghề Nhà thiết kế trình bày, sắp xếp hàng mẫu, các từ khóa có thể là làm việc trong khu bán quần áo, có thẩm mỹ tốt, có khả năng cảm nhận không gian ba chiều, thích mua sắm, …)

2. Nối từ khóa từ phần 1 đến các ngành học liên quan 

• Sử dụng Sách Tra Cứu Nghề ILO
  • Vào bit.ly/tracuungheILO2020 để tải sách tra cứu nghề này về.
  • Vào phần Mục lục của sách với 199 tên nghề, tìm các tên nghề nào có những từ khóa tương tự với các từ khóa từ mục A ở trên (hoặc gõ từ khóa của tên nghề bạn quan tâm vào ô tìm kiếm trong file PDF). Sau đó, các bạn ghi những tên nghề ấy xuống cột bên phải của bảng thứ nhất. Không cần giới hạn số tên nghề, ở đây các bạn thích ghi bao nhiêu thì ghi bấy nhiêu.
  • Tuần tự từng tên nghề một, các bạn tìm số trang ở mục lục để xem nội dung của tên nghề. Trong mỗi trang có sáu mục thông tin “Mô tả nghề,” “Năng lực thiết yếu,” “Năng lực bổ sung,” “Học vấn tối thiểu,” “Con đường học tập,” “Lĩnh vực chuyên sâu.” 
  • Sau khi xem hết các tên nghề, các bạn chọn ra ba nghề nào các bạn tự đánh giá là phù hợp với mình trong giai đoạn hiện tại nhất dựa trên hai tiêu chí, “tôi thích và có khả năng để học 3 đến 4 năm” và “gia đình tôi đồng ý với chọn lựa này của tôi.” 
  • Các bạn nhìn kỹ một lần nữa cột “Con đường học tập” trong sách tra cứu nghề ILO và ghi xuống những chuyên ngành tương ứng với ba nghề đã chọn vào cột bên phải của bảng trong biểu mẫu.

• Sử dụng trang Thông Tin Tuyển Sinh
  • Sao chép phần từ khóa ở cột bên trái của bảng đầu tiên xuống bảng tiếp theo.
  • Sau đó, các bạn vào trang http://www.thongtintuyensinh.vn/
  • Vào phần các ngành đào tạo ở bậc đại học: bit.ly/daotaodaihoc 
  • Kéo chuột xuống để đọc hết các ngành đào tạo trong danh sách. Sau đó, tìm các tên ngành nào có những từ khóa tương tự với các từ khóa từ mục A ở trên. Sau đó, các bạn ghi những tên ngành ấy xuống cột bên phải của bảng thứ hai. Không cần giới hạn số tên ngành, ở đây các bạn thích ghi bao nhiêu thì ghi bấy nhiêu.
  • Tuần tự từng tên ngành một, các bạn bấm vào đường dẫn để xem nội dung của ngành. Trong mỗi trang có hai mục thông tin chính là “Mục tiêu đào tạo” và “Chương trình đào tạo.”
  • Sau khi xem hết các tên ngành, các bạn chọn ra ba ngành nào các bạn tự đánh giá là phù hợp với mình trong giai đoạn hiện tại nhất dựa trên hai tiêu chí, “tôi thích và có khả năng để học 3 đến 4 năm” và “gia đình tôi đồng ý với chọn lựa này của tôi.” Các bạn ghi ba ngành này xuống biểu mẫu. 

• Cuối cùng, khi nhìn vào kết quả các ngành học theo hai cách trên, các bạn hãy chọn ra ba ngành học mà bạn thấy phù hợp nhất để tiếp tục tìm hiểu về trường đào tạo ở bước kế tiếp và ghi xuống biểu mẫu.
• Lưu ý:
  • Tuy Sách tra cứu nghề ILO chỉ có 199 tên nghề, số lượng nghề ấy vẫn khá đầy đủ cho các bạn trong bước tìm hiểu ngành đào tạo. 
  • Dù các bạn sẽ nhìn vào danh sách ngành đào tạo bậc đại học, các bạn hoàn toàn có thể tự tìm hiểu danh sách ngành đào tạo bậc cao đẳng, trung cấp, sơ cấp theo cách tương tự.
  • Chúng tôi không nhận bất cứ đãi ngộ nào khi cung cấp hai kênh thông tin trên cho các bạn. Chúng tôi chọn hai kênh thông tin này vì chúng tôi đánh giá chất lượng thông tin của họ.

Trong trường hợp các đường dẫn đến trang web ở trên bị lỗi khi nhấp vào, hãy sao chép đường dẫn và dán vào 1 cửa sổ mới.

