Xin lưu ý: Đối tượng độc giả chính của bài viết là cha mẹ có con trong độ tuổi thanh thiếu niên. Tuy nhiên, kiến thức trong bài viết cũng hướng đến các nhóm độc giả khác như học sinh, sinh viên và người đi làm. Sông An rất mong các độc giả đều gặt hái được kiến thức bổ ích cho bản thân khi tham khảo.
MỞ ĐẦU
Các bạn trẻ và gia đình của họ hay hỏi tôi về những trường hợp sau khi họ bắt đầu tìm hiểu về lý thuyết “đặc tính nghề nghiệp và môi trường làm việc” của giáo sư John Holland. Hy vọng rằng bài viết này sẽ giúp cho những ai thuộc các trường hợp này tìm ra phần nào câu trả lời cho thắc mắc của họ.
ĐIỂM CAO ĐỀU TỪ 4 NHÓM TRỞ LÊN
Tôi hay gọi đùa những trường hợp có điểm trắc nghiệm cao đều cả 4 nhóm Holland trở lên là những người “thích đủ thứ”. Để có thể gọi là cao đều thì điểm 4 nhóm không xê xích nhau nhiều và tất cả đều cao hơn 70% tổng số điểm. Với những ai không làm trắc nghiệm, nếu như sau khi đọc các bài về 6 nhóm Holland mà các bạn tự thấy mình phù hợp với 4 nhóm trở lên thì cũng được xem là thuộc về trường hợp đặc biệt này.
NHỮNG ĐIỀU CẦN LƯU Ý
Thích nhiều thứ cùng một lúc không có nghĩa rằng ta sẽ giỏi nhiều thứ cùng một lúc. Do đó, bạn nên tìm cơ hội trải nghiệm từng nhóm một để tìm hiểu xem khả năng của bản thân có đi kèm với sở thích hay không. Ví dụ: bạn An thấy mình có những sở thích trong cả 4 nhóm Nghệ thuật, Xã hội, Quản lý, và Nghiệp vụ. An chọn học ngành thuộc 2 nhóm Quản lý và Nghiệp vụ. Trong thời gian học, An tham gia các hoạt động thuộc nhóm Xã hội và nhóm Nghệ thuật. Theo thời gian, An nhận ra mình thích nhưng không nổi bật trong 2 nhóm Xã hội và Nghiệp vụ. Càng học và tham gia hoạt động, An càng thấy những kỹ năng vượt trội của mình nằm trong 2 nhóm Quản lý và Nghệ thuật.
Thích nhiều thứ cùng một lúc dễ làm cho bạn cảm thấy chán nản hoặc rơi vào tâm trạng đứng núi này trông núi nọ, cỏ bên kia xanh hơn cỏ bên này. Điều này dẫn đến việc bạn hay bỏ cuộc giữa chừng với hy vọng cái mới sẽ mang lại câu trả lời cho câu hỏi nghề nghiệp của bạn. Do đó, trước khi trải nghiệm một sở thích nghề nghiệp hay một công việc thì nên xác định mình sẽ dấn thân bao lâu, đến lúc nào thì ngừng, khi ngừng thì hiểu rõ vì sao mình ngừng, và phân tích lợi hại trước khi bước qua một lĩnh vực mới.
Ví dụ: tiếp tục dùng câu chuyện của bạn An trên đây. Khi vừa vào học ngành thuộc 2 nhóm Quản lý và Nghiệp vụ, An thấy rất chán dù vẫn học tốt. Nhưng thay vì ngay lập tức nghĩ mình học sai ngành và muốn thay đổi ngành học, An tham gia các hoạt động ngoại khóa trong Tổ chức Sinh viên Liên trường, nơi An có cơ hội sử dụng những đặc điểm của 2 nhóm Xã hội và Nghệ thuật của mình. Dần dần, An nhận ra vì sao khi học mình thấy chán mà vẫn học tốt. Sau 4 năm học và tham gia hoạt động ngoại khóa, An hiểu mình hơn và biết lúc nào mình sẽ chán, lúc nào mình sẽ có động lực để tự lập những kế hoạch học, làm, tham gia hoạt động phù hợp.
Trung bình thì một người có từ 40 đến 50 năm để làm việc và phát triển nghề nghiệp. Do đó, bạn đừng nghĩ rằng ta không có đủ thời gian để làm tất cả những điều ta thích. Sự thật là mỗi người có rất nhiều thời gian để làm những điều họ thích. Hãy tâm niệm rằng, “Ta không thể làm tất cả những điều ta thích cùng một lúc vào thời điểm bây giờ. Nhưng ta hoàn toàn có thể trải nghiệm tất cả những điều ta thích trong vòng 40 đến 50 năm tới.” Cách suy nghĩ này giúp cho một người bình tĩnh khi ra quyết định nghề nghiệp, ưu tiên chọn lựa phù hợp với thời điểm hiện tại của họ nhất, và lên chiến lược để thực hiện những điều khác trong tương lai khi cơ hội tới.
Ví dụ: chúng ta lại tiếp tục nhìn hành trình của bạn An nhé. Sau khi ra trường, An chọn một công việc thuộc 2 nhóm Quản lý và Nghệ thuật, là 2 nhóm mà An thấy mình nổi bật trong trải nghiệm 4 năm đại học. Sau 3 năm, An được đề bạt vào một vị trí khá quan trọng trong bộ phận bạn làm. Lúc ấy, An nhận ra 2 nhóm Xã hội và Nghiệp vụ, dù không phải là 2 nhóm mình nổi trội nhất, lại giúp mình rất nhiều trong công việc hàng ngày. Vài năm sau khi An lập gia đình và có con, bạn quyết định lùi khỏi công việc toàn phần và vị trí quản lý trước đó. An bắt đầu tập trung chính vào vai trò làm mẹ và những dự án ngắn hạn, bán thời gian. Những dự án này sử dụng rất nhiều các đặc điểm và khả năng trong 3 nhóm Xã hội, Nghệ thuật, và Nghiệp vụ. Cũng thời gian này, An nhận ra nhóm Nghiệp vụ của mình trở nên mạnh hơn so với 3 nhóm còn lại, có lẽ do vai trò làm mẹ và do những dự án ngắn hạn giúp An phát triển nhóm này hơn lúc An còn ở đại học. Khi con lên 3 tuổi, An và chồng bàn bạc với nhau và cùng nhau khởi nghiệp 1 công ty nhỏ trong lĩnh vực giáo dục, nơi mà An sử dụng tất cả 4 nhóm Quản lý, Nghiệp vụ, Xã hội, và Nghệ thuật.
PHÁT TRIỂN NGHỀ NGHIỆP LÀ MỘT HÀNH TRÌNH
Các bạn trẻ nên để ý điều này, rằng phát triển nghề nghiệp là một hành trình liên lũy mà bước chân sau dựa trên bước chân trước. Mỗi bước đi, mỗi trải nghiệm, mỗi khoảnh khắc trong hành trình nghề nghiệp đều rất quan trọng. Nếu ta hiện diện, chiêm nghiệm và học hỏi thường xuyên thì hành trình ta sẽ luôn ổn. Điều ta nên tránh là như chiếc lá trôi theo dòng nước, không định hướng và chẳng thèm ngẫm lại. Chúc các bạn trong trường hợp đặc biệt này kiên trì, thành công, và an bình trong hành trình phát triển nghề nghiệp của bản thân.
Nguồn: Holland, J. (1985). Making Vocational Choices: A Theory of Vocational Personalities and Work Environments. New Jersey: Prentice-Hall, Inc.
Bài viết liên quan: