Biên tập: Minh Thảo

Phát triển vòng xoắn ốc trong nghề nghiệp

Theo chuyên gia hướng nghiệp Phoenix Ho, vòng xoắn ốc là một ẩn dụ thú vị liên quan đến hành trình phát triển sự nghiệp của một cá nhân. Bởi lẽ, mỗi bước tiến trong công việc sẽ không diễn ra theo một đường thẳng tuyến tính, từ điểm A đến điểm B, rồi từ điểm B đến điểm C, mà là một chuỗi tháng ngày lên bổng, xuống trầm. 

Với cách tiếp cận này, quá trình vươn mình lên tới đỉnh cao sự nghiệp (nơi có hình ngôi sao màu vàng) đòi hỏi người đi làm phải học hỏi liên tục, thu thập kiến thức và trau dồi kỹ năng mới qua việc trải nghiệm và rèn luyện từ môi trường việc làm lẫn cuộc sống xung quanh. 

Thế nhưng, sau mỗi đỉnh cao sự nghiệp là những đường đi xuống. Điều này xảy ra do người đi làm cần thay đổi hướng đi, hoặc do những bước ngoặt và biến động không ngờ bởi yếu tố ngoại cảnh. Vì vậy, tại những thời điểm nút thắt của sự nghiệp (nơi có hình ngôi sao màu hồng), người đi làm cần tự nhìn lại bản thân, đánh giá một lần nữa sở thích, năng lực hành nghề và động lực nghề nghiệp để tái xác định mục tiêu, dẫn đến sự điều chỉnh con đường nghề nghiệp phù hợp.

Thế mới thấy, hành trình phát triển nghề nghiệp không phải lúc nào cũng “màu hồng”. Thành công vẫn luôn song hành với sự thất bại, những bước dậm chân tại chỗ, hoặc thậm chí phải bước lùi để tích lũy kinh nghiệm và kỹ năng mới, tạo sức bật cho chặng đường tiếp theo. Vì vậy, đừng ngại để cho mình một khoảng nghỉ, bạn nhé!

Lùi lại để bước tiếp

“Career break” là khoảng thời gian bạn lựa chọn để dừng chân, tạm gác lại công việc bộn bề để tập trung cho những mục tiêu khác ngoài sự nghiệp. Chẳng hạn như hồi phục sức khỏe, chăm sóc gia đình, học hỏi những điều mới, hoặc chỉ đơn giản là tìm lại định hướng nghề nghiệp cho bản thân. Với nhiều người, đây có lẽ là một thuật ngữ vừa quen, nhưng cũng thật lạ! Quen – vì ai trong chúng ta cũng từng có lúc cảm thấy bế tắc, kiệt sức và muốn tạm dừng để nhìn lại con đường sự nghiệp. Nhưng lạ – vì không phải ai cũng dám bước ra khỏi guồng quay công việc để nghỉ ngơi một cách có chủ đích.

Đôi khi, khoảng nghỉ trong sự nghiệp còn được nhìn nhận như một “khoảng trống” đáng lo ngại trong CV, thể hiện sự bất định hoặc thiếu cam kết với công việc của ứng viên. Tuy nhiên, trong bối cảnh hiện tại, ngày càng nhiều người nhận ra rằng “career break” không chỉ là một sự tạm dừng hay lùi bước, mà còn là một “chiến lược” cần thiết để họ nạp lại năng lượng, tái định vị bản thân và chuẩn bị cho bước tiến xa hơn. Điều quan trọng là, ta biết khi nào cần tạm dừng và làm thế nào để tận dụng khoảng thời gian đó một cách hiệu quả.

Đâu là các dấu hiệu cho thấy bạn đang cần “career break”?

Dấu hiệu đầu tiên là cảm giác kiệt sức, chán nản, thiếu động lực, không còn sức sống hoặc niềm vui trong công việc. Mỗi ngày thức giấc đều không muốn đi làm, mắc kẹt và “chiến đấu” với suy nghĩ đi hay ở; lúc chiều về thì lòng nặng trĩu khi nghĩ đến ngày mai. Cứ như thế, vòng lặp vẫn tiếp diễn đều đặn, không hồi kết.

Sau đó là hành vi tự dán nhãn bản thân rằng mình rất tệ, thiếu năng lực, kèm theo nỗi lo lắng về khả năng của bản thân: “Mình có thực sự phù hợp với công việc?”, “Mình có thuộc về nơi này?”. Như hình tròn không thể khớp vào khuôn hình vuông, bạn cứ ép mình phải làm việc dù còn đang rối bời và ngổn ngang trong suy nghĩ lẫn hành động, dù càng ngày càng thấy gượng gạo và thiếu sự hòa hợp tự nhiên. 

Một dấu hiệu nữa là bạn đã đổi công việc vài lần. Mỗi lần nghỉ việc là quyết tâm đổi qua một nghề khác phù hợp hơn, để rồi một vài tháng sau lại nhận lời mời ở một vị trí tương tự vì thói quen, vì áp lực tài chính, và vì nỗi lo thiếu năng lực để chuyển đổi sang một nghề khác hoàn toàn. Mọi chuyện có vẻ ổn ở giai đoạn đầu trong môi trường lạ, khi cần học hỏi nhiều thứ mới và chứng minh bản thân để qua thời kỳ thử việc. Song, khi mọi thứ vào guồng, vấn đề cũ lại quay về. Điều này cũng giống như việc nhổ răng khôn – nếu không xử lý dứt điểm, cơn đau sẽ lặp đi lặp lại. Mỗi lần trì hoãn chỉ là một giải pháp tạm thời, giúp xoa dịu cơn đau trong chốc lát, nhưng chẳng mấy chốc, nó sẽ đâu lại vào đó, có khi còn nghiêm trọng hơn.

Hành động quyết liệt để tạo ra sự thay đổi

Nếu bạn thấy mình đâu đó trong câu chuyện này, xin hãy nhớ rằng bạn không hề đơn độc. Rất nhiều người cũng đã từng chênh vênh, loay hoay trước những ngã rẽ nghề nghiệp, giống như bạn. Nhưng điều quan trọng là, ai cũng có thể tìm cho mình một hướng đi rõ ràng, hướng đến một tương lai rộng mở hơn. Để làm được điều đó, đôi khi chúng ta cần đủ dũng khí, sự can đảm để dừng lại, rời bỏ điều quen thuộc, và bắt đầu lại với một tâm thế vững vàng hơn. Hãy thử lắng lòng và tự hỏi bản thân:

• Mình có đang đối mặt với những nút thắt trong sự nghiệp hay không?
• Mình có cần một khoảng dừng để tìm lại động lực và hướng đi?
• Mình có đang chần chừ, do dự khi đưa ra quyết định quan trọng?

Nếu câu trả lời là có, và bạn vẫn đang loay hoay không biết bắt đầu từ đâu, hành động như thế nào, thương mời bạn đến với Career Retreat – Tái định hướng sự nghiệp tại Ba Vì, Hà Nội vào tháng 6; và Đà Lạt vào tháng 8 này. Đây sẽ là không gian để bạn:

• Nhìn lại những nốt thăng trầm trong hành trình sự nghiệp của mình
• Tự gọi tên những vấn đề đang khiến bản thân băn khoăn, trì hoãn
• Định hình bước đi cụ thể để bắt đầu tháo gỡ nút thắt nghề nghiệp
• Lập kế hoạch phát triển bản thân cho những năm tiếp theo

Việc đối diện với bản thân và bắt đầu lại hành trình phát triển nghề nghiệp là điều không hề dễ dàng. Vì vậy, nếu bạn lo lắng khi đi trên con đường này một mình, Sông An sẽ đồng hành cùng bạn vượt qua bước ngoặt khó khăn này, bạn nhé!

“Career break”: Khi nào bạn cần một khoảng nghỉ cho sự nghiệp?

Bạn có đang cần một ngày “snooze”?

Đừng để công việc chỉ là những ngày “chấm công”

Nên nghĩ gì khi có ý định chuyển việc?

Khi nghề nghiệp xác quyết bỗng không còn ý nghĩa

Late bloomers: Thành công muộn không phải là dấu chấm hết

Liều thuốc cho tình trạng kiệt sức: “Mindful Self-Compassion”

Những thời điểm trong sự nghiệp bạn cần chủ động tìm kiếm sự trợ giúp

Phỏng vấn thành công: 9 câu hỏi khai thác tối đa thông tin từ nhà tuyển dụng

Bài viết “Career break”: Khi nào bạn cần một khoảng nghỉ cho sự nghiệp? đã xuất hiện đầu tiên vào ngày Hướng nghiệp Sông An.

Biên tập: Minh Thảo

Theo một khảo sát của JobStreet.com năm 2022, có đến 66% người lao động tại Việt Nam có kế hoạch tìm kiếm một công việc mới sau Tết. Đây là con số khá cao, cho thấy nhu cầu tìm kiếm cơ hội mới trong năm mới là mục tiêu của không ít người. Thế nhưng, làm sao để đảm bảo lần chuyển việc này suôn sẻ? Làm sao biết được công việc tiếp theo là phù hợp với bạn? Và làm sao để không rơi vào vòng lặp chán rồi chuyển, chuyển rồi thất vọng?

Nếu bạn cũng đang có dự định “nhảy việc”, thì có thể cùng tôi tham khảo các ý tưởng thú vị trong cuốn sách “Job Moves – 9 steps for making progress in your career” (tạm dịch: Bước nhảy công việc – 9 bước tạo lộ trình thăng tiến). Cuốn sách là một thành phẩm nghiên cứu của nhóm tác giả Ethan Bernstein, Michael B. Horn, Bob Moesta và vừa được ra mắt trong tháng 11 vừa qua. 

Để chọn được điểm đến phù hợp tiếp theo trong sự nghiệp, trước khi hành động, ta có thể bắt đầu với 3 ý nghĩ sau:

1. Nghĩ về trải nghiệm bạn muốn có trong công việc trước khi xem xét đặc điểm bạn mong muốn ở nó (Think of “experience” before “features”) 

Khi trả lời câu hỏi “Bạn muốn công việc tiếp theo sẽ trông như thế nào?”, ta thường đề cập ngay đến các đặc điểm hay quyền lợi lý tưởng. Tôi từng trả lời không đắn đo rằng “Mình cần một công việc trả lương cao hơn”. Điều đó không sai, thậm chí rất thực tế. Chỉ là, ai cũng khao khát những điều kiện lý tưởng này nên ta khó lòng tìm được một công việc thực sự phù hợp. 

Trong khi đặc điểm công việc mong muốn thường có thể là chức danh, lương bổng, phúc lợi, v.v. thì trải công việc nghiệm mong muốn của mỗi người lại mang tính cá nhân hơn. Chúng có thể là cảm giác được trân trọng và tôn trọng, cơ hội được thử thách và được đóng góp nhiều hơn, hay được tạo điều kiện để cân bằng giữa cuộc sống cá nhân và công việc, v.v.  

Thực tế, ta không cần phải loại bỏ các mong muốn về quyền lợi khi chọn lựa công việc mới. Hãy cứ liệt kê chúng ra và trả lời thêm hai câu hỏi mà nhóm tác giả đề xuất, để nhận diện được trải nghiệm mình mong muốn trong tương lai:

1. Bạn muốn công việc tiếp theo sẽ thúc đẩy hoặc tiếp thêm năng lượng cho bạn thế nào?
2. Bạn muốn công việc mới có thể tận dụng khả năng của bạn thế nào?

2. Nghĩ về động lực thúc đẩy (pushes) và động lực thu hút (pulls) của công việc mới

Đến đây, nếu vẫn chưa xác định được trải nghiệm công việc cần ưu tiên, Job Moves giới thiệu tới độc giả một cặp định nghĩa mới: động lực thúc đẩy (pushes) và động lực thu hút (pulls). Cả hai tồn tại song song ở những người thực hiện bước chuyển việc và phản ánh nguyên nhân bạn muốn chuyển việc. 

Động lực thúc đẩy (pushes) đề cập đến các yếu tố kích hoạt một người thực hiện chuyển việc, bước ra khỏi tình trạng hiện tại. Một số động lực thúc đẩy phổ biến là:

• Tôi không tôn trọng và không tin tưởng những người cùng làm việc với tôi
• Tôi cảm thấy công việc mình đang làm có rất ít hoặc không có đóng góp tích cực gì cho tổ chức, thế giới hoặc cuộc sống của cá nhân tôi 
• Áp lực từ cách quản lý hiện tại khiến tôi luôn trong trạng thái mệt mỏi

Động lực thu hút (pulls) đề cập đến yếu tố thu hút một người hướng tới những điều mới mẻ ở công việc sắp tới. Một số động lực thu hút phổ biến là:

• Tôi có thêm thời gian cho các mối quan hệ ngoài công việc
• Giá trị và niềm tin của tôi cộng hưởng với giá trị của công ty và những người tôi cùng làm việc 
• Công việc tương thích hơn với cuộc sống cá nhân của tôi

Để hỗ trợ mỗi người tự xác định động lực của mình, nhóm tác giả Job Moves cũng công bố bảng khảo sát cùng tên tại đây (phiên bản tiếng Anh). Khảo sát bao gồm các trắc nghiệm nhằm xác định động lực thúc đẩy và thu hút của một người, sau đó trả về kết quả là một mục tiêu nổi trội bạn đang tìm kiếm trong lần chuyển việc này:

• Thoát ra (Get out)
• Lấy lại quyền kiểm soát (Regain Control)
• Tái định hướng (Regain alignment)
• Tiến tới bước tiếp theo (Take the next step)

Một người có thể có nhiều hơn một mục tiêu trong một lần nhảy việc nhưng sẽ có một mục tiêu nổi trội hơn cả. Kết quả này sẽ cho bạn thêm góc nhìn, là một cơ sở để bạn tự tin lựa chọn điểm đến tiếp theo trong sự nghiệp. Hoặc ít nhất, bạn sẽ không mắc sai lầm quá lớn để chuyển rồi lại thất vọng.

Tin vui là Sông An – được sự đồng thuận của nhóm tác giả Job Moves – đang thực hiện chuyển ngữ bảng khảo sát sang tiếng Việt, để đông đảo người đi làm có thể tiếp cận dễ dàng hơn. Cùng đón chờ cập nhật từ Sông An nhé!.

3. Nghĩ về những lần chuyển việc trong quá khứ

Trung bình một người có 12 lần chuyển việc trong sự nghiệp và cá nhân tôi đã trải qua 5 lần như thế. Nhìn lại, những lần chuyển ấy đều có một điểm chung: khi quá kiệt sức thì chuyển. Và mục tiêu chuyển việc của tôi trong quá khứ thường là để “Thoát ra”. Mục tiêu ấy xuất hiện thường xuyên và tạo ra một vòng lặp luẩn quẩn, khiến tôi không thấy bản thân tiến bộ trên con đường sự nghiệp cá nhân. 

Tuy nhiên, nhìn được xu hướng hành vi của mình lại chính là cột mốc quan trọng, thúc đẩy ta hành động và suy nghĩ khác đi để có kết quả tốt đẹp hơn. Sau nhiều lần chuyển việc, tôi đã chậm rãi hơn để thực hiện các bước hiểu mình, lập kế hoạch và tìm kiếm sự trợ giúp phù hợp. Vì thế, trong cuốn Job Moves, còn có một ý mà tôi rất đồng cảm và muốn nhắn gửi bạn: “Learn before switching, not by switching” (tạm dịch: Chúng ta hãy học-hiểu về bản thân trước khi chuyển việc, thay vì nhận ra một bài học nhờ thay đổi công việc). Tôi tin rằng hai ý nghĩ nêu trên đã có thể giúp dự định chuyển việc của bạn trở nên rõ ràng hơn phần nào.

Tiếp theo:

• Nếu muốn bắt tay vào hành động, bạn có thể tham khảo kế hoạch 9 bước chuyển việc trong cuốn sách Job Moves (hiện có bản đọc trước).
• Nếu muốn dành nhiều thời gian hơn để nhìn nhận bản thân và lên kế hoạch phát triển sự nghiệp trong năm mới, bạn hãy tìm đọc thêm trang Giải pháp có phí và miễn phí Sông An dành riêng cho người đi làm.   

Cầu chúc cho chúng ta luôn sáng suốt, đạt được mục tiêu khi có dự định chuyển việc, và mỗi lần chuyển là một lần được nâng cấp bản thân.

Tài liệu tham khảo:

Ethan Bernstein & Michael B. Horn & Bob Moesta (2024). Job Moves – 9 steps for making progress in your career.

“Career break”: Khi nào bạn cần một khoảng nghỉ cho sự nghiệp?

Nên nghĩ gì khi có ý định chuyển việc?

Khi nghề nghiệp xác quyết bỗng không còn ý nghĩa

Late bloomers: Thành công muộn không phải là dấu chấm hết

Những thời điểm trong sự nghiệp bạn cần chủ động tìm kiếm sự trợ giúp

Phỏng vấn thành công: 9 câu hỏi khai thác tối đa thông tin từ nhà tuyển dụng

Đi làm – không chỉ là câu chuyện thu nhập

Để chuyển ngành, khi nào bạn biết bạn đã sẵn sàng?

Hiểu rõ bản thân, vượt qua biến cố: Khám phá mô hình 4S của Schlossberg

Bài viết Nên nghĩ gì khi có ý định chuyển việc? đã xuất hiện đầu tiên vào ngày Hướng nghiệp Sông An.

Biên tập: Thanh Tâm

Khi nghề nghiệp xác quyết bỗng trở nên vô nghĩa

Khi các nền tảng mạng xã hội ngày càng phát triển và trở thành một phần không thể thiếu của lối sống hiện đại, chúng ta cũng bắt gặp nhiều câu chuyện cá nhân, hay những trải nghiệm được giải bày hơn. Trong đó, tôi gặp khá nhiều chia sẻ của những người trẻ vừa ra trường, đã đi làm được vài năm, kể về sự trống rỗng bên trong họ mỗi khi nghĩ về nghề nghiệp. Dù là một người học tập, làm việc trong nước hay du học sinh học tập và sinh sống tại nước ngoài, và dù ở bất kỳ lĩnh vực nào, điểm chung trong câu chuyện của họ chính là: sau một khoảng thời gian làm việc, họ chợt nhận ra công việc mà họ hằng theo đuổi không thực sự là điều mình mong muốn.

Với A, quyết định theo đuổi lĩnh vực tài chính đã sớm định hình vào những năm đầu tiên, sau khi A cùng gia đình định cư ở một đất nước mới. A miệt mài đi thẳng trên con đường hướng đến mục tiêu đã chọn, từ việc nỗ lực ở những năm cấp 3 để được thi vào chương trình Tài chính tại một trường Đại học nổi tiếng, tham gia những dự án nghiên cứu khi đang là sinh viên, lấy chứng chỉ chuyên ngành, đến tìm kiếm những cơ hội thực tập chất lượng. Công sức và sự tập trung đã được đền đáp khi A ứng tuyển thành công vào một vị trí với mức lương cao khi vừa tốt nghiệp. Những tưởng bản thân sẽ tiếp tục gặt hái quả ngọt trên con đường này, thế nhưng càng làm lâu, A càng nhận ra công việc này không thật sự phù hợp với mình. Những con số, công thức, mô hình mà A đã dành thời gian học tập, nghiên cứu suốt bao năm nay giờ lại trở nên khô khan, nhàm chán và không hề gợi lên một chút hứng thú nào trong công việc. Tuy có một vị trí công việc đáng mơ ước, A lại chẳng có động lực để đi làm mỗi sáng.

Khác với A, H đã sớm nhận ra bản thân mình không quá hứng thú với ngành kế toán. Tuy nhiên, vì không tìm ra một phương án khác để cân nhắc, H vẫn chọn theo học và làm việc trong ngành này, một phần vì tính ổn định của công việc, và phần còn lại nhờ có sự cổ vũ của gia đình vốn cũng có nhiều người làm công việc kế toán. Thế nhưng, trong công việc hiện tại, H “vật lộn” để đến công ty vào buổi sáng, và ngóng chờ đến lúc ra về. H cố gắng làm đúng trách nhiệm của mình mà không có kế hoạch phát triển bản thân, năng lực chuyên môn. H nhận ra rằng trong một thời gian dài, mình đã rơi vào chế độ “lái tự động” – chế độ lười biếng của não bộ, để thói quen và lối mòn dẫn dắt thay vì suy nghĩ hay tập trung cao độ.

Lý do nào đưa đến kết quả này?

Với A, sau khi dành rất nhiều thời gian để tự vấn bản thân, A nhận ra rằng lý do ban đầu khiến mình chọn theo lĩnh vực tài chính là lương cao. Cuộc sống mới ở xứ lạ với nhiều khó khăn tài chính đã hình thành trong A niềm thôi thúc kiếm thật nhiều tiền để giúp đỡ gia đình. Mong ước mạnh mẽ đó đã dẫn dắt A suốt một chặng đường dài nhưng ước mơ đó cũng nhanh chóng cạn kiệt khi không được nuôi dưỡng bằng những yếu tố nội tại có tính bền vững.

Phần đông trong chúng ta lựa chọn hướng đi nghề nghiệp dựa vào những “quả ngọt” như lương cao, sự ổn định, công ty nổi tiếng, mà không cân nhắc đến gốc rễ của mình gồm các yếu tố Sở thích, Khả năng, Cá tính và Giá trị nghề nghiệp. Nói cách khác, mỗi người buộc phải có năng lực thấu hiểu bản thân trước khi chọn nghề, nhưng chúng ta lại làm ngược lại – chọn nghề trước, và không nắm chắc được liệu rằng ta có thể đi đường dài với nghề nghiệp đó hay không.

Càng khó khăn hơn nữa, có những lựa chọn không khớp với sở thích, cá tính, hay giá trị nghề nghiệp của một người, nhưng người đó lại có đủ khả năng theo đuổi nó. Cứ như vậy, họ mải miết trên con đường sự nghiệp “tưởng chừng là phù hợp”, cho đến khi yếu tố “năng lực” không còn đủ sức để tiếp tục nâng đỡ họ đi xa hơn trên con đường sự nghiệp. Đây cũng chính là tình huống mà A và H gặp phải khi bỏ qua sự thấu hiểu bản thân để lựa chọn ngành nghề. 

Để có thể thu hoạch “quả ngọt” sự nghiệp lâu dài, điều cơ bản nhất mà chúng ta phải lưu tâm chính là có một công việc phù hợp với sở thích, khả năng, cá tính và giá trị nghề nghiệp của bản thân.

Nếu bạn có cảm giác “ngờ ngợ” rằng bản thân cũng có một khởi đầu tương tự như A và H, nhưng bạn vẫn còn “nhiên liệu” để tiếp tục đi trên con đường nghề nghiệp đã chọn, Sông An mong rằng chia sẻ này là một “tín hiệu” nhắc bạn suy nghĩ thêm về tình hình của mình. Từ đó, bạn có thể lập kế hoạch nghề nghiệp để chủ động, hạn chế những tình huống tiêu cực có thể phát sinh.

Nếu bạn không còn động lực tiếp tục công việc hiện tại, muốn tìm hiểu rõ nguyên do và lập kế hoạch hành động để vượt qua khó khăn này, đừng bỏ lỡ chuyến đi Career retreat – Tái định hướng sự nghiệp cùng Sông An vào tháng 12 này tại Đà Lạt.

“Career break”: Khi nào bạn cần một khoảng nghỉ cho sự nghiệp?

Bạn có đang cần một ngày “snooze”?

Đừng để công việc chỉ là những ngày “chấm công”

Nên nghĩ gì khi có ý định chuyển việc?

Khi nghề nghiệp xác quyết bỗng không còn ý nghĩa

Late bloomers: Thành công muộn không phải là dấu chấm hết

Liều thuốc cho tình trạng kiệt sức: “Mindful Self-Compassion”

Những thời điểm trong sự nghiệp bạn cần chủ động tìm kiếm sự trợ giúp

Phỏng vấn thành công: 9 câu hỏi khai thác tối đa thông tin từ nhà tuyển dụng

Bài viết Khi nghề nghiệp xác quyết bỗng không còn ý nghĩa đã xuất hiện đầu tiên vào ngày Hướng nghiệp Sông An.

Biên tập: Thanh Tâm

Một góc nhìn khác về thành công

Trong xã hội hiện đại, chúng ta thường bị cuốn vào câu chuyện “phi thường” của những người trẻ sớm đạt được thành tựu khi mới chớm đôi mươi. 

“Nữ sinh lớp 12 đậu học bổng 10 tỷ đồng từ trường đại học danh giá nhất thế giới”

“Chàng trai 20 tuổi hé lộ thu nhập khủng từ công việc trong mơ”

Hay “Lắng nghe chia sẻ kinh nghiệm làm quản lý của một bạn trẻ gen Z”

Ắt hẳn, đâu đó ta vẫn luôn bắt gặp các tiêu đề như vậy trên những mẩu tin hay tờ báo hằng ngày. Ở một chừng mực nhất định, sự trỗi dậy của những tài năng trẻ hay “con nhà người ta” đã và đang khiến nhiều người bị đè nặng, thậm chí ám ảnh với áp lực phải thành công càng nhanh càng tốt, để bắt kịp với số đông và tiêu chuẩn mới của xã hội. Tuy nhiên, đã bao giờ bạn tự hỏi: Thành công có thực sự cần đến đúng thời điểm? Và liệu, thành công sớm có phải là thước đo duy nhất để đánh giá tài năng, giá trị và đóng góp của một người?

Với chúng tôi, thành công sớm hay muộn cũng là điều đáng quý, vì nó ghi lại dấu mốc và hành trình trưởng thành của mỗi người. Trong bài viết này, chúng tôi đề cập đến “late bloomers” – những đóa hoa nở muộn để đem đến một góc nhìn khác về thành công, từ đó giúp bạn gỡ bỏ những nút thắt về hành trình phát triển nghề nghiệp và vững bước hơn trên con đường phía trước.

Không ai là “đóa hoa nở muộn”

Thực tế cho thấy, không phải ai cũng thành công ở giai đoạn đầu của sự nghiệp. Late bloomers – những người đạt được thành tựu ở độ tuổi muộn hơn so với kỳ vọng chung của xã hội là một phần trong số đó. 

Tác giả Henry Oliver đã từng đề cập đến vấn đề này trong cuốn sách Second act: “Không quan trọng số tuổi của bạn cụ thể là bao nhiêu, chỉ cần bạn đạt đến thành công trễ hơn độ tuổi kỳ vọng, vậy thì bạn đã được dán nhãn late bloomers”. 

Dường như, thành công vẫn đang bị “đóng khuôn” bởi giới hạn của tuổi tác. Một điều đáng nói hơn, đó là sợi dây giới hạn này đang dần bị rút ngắn khi chuẩn mực về thành công đang ngày càng “trẻ hóa”. Khắp cõi mạng xã hội, không ít bài viết nổi lên về những người trẻ hai mươi mấy tuổi đã có nhà đẹp xe sang, công việc trong mơ hay con đường thăng tiến vượt bậc. Nếu vậy, với những người bình thường như chúng ta, không thu nhập khủng, cũng chẳng có chức danh to thì có được xem là “muộn màng”?

Theo lý thuyết Cầu vồng Cuộc sống – Nghề nghiệp của Donald E. Super, mỗi người có những con đường phát triển nghề nghiệp khác nhau, và bạn hoàn toàn có thể điều chỉnh các giai đoạn sao cho phù hợp với hoàn cảnh và mục tiêu cá nhân của mình. Những rập khuôn theo tuổi tác thường thấy như “phải đạt được thành công ở tuổi 25” hay “phải ổn định sự nghiệp trước 40” chỉ tạo thêm áp lực không cần thiết. Thay vào đó, bạn có thể bỏ qua những giai đoạn không phù hợp hoặc lặp lại các giai đoạn phù hợp, nếu điều đó mang lại niềm vui và sự trọn vẹn. 

Việc bước ra khỏi lối mòn sẽ khiến bạn khác biệt với số đông, thậm chí gặp khó khăn trong việc tìm kiếm sự đồng cảm và thấu hiểu. Thế nhưng, điều quan trọng hơn cả, đó là bạn cảm thấy hạnh phúc khi đang sống đúng trong giai đoạn phù hợp với bản thân. Bởi vậy, khái niệm tuổi tác già hay trẻ, thành công sớm hay muộn, chỉ mang tính tương đối. Thành công không nhất thiết phải được đo bằng tốc độ mà có thể là trải nghiệm cuộc sống và những niềm vui nhỏ bé xung quanh. 

Nên nhớ rằng, hành trình của mỗi người là duy nhất, không ai có xuất phát điểm, kinh nghiệm, sở trường hay mối quan hệ giống nhau. Chính vì thế, thời điểm chạm đến thành công của mỗi người cũng sẽ khác đi ít nhiều. Khi nhận ra điều này, bạn sẽ không còn bị ràng buộc bởi tuổi tác hay những tiêu chuẩn xã hội. Bạn cũng sẽ biết rằng, không ai thực sự là “một bông hoa nở muộn”, mà chỉ đơn giản là mỗi bông hoa sẽ nở rộ vào thời điểm phù hợp nhất với mình.

Học cách nở hoa

Trong cuốn sách Late Bloomers: The Power of Patience in a World Obsessed with Early Achievement, tác giả Rich Karlgaard đưa ra lời khuyên dành cho những “late bloomers” chưa kịp nở hoa, đó là hãy thử “thay một chiếc chậu phù hợp” và xây dựng một môi trường sống đủ tốt để giúp hoa nở rộ. Tuy nhiên, không tồn tại một chiếc chậu hoàn hảo. Việc chúng ta cần làm là bắt đầu thay đổi từ những điều đơn giản nhất. Dù ở bất kỳ độ tuổi nào hay làm bất cứ công việc gì, tinh thần học hỏi, dấn thân và sẵn sàng thử thách luôn cần được trau dồi. 

Trong sự nghiệp, đừng thấy mình mãi chưa tỏa hương mà nản lòng, cũng đừng vì một lần nở rộ mà phai nhạt theo thời gian. Hãy định hướng cho mình một con đường phát triển nghề nghiệp phù hợp, bền vững để mỗi việc mình làm đều cảm thấy ý nghĩa và hạnh phúc. Nếu cần sự đồng hành để tạo ra thay đổi mạnh mẽ hơn, thương mời bạn đến với Career Retreat vào tháng 12 này. Đây là cơ hội để bạn hòa mình vào cỏ cây và đi tìm hương sắc cho sự nghiệp, dưới lăng kính của hướng nghiệp khoa học.

Tài liệu tham khảo:

Karlgaard, R. (2019). Late Bloomers: The Power of Patience in a World Obsessed with Early Achievement.

Oliver, H. (2024.). Second Act: What Late Bloomers Can Tell You About Success and Reinventing Your Life.

“Career break”: Khi nào bạn cần một khoảng nghỉ cho sự nghiệp?

Nên nghĩ gì khi có ý định chuyển việc?

Khi nghề nghiệp xác quyết bỗng không còn ý nghĩa

Late bloomers: Thành công muộn không phải là dấu chấm hết

Những thời điểm trong sự nghiệp bạn cần chủ động tìm kiếm sự trợ giúp

Phỏng vấn thành công: 9 câu hỏi khai thác tối đa thông tin từ nhà tuyển dụng

Đi làm – không chỉ là câu chuyện thu nhập

Để chuyển ngành, khi nào bạn biết bạn đã sẵn sàng?

Hiểu rõ bản thân, vượt qua biến cố: Khám phá mô hình 4S của Schlossberg

Bài viết Late bloomers: Thành công muộn không phải là dấu chấm hết đã xuất hiện đầu tiên vào ngày Hướng nghiệp Sông An.

Biên tập: Minh Thảo

Sự nghiệp của mỗi người là một hành trình dài với đầy những thử thách và cơ hội. Có lúc, chúng ta tự tin tiến về phía trước, nhưng cũng có thời điểm, ta rất cần sự hỗ trợ để vượt qua khó khăn và đạt được mục tiêu. Tuy nhiên, chủ động xin trợ giúp không phải là thói quen của nhiều người. Tâm lý ngại làm phiền người khác, sợ bị đánh giá là kém cỏi hay cảm thấy tự ái khiến nhiều người chọn cách “ôm” mọi việc vào mình, dù đang thật sự chật vật.

Sự thật là: việc che giấu khó khăn lại chính là lý do khiến bạn khó vượt qua thách thức hoặc dễ mắc lại sai lầm cũ, bởi những thói quen trong cách nghĩ và giải quyết vấn đề. Chủ động tìm kiếm sự trợ giúp chính là chủ động tìm kiếm góc nhìn, giải pháp và phương tiện mới để gỡ nút thắt của mình. 

Vậy khi nào bạn nên chủ động tìm kiếm sự trợ giúp trong sự nghiệp? Dưới đây là một vài gợi ý:

1 – Khi bạn cảm thấy quá tải

Công việc dồn dập, áp lực từ cấp trên, hay sự xung đột từ các vai trò khác nhau trong cuộc sống cá nhân, v.v. thường là lý do khiến bạn quá tải. 

Lúc này, điều bạn cần làm chính là tự giảm tải cho mình, bắt đầu bằng việc chia sẻ khó khăn đến sếp hoặc đồng nghiệp, người thân. Họ có thể san sẻ nhiệm vụ, cho lời khuyên để bạn sắp xếp lịch làm việc và tái tạo năng lượng cho mình. Thế nhưng, tình trạng quá tải chỉ nên được diễn ra ở một số giai đoạn nhất định: khi bạn mới làm quen công việc, khi bạn đảm nhận vai trò mới, hoặc khi bạn “vào mùa chạy KPI”. Còn nếu tình trạng này kéo dài và bạn có xu hướng “sống chung với lũ” thì hãy cẩn thận! Có thể vấn đề của bạn không đơn giản là quá tải mà là sự thiếu kết nối với công việc, chưa biết cách chăm sóc bản thân hoặc các khó khăn khác mà bạn chưa thể gọi tên. 

Để nhận diện khó khăn của mình, bạn có thể sử dụng công cụ Bảng đánh giá khó khăn nghề nghiệp miễn phí mà Sông An đã dịch từ thang đo “Career Difficulties Inventory” của Tiến sĩ Shékina Rochat. 

2 – Khi bạn cảm thấy thiếu kiến thức/kỹ năng

Khi bạn lúng túng với việc sử dụng máy móc, công nghệ mới; khi bạn có nhu cầu tự động hóa để tiến độ công việc nhanh hơn, hoặc nhiệm vụ bạn được giao yêu cầu những năng lực cao hơn, v.v. nhưng chưa biết phải thực hiện ra sao, đó là lúc bạn nên nghĩ đến việc trau dồi bản thân. Một trong những cách học hỏi hiệu quả nhất chính là nhờ đến sự trợ giúp từ những người hiểu về lĩnh vực đó.

Yêu cầu cao và sự phát triển không ngừng của thế giới hiện đại đã thúc đẩy sự xuất hiện của một khái niệm mới: “learning-worker” – những người đi làm có khả năng học hỏi và thích ứng cao trong quá trình làm việc. Để tối ưu hóa công việc và không bị lạc hậu, hãy chủ động tìm kiếm sự trợ giúp để đạt được một mục tiêu cụ thể nào đó cho năng lực của mình: nhanh hơn, giỏi hơn hay sâu sắc hơn. Bạn có thể xin lời khuyên từ các bậc tiền bối và kể cả hậu bối trong nghề, tham gia các khóa học, workshop, đọc sách chuyên ngành hay tìm đến các hội nhóm có chung mối quan tâm để trao đổi kinh nghiệm. 

3 – Khi bạn gặp khó khăn tài chính

Nhiều người trong chúng ta có xu hướng giấu nhẹm các khó khăn tài chính, vì sợ làm phiền gia đình hoặc bị đánh giá bởi bạn bè, đồng nghiệp. 

Trong sự kiện “Nhìn lại và bước tiếp trên hành trình phát triển nghề nghiệp” diễn ra đầu năm 2024, chuyên gia Phoenix Ho đã chia sẻ một quan sát thú vị từ kinh nghiệm lâm sàng của mình: nam giới thường có xu hướng che giấu khó khăn tài chính nhiều hơn so với nữ giới. Điều này có thể xuất phát từ áp lực và trách nhiệm của những người chồng, những ông bố đang là trụ cột gia đình. Thế nhưng, khi các vấn đề tài chính ít nhiều được giải quyết, bạn mới cảm thấy nhẹ nhõm và có thể tập trung tốt hơn cho sự nghiệp. Vì thế, khi khó khăn, hãy học cách can đảm “giơ tay” xin hỗ trợ từ những người thân cận. Sự hỗ trợ đó có thể là sự lắng nghe, đồng hành hoặc hỗ trợ về mặt vật chất để đáp ứng nhu cầu cơ bản. Trong nhiều trường hợp khác, bạn có thể cẩn trọng tìm kiếm sự trợ giúp từ các tổ chức tài chính uy tín bên ngoài. 

4 – Khi bạn cần tái định hướng sự nghiệp

Thông thường, nhu cầu tái định hướng sự nghiệp xuất hiện khi chúng ta liên tục cảm thấy “sai” hoặc “không ổn” trong mối quan hệ của mình với công việc. Cảm giác này không hoàn toàn phản ánh năng lực làm việc của bạn, bạn vẫn có thể hoàn thành tốt vai trò nhưng vẫn mang cảm giác “sai sai” khó lý giải. Điều này có thể xuất phát từ nhiều nguyên nhân, ví dụ như: công việc đòi hỏi bạn phải sử dụng những kỹ năng gây kiệt sức mỗi ngày, bạn cảm thấy mình đang ở trong một môi trường không phù hợp, hoặc những giá trị bạn từng yêu thích trong công việc nay đã không còn nữa. 

Những lúc như thế, sự trợ giúp hữu ích đầu tiên phải đến từ chính bạn! Hãy cho phép bản thân nghỉ ngơi và dành thời gian nhìn lại hành trình đã qua, từ đó xác định những giá trị cốt lõi của bản thân và mục tiêu nghề nghiệp cho tương lai. Mô hình chìa khóa xây dựng kế hoạch nghề nghiệp có thể là một công cụ hữu ích giúp bạn tự mình thực hiện điều này.

Nhưng nếu vấn đề của bạn nhập nhằng hơn, bạn cần sự hỗ trợ từ những quân sư – người có thể cùng bạn giải bài toán phát triển sự nghiệp bền vững dựa trên nền tảng hướng nghiệp khoa học. 

Hằng năm, Sông An thường tổ chức chương trình Career Retreat – chuyến đi 3 ngày 2 đêm giúp tái định hướng sự nghiệp, dành riêng cho người đi làm. Những người tìm đến chương trình có nhiều trải nghiệm và yêu cầu khác nhau. Song, điểm chung là họ đang rất quyết liệt làm rõ mục tiêu tiếp theo của mình và cần biết cách thiết kế lộ trình vừa sức, phù hợp. 

Đây là một trong những chương trình giá trị nhất dành cho người đi làm vì trong chuyến đi, bạn sẽ trực tiếp nhận sự hỗ trợ và đồng hành của các chuyên gia để “giải bài toán” của mình.

Mời bạn tham khảo thêm thông tin tại đây. 

Sau cùng, chúc bạn luôn can đảm “giơ tay xin trợ giúp” và nhận được đủ đầy sự hỗ trợ bạn cần, trong suốt hành trình sự nghiệp.

Tài liệu tham khảo:

https://www.forbes.com/sites/jacobmorgan/2016/06/07/say-goodbye-to-knowledge-workers-and-welcome-to-learning-workers/

“Career break”: Khi nào bạn cần một khoảng nghỉ cho sự nghiệp?

Nên nghĩ gì khi có ý định chuyển việc?

Khi nghề nghiệp xác quyết bỗng không còn ý nghĩa

Late bloomers: Thành công muộn không phải là dấu chấm hết

Những thời điểm trong sự nghiệp bạn cần chủ động tìm kiếm sự trợ giúp

Phỏng vấn thành công: 9 câu hỏi khai thác tối đa thông tin từ nhà tuyển dụng

Đi làm – không chỉ là câu chuyện thu nhập

Để chuyển ngành, khi nào bạn biết bạn đã sẵn sàng?

Hiểu rõ bản thân, vượt qua biến cố: Khám phá mô hình 4S của Schlossberg

Bài viết Những thời điểm trong sự nghiệp bạn cần chủ động tìm kiếm sự trợ giúp đã xuất hiện đầu tiên vào ngày Hướng nghiệp Sông An.

Biên tập: Thanh Tâm

Phỏng vấn không đơn thuần là nhà tuyển dụng đặt câu hỏi và ứng viên trả lời. Đó là một cuộc đối thoại mà cả hai bên có cơ hội tìm hiểu về nhau. Ứng viên không chỉ giới thiệu bản thân mà còn tìm hiểu về công việc, văn hóa công ty để xem liệu đó có phải là môi trường phù hợp hay không.

Vì vậy, bạn đừng cảm thấy quá áp lực khi nhà tuyển dụng hỏi rằng “bạn có câu hỏi nào cho chúng tôi không?”, và cảm thấy rằng mình phải đưa ra câu hỏi thật phức tạp để tạo ấn tượng tốt. Việc đặt câu hỏi cho nhà tuyển dụng chỉ nên nhằm mục đích là làm rõ những thắc mắc của bản thân bạn cho công việc.

Ngoài những câu hỏi thông thường, bạn có thể mở rộng cuộc trò chuyện bằng 9 câu hỏi mở sau đây để khai thác tối đa thông tin từ cuộc phỏng vấn.  

1. Công ty mong muốn tìm kiếm ứng viên với những kỹ năng gì để bổ sung cho đội ngũ hiện tại?

Câu trả lời của nhà tuyển dụng sẽ giúp bạn nắm rõ hơn về những kỹ năng, kiến thức và kinh nghiệm cụ thể mà công ty đang tìm kiếm. Từ đó, bạn có thể đánh giá khả năng của mình có phù hợp với yêu cầu công việc hay không.

2. Kết quả công việc của tôi sẽ được đánh giá dựa trên những số liệu hoặc tiêu chí nào?

Câu trả lời của nhà tuyển dụng sẽ giúp bạn hiểu rõ hơn về kỳ vọng của công ty, đồng thời chủ động lọc tìm những mục tiêu rõ ràng, có thể đo lường mà bạn tự tin bản thân có thể đạt được.

3. Công ty hiện đang tập trung vào những mục tiêu nào, và đội ngũ/phòng ban đang đóng góp như thế nào để đạt được những mục tiêu đó?

Hãy chú ý xem mục tiêu của đội ngũ có phù hợp với sứ mệnh chung của công ty hay không.

4. Nhiệm vụ quan trọng nhất tôi cần hoàn thành trong 2 tháng đầu tiên là gì?

Câu trả lời sẽ cho ứng viên biết nhà tuyển dụng mong đợi gì ở họ trong giai đoạn đầu. Điều này giúp ứng viên hiểu rõ hơn về vai trò và trách nhiệm của mình. Hãy đảm bảo rằng kỳ vọng là thực tế, được cùng trao đổi rõ ràng, và bạn có đủ nguồn lực cũng như sự hỗ trợ cần thiết để hoàn thành nhiệm vụ.

5. Liệu trách nhiệm của tôi trong vị trí này có thay đổi trong sáu tháng đến một năm tới không?

Thông qua câu hỏi này, bạn có thể hiểu rõ hơn về tính ổn định của công việc và và đánh giá xem nó có phù hợp với mục tiêu nghề nghiệp của mình không.

̉6. Có tài liệu nào có thể giúp tôi hiểu rõ hơn về công ty và các đồng nghiệp tương lai của mình không?

Nhà tuyển dụng có thể chia sẻ thêm thông tin về văn hóa công ty, giá trị cốt lõi và cách thức làm việc của các đồng nghiệp.

7. Với những nhân viên mới, điều gì thường khiến họ cảm thấy ngạc nhiên sau khi bắt đầu làm việc tại công ty?

Bạn có thể biết thêm về văn hóa làm việc, hay những thách thức trong thực tế mà có thể trước đó bạn chưa nhận thấy, thông qua câu chuyện thực tế từ người đi trước.

8. Đội ngũ mà tôi sẽ tham gia sẽ tiếp tục phát triển như thế nào trong tương lai?

Thông qua câu hỏi này, bạn có thể hiểu thêm về chương trình đào tạo và phát triển nội bộ, hay là những cơ hội được giám sát và hướng dẫn bởi những thành viên giàu kinh nghiệm.

9. Những cá nhân thành công trong công việc đã có hướng đi như thế nào?

Câu trả lời từ nhà tuyển dụng có thể giúp bạn hình dung được con đường sự nghiệp tiềm năng, cũng như đánh giá cơ hội thăng tiến và phát triển.

Những câu hỏi trên không chỉ hướng đến nhà tuyển dụng, mà đó còn đặt ra yêu cầu ứng viên tự soi chiếu và xác định rõ định hướng nghề nghiệp của mình. Khi đã nắm rõ kỳ vọng bản thân, câu trả lời từ nhà tuyển dụng sẽ trở nên ý nghĩa hơn, giúp bạn đưa ra quyết định chính xác về việc liệu cơ hội này có phù hợp với mình hay không.

Tài liệu tham khảo:

https://www.linkedin.com/feed/update/urn:li:activity:7191438805931802625/

“Career break”: Khi nào bạn cần một khoảng nghỉ cho sự nghiệp?

Nên nghĩ gì khi có ý định chuyển việc?

Khi nghề nghiệp xác quyết bỗng không còn ý nghĩa

Late bloomers: Thành công muộn không phải là dấu chấm hết

Những thời điểm trong sự nghiệp bạn cần chủ động tìm kiếm sự trợ giúp

Phỏng vấn thành công: 9 câu hỏi khai thác tối đa thông tin từ nhà tuyển dụng

Đi làm – không chỉ là câu chuyện thu nhập

Để chuyển ngành, khi nào bạn biết bạn đã sẵn sàng?

Hiểu rõ bản thân, vượt qua biến cố: Khám phá mô hình 4S của Schlossberg

Bài viết Phỏng vấn thành công: 9 câu hỏi khai thác tối đa thông tin từ nhà tuyển dụng đã xuất hiện đầu tiên vào ngày Hướng nghiệp Sông An.

Biên tập: Thanh Tâm

Bạn đã bao giờ cảm thấy công việc hiện tại không còn mang lại cho bạn cảm giác hứng thú như trước? Hay bạn đang tìm kiếm một mục tiêu lớn hơn để theo đuổi? Nếu vậy, bạn không hề đơn độc. Ở giai đoạn thiết lập-duy trì sự nghiệp, theo Cầu vồng cuộc sống nghề nghiệp của nhà tâm lý học Donald E. Super, nhiều người bắt đầu tự đặt ra những câu hỏi này khi họ cảm thấy cần tìm kiếm lại ý nghĩa và niềm vui trong công việc. Khi mà sự nghiệp đã ổn định, áp lực về tài chính dần giảm bớt, con người thường khát khao một điều gì đó sâu sắc hơn, có giá trị hơn để cống hiến. Nhưng hành trình đi tìm ý nghĩa và hạnh phúc trong công việc không phải lúc nào cũng dễ dàng, và đây chính là thời điểm để chúng ta suy ngẫm về những gì thực sự quan trọng.

Nhiều người bắt đầu nhận ra rằng công việc không chỉ là nguồn thu nhập mà còn là nơi thể hiện giá trị và cống hiến của bản thân. Những gì từng mang lại niềm vui và động lực có thể dần trở nên nhàm chán, và họ bắt đầu cảm thấy công việc hiện tại không còn đáp ứng được những nhu cầu tinh thần sâu sắc hơn. Đã đến lúc đặt câu hỏi về những giá trị mà mình đang theo đuổi, phân biệt giữa sự hài lòng và sự thỏa mãn thực sự trong công việc, hay sự dũng cảm bước qua sự chần chừ để thay đổi.

Bạn đang theo đuổi giá trị nào trong cuộc sống?

Memento mori – Ai rồi cũng chết. Lời nhắc nhở sâu sắc về sự hữu hạn của đời người. Hãy nghĩ về những khoảnh khắc hạnh phúc nhất hoặc tưởng tượng đến giây phút cuối đời: Điều gì thực sự có ý nghĩa đối với tôi? Tôi muốn để lại điều gì trên thế giới này? Giá trị nào tôi muốn theo đuổi? Những câu hỏi này chính là chìa khóa để bạn khám phá giá trị cốt lõi của mình.

Theo Edgar Schein, mỗi người đều có một “neo nghề nghiệp” – những giá trị và động lực sâu xa định hình sự lựa chọn và hành trình phát triển sự nghiệp. Có thể đó là sự cống hiến cho xã hội, sự tự do trong công việc, hoặc mong muốn thành công cá nhân. Hiểu rõ những giá trị này sẽ giúp bạn khám phá ra ý nghĩa thật sự của công việc và điều gì khiến bạn cảm thấy thỏa mãn trong sự nghiệp.

Sử dụng những công cụ như bảng câu hỏi hay các bài trắc nghiệm về động lực có thể giúp bạn nhìn nhận rõ hơn về bản thân, những điều bạn thật sự muốn đạt được trong cuộc sống. Bạn có thể tham khảo trắc nghiệm Indigo, kết quả cho ra phần giá trị nghề nghiệp giúp khoanh vùng những công việc bạn cảm thấy có ý nghĩa liên quan đến phụng sự xã hội, sự ghi nhận cá nhân, sự hài hòa trong cuộc sống, giá trị thực tiễn, sự học hỏi, hoặc bảo tồn truyền thống. 

Bạn đang hài lòng hay thực sự được thỏa mãn với công việc?

Nhiều người thường lẫn lộn hai khái niệm này. Theo lý thuyết của Frederick Herzberg, những yếu tố như lương bổng, chính sách công ty, môi trường làm việc an toàn và sự ổn định có thể giúp bạn cảm thấy hài lòng ở mức độ nào đó, nhưng chúng không đủ để tạo ra động lực sâu sắc. Động lực thực sự đến từ những điều như công việc có tính thử thách, cơ hội để phát triển bản thân, sự ghi nhận và trách nhiệm. Đây là những yếu tố khiến bạn cảm thấy mình đang đóng góp và tạo ra sự khác biệt. Động lực không chỉ xuất phát từ các lợi ích bên ngoài, mà từ chính ý nghĩa của công việc. Hãy tự hỏi: Công việc này có ý nghĩa với mình không? Nó có giúp mình phát triển không? Mình có được ghi nhận và trao trách nhiệm không? Những câu hỏi này sẽ giúp bạn tìm thấy động lực và sự thỏa mãn thực sự trong công việc.

Nếu bạn cảm thấy công việc hiện tại chưa mang lại sự thỏa mãn, có nhiều cách để cải thiện tình hình. Hãy bắt đầu bằng việc trao đổi với sếp trực tiếp hoặc người cố vấn để xem xét khả năng điều chỉnh công việc, nhằm tạo ra thêm cơ hội thử thách hoặc ghi nhận những nỗ lực của bạn. Ngoài ra, tham gia các hoạt động thiện nguyện hoặc cộng đồng để áp dụng kiến thức chuyên môn cũng có thể mang lại cảm giác đóng góp có ý nghĩa hơn. Bên cạnh đó, việc thử sức với những hoạt động mới, tham gia các đội nhóm khác nhau, hoặc khám phá các lĩnh vực chưa từng biết đến sẽ giúp bạn hiểu rõ hơn về bản thân và tạo ra động lực mới. Đôi khi, những trải nghiệm này có thể đem lại sự thỏa mãn mà công việc hiện tại chưa thể cung cấp, giúp cuộc sống của bạn trở nên phong phú và ý nghĩa hơn.

Đã đến lúc cần thay đổi, nhưng bạn còn chần chừ?

Khi nhận ra rằng đã đến lúc cần phải thay đổi, nhiều người vẫn do dự trước quyết định này. Việc từ bỏ công việc quen thuộc hoặc bước ra khỏi vùng an toàn không bao giờ là dễ dàng, đặc biệt khi chúng ta đã quen với sự ổn định hiện tại. Những lo lắng về rủi ro, sự không chắc chắn về tương lai hay nỗi sợ thất bại thường khiến bạn do dự, tự hỏi liệu thay đổi có thực sự mang lại kết quả tốt đẹp hơn không. Nhưng đôi khi, sự chần chừ ấy lại khiến ta bỏ lỡ những cơ hội quý giá để phát triển và trải nghiệm một cuộc sống ý nghĩa hơn.

Thực tế, khả năng học hỏi và thích nghi là chìa khóa quan trọng giúp bạn thành công khi chuyển đổi nghề nghiệp. Nghiên cứu đã chỉ ra rằng, bất kể ở độ tuổi nào, chúng ta đều có thể tiếp thu kiến thức mới và phát triển những kỹ năng cần thiết. Việc liên tục học hỏi không chỉ giúp bạn duy trì sự sắc bén mà còn mở ra những cơ hội hoàn toàn mới trong sự nghiệp. Với những ai sẵn sàng kết nối sâu sắc hơn với giá trị nghề nghiệp,  thay đổi nghề nghiệp không chỉ đơn thuần là một quyết định công việc, mà còn là cơ hội để khám phá những tiềm năng chưa được khai phá của bản thân.

Để quá trình chuyển đổi diễn ra suôn sẻ, cần có sự chuẩn bị kỹ lưỡng, từ việc đánh giá lại thế mạnh, tìm hiểu thị trường lao động, cho đến việc lên kế hoạch tài chính rõ ràng. Mô hình 4S của Schlossberg có thể giúp bạn xây dựng một lộ trình chuyển đổi toàn diện, hoặc tham gia các chương trình Career Retreat chuyên sâu để nhận được sự hỗ trợ từ các chuyên gia và cộng đồng cùng chí hướng. Đây là cơ hội để bạn bước ra khỏi vùng an toàn, làm mới chính mình và tìm ra hướng đi mới cho sự nghiệp.

Kết luận

Cuộc sống là một hành trình không ngừng học hỏi và khám phá. Việc tìm kiếm ý nghĩa trong công việc không chỉ giúp bạn cảm thấy hạnh phúc hơn trong sự nghiệp mà còn đóng góp vào chất lượng cuộc sống của bản thân bạn và những người xung quanh. Sự thay đổi luôn đòi hỏi lòng dũng cảm, nhưng phần thưởng dành cho những người dám thử thách bản thân là một cuộc sống giàu ý nghĩa và trải nghiệm phong phú hơn. Vậy bạn còn chờ gì nữa? Hãy bắt đầu hành trình khám phá bản thân và tìm kiếm sự thỏa mãn trong công việc ngay từ hôm nay!

Tài liệu tham khảo:

https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC8869198/

https://www.linkedin.com/pulse/how-find-midlife-career-satisfaction-suzanne-mountain-fcipd/

https://www.apa.org/news/podcasts/speaking-of-psychology/lifelong-learning

https://institute-academic-development.ed.ac.uk/sites/default/files/2024-02/Career%20anchors%20table%20and%20chart.pdf

“Career break”: Khi nào bạn cần một khoảng nghỉ cho sự nghiệp?

Bạn có đang cần một ngày “snooze”?

Đừng để công việc chỉ là những ngày “chấm công”

Nên nghĩ gì khi có ý định chuyển việc?

Khi nghề nghiệp xác quyết bỗng không còn ý nghĩa

Late bloomers: Thành công muộn không phải là dấu chấm hết

Liều thuốc cho tình trạng kiệt sức: “Mindful Self-Compassion”

Những thời điểm trong sự nghiệp bạn cần chủ động tìm kiếm sự trợ giúp

Phỏng vấn thành công: 9 câu hỏi khai thác tối đa thông tin từ nhà tuyển dụng

Bài viết Đi làm – không chỉ là câu chuyện thu nhập đã xuất hiện đầu tiên vào ngày Hướng nghiệp Sông An.

Biên tập: Thủy Trúc

Ngày nay, câu chuyện chuyển hướng sự nghiệp có lẽ rất quen thuộc với hầu hết mọi người. Hoặc chính bạn là nhân vật chính trong câu chuyện của mình, hoặc bạn được lắng nghe chia sẻ từ những người thân, bạn bè xung quanh.

Chọn một con đường sự nghiệp mới không chỉ đơn giản là thay đổi công việc mà còn là hành trình một người khám phá lại bản thân, giá trị và đam mê của mình. Trong bối cảnh tương lai 5 năm tới, với dự đoán rằng 69 triệu việc làm mới được tạo ra và 83 triệu việc làm biến mất, 44% các năng lực nền tảng yêu cầu ở người lao động sẽ có chuyển đổi đáng kể (theo báo cáo The Future of Jobs 2023 của Diễn đàn Kinh tế Thế giới – WEF), việc chuyển đổi nghề nghiệp, lĩnh vực làm việc thường xuyên sẽ sớm trở thành một xu hướng của thời đại.

Trong bối cảnh hiện tại, đây vẫn không phải là một quyết định dễ dàng với nhiều người. Khi thay đổi con đường sự nghiệp, một người gặp thường gặp áp lực không chỉ từ chính mình mà còn từ môi trường bên ngoài. Nỗi lo lắng về một tương lai bất định cùng với những kỳ vọng, hay bất đồng quan điểm với gia đình, bạn bè có thể khiến họ mất động lực, chần chừ đưa ra quyết định, dần dần mất đi niềm tin ở bản thân và bỏ lỡ những cơ hội phù hợp.

Nếu bạn đang ấp ủ kế hoạch thay đổi con đường sự nghiệp và đang phân vân rằng liệu mình đã sẵn sàng để hành động chưa, thì hãy thử tự đánh giá bản thân với 3 câu hỏi sau.

Tôi đã có định hướng cho bản thân ở giai đoạn sắp tới chưa?

Việc có một mục tiêu có ý nghĩa rất quan trọng vì nó giúp bạn xác định rõ hướng đi cần thiết. Nếu không có mục tiêu, bạn có thể dễ dàng lạc lối hoặc phân tâm bởi những lựa chọn không phù hợp với tầm nhìn của mình. Mục tiêu của bạn cần đủ cụ thể, sao cho bạn có thể bẻ nó ra thành những mảnh ghép nhỏ hơn, cho phép bạn thực hiện từng bước một. Theo đó, bạn hoàn toàn có thể dõi và đánh giá tiến độ thực hiện của mình và có thể điều chỉnh kế hoạch hành động, hoặc thay đổi phương pháp để tiến tới mục tiêu cuối cùng.

Ví dụ, một người bạn của tôi sau khi trải nghiệm một vài năm làm việc trong mảng Brand Marketing đã quyết định chọn một hướng đi chuyên môn là nghiên cứu thị trường. Từ mong muốn đó, người bạn ấy đã xác định cho mình một mục tiêu là học lên cao hơn về Nghiên cứu – Phát triển Thị trường tại một đất nước khác. Để có cơ sở thuyết phục hội đồng tuyển sinh của trường nơi bạn chọn theo học, đồng thời để trải nghiệm học tập đạt được hiệu quả cao nhất, bạn quyết định dành ra 2 năm làm việc tại Việt Nam ở vị trí chuyên viên nghiên cứu thị trường, tích lũy kinh nghiệm. Trước khi rời khỏi công việc hiện tại vốn không phù hợp với định hướng tương lai của mình, bạn đã định hình lĩnh vực, quy mô công ty, tính chất và mô tả công việc, hình dung về đồng nghiệp và người hướng dẫn,v.v. cho vị trí công việc tiếp theo. Tuy vậy, câu chuyện tìm việc làm mới sau đó không mấy thuận lợi với bạn. Trải qua hơn 6 tháng với những cơ hội không thật sự phù hợp, đã có rất nhiều lần bạn chán nản và cảm thấy lung lay với quyết định của mình. Tuy nhiên, nhờ có một mục tiêu rõ ràng, bạn không đi chệch khỏi con đường mà mình mong muốn. Ở tháng thứ 8 kể từ khi bắt đầu hành trình, bạn đã tìm được một nơi phù hợp với các tiêu chí của mình, hoàn thành được một bước trên hành trình sự nghiệp lâu dài. Người bạn ấy ở hiện tại cảm thấy hài lòng với những thành tựu của mình trong công việc trong 2 năm qua, và đã tự tin chuẩn bị hồ sơ, bắt đầu thực hiện giai đoạn tiếp theo trong kế hoạch dài hơi của mình.

Ở một chiều hướng khác, chúng ta rất dễ bắt gặp câu chuyện của một người nào đó, tuy muốn chuyển hướng sự nghiệp nhưng chưa có một hình dung rằng bản thân sẽ làm gì tiếp theo. Họ quyết định dừng công việc hiện có một cách ngẫu hứng, sau đó dành thời gian cho bản thân như đi du lịch, học ngoại ngữ, làm một dự án cá nhân, v.v. Sau một khoảng thời gian, họ bắt đầu cảm thấy trống rỗng, hoài nghi về ý nghĩa của những việc mình đang làm.

Khi thiếu một mục tiêu, chúng ta dàn trải thời gian, năng lượng và các nguồn lực của mình ở nhiều hoạt động, mà một vài trong số đó có thể là không thật sự đóng góp vào sự phát triển cá nhân mà ta đang cần. Một mục tiêu cụ thể sẽ giúp bạn cam kết với bản thân và tiếp tục kiên trì ngay cả khi gặp trở ngại.

Tôi có biết và sẵn sàng đối mặt với những khó khăn sẽ phát sinh không?

Mỗi khi bắt đầu một điều gì mới, chắc chắn chúng ta sẽ gặp thử thách nhất định. Với những ai quyết định “làm lại” – chọn một sự nghiệp mới, thử thách mà họ phải đối mặt còn nhiều thêm một phần. Đó chính là sự đánh đổi những gì ổn định hiện có để tạo lập một nền tảng mới.

• Có thể bạn cần theo học Đại học một lần nữa ở chuyên ngành mới
• Hoặc bạn phải bắt đầu lại từ một vị trí công việc thấp với mức lương trở lại mức khởi điểm, đồng thời sẽ làm việc với các đồng nghiệp trẻ hơn nhưng có chức vụ cao hơn.

Ngoài ra, còn có yếu tố xã hội và gia đình, khi những người xung quanh có thể không hiểu hoặc không ủng hộ quyết định của bạn, khiến cho việc chuyển hướng sự nghiệp càng trở nên cô đơn và khó khăn hơn.

Hai tình huống này chỉ là những ví dụ tiêu biểu nhất. Còn rất nhiều thử thách có thể phát sinh, tùy vào trải nghiệm của mỗi cá nhân.

Quay lại câu chuyện ở trên, tuy đã lường trước tình huống rằng bản thân sẽ đi sau những đồng nghiệp trẻ