Sau khi xác định được ba ngành học, các bạn tiến hành tìm hiểu thông tin trường đào tạo như sau: 

• Dùng tên ngành các bạn vừa tìm được ở trên và tìm kiếm trên Internet. Từ khóa tìm kiếm trên Google có thể là: “Trường đại học đào tạo ngành…….” hoặc “Trường cao đẳng đào tạo ngành…..” hoặc “học ngành…….ở trường nào tốt?”… các bạn nên tìm được cho mỗi ngành, ở mỗi bậc học (đại học/cao đẳng/trung cấp) ít nhất 3 trường; tốt nhất nên có trên 5 trường để chọn lựa.
• Hoàn thành việc tìm hiểu thông tin của các trường bằng các cách sau:
  • Thăm trang web chính thức của trường (tìm bằng Google); phần quan trọng nhất nên đọc là mục “Tuyển sinh”.
  • Sử dụng Google hiệu quả (vd: Học phí năm học 2021 của trường….; các bài báo liên quan đến trường; các hoạt động nghiên cứu khoa học, xếp hạng quốc tế – rất quan trọng nếu là trường Đại học liên quan đến khoa học – kỹ thuật).
  • “Nằm vùng” trong các trang confession của trường đó (tìm trên facebook: tên trường + confession).
  • Hỏi trực tiếp sinh viên của trường (quen biết trực tiếp, được giới thiệu trong nhóm cựu học sinh trường mình, hỏi trong confession…

Nhớ xem thật kỹ thông tin từng trường các bạn nhé; quan trọng là chất lượng giảng dạy ở đấy cho ngành các bạn đang thích. Lưu ý, các bạn đừng nên chọn một nơi chỉ vì đó là “đại học” nhé. Có rất nhiều trường cao đẳng hay trung cấp đào tạo chất lượng rất tốt. Có các trường nghề bên ngoài đào tạo nhân viên ra trường được đánh giá cao (ví dụ như Trung tâm Saigon Tourist hay Trung tâm KOTO).
Tương tự vậy, không phải trường đại học nào cũng tốt hơn trường cao đẳng. Cũng không phải trường tốt thì ngành đào tạo nào cũng chất lượng. Có trường chỉ nổi bật 1 hay 2 ngành thôi. Để biết được chất lượng, các bạn chịu khó vào Google để tìm diễn đàn trường ấy, đọc xem sinh viên đang học nói gì về trường.
Ở những diễn đàn confession thường các sinh viên rất thật thà trong việc nêu ra ý kiến tiêu cực của mình vì nặc danh, nên phải cẩn thận là không tin hết các bạn nhé. Đọc để tham khảo thôi vì mạng xã hội thì không đúng 100% đâu. các bạn đọc các bài báo về trường hay xem phim về trường, nếu được hãy tự đến thăm trường luôn. Cần thật cẩn thận khi tìm hiểu trường, cứ như tìm hiểu bạn bè vậy đó. Bề ngoài hay tên tuổi không nói lên nhiều đâu các bạn; thực lực đôi khi nằm rất sâu bên trong và cần các bạn đi thực tế mới hiểu rõ.

Mối liên hệ giữa nghề và ngành học

Thị trường lao động, nơi một cá nhân tìm được một nghề nghiệp và vị trí công việc, có sự liên hệ chặt chẽ với thị trường đào tạo, nơi một cá nhân tham gia một chương trình học để trau dồi năng lực hành nghề, chuẩn bị cho khả năng tìm được việc làm ưng ý trong tương lai. 

Chúng tôi muốn các bạn nhớ những điều rất quan trọng sau đây:

• Một là không ai có thể đoán trước được trong tương lai ngành nghề nào sẽ được tuyển dụng nhiều (dùng ngôn ngữ bình dân là ngành nào sẽ trở nên “hot”).
• Hai là sau khi học một ngành, các bạn có thể đầu quân vào rất nhiều nghề nghiệp và công việc khác nhau. Không có sự bắt buộc rằng khi em học ngành học Kỹ thuật Điện – Điện tử, bạn chỉ được làm việc liên quan đến Điện – Điện tử. Sự thật là bạn có thể làm ở những lĩnh vực liên quan với Kỹ thuật Điện – Điện tử miễn là bạn chứng minh được bạn có những năng lực hành nghề mà phía tuyển dụng cần.
• Khi chọn ngành, phải chọn ngành KHÔNG SAI, sau đó chọn ngành càng phù hợp với mình ở thời điểm chọn càng tốt. Tiếp đó, khi học thì phải học với một tư duy mở, không đóng khung mình, đồng thời tham gia những hoạt động ngoại khóa để tăng năng lực hành nghề và phát triển mạng lưới chuyên nghiệp của bản thân.
• Cuối cùng, đây chỉ là một chặng đường ngắn trong hành trình phát triển nghề nghiệp dài cả đời người sắp tới. Do đó, sau khi đã nghiêm túc tìm hiểu dựa trên phương pháp khoa học và ra quyết định dựa trên tiêu chí rõ ràng, hãy cứ bước tới từng bước một và sẵn sàng linh hoạt, ứng đối với sự thay đổi khi chúng ập đến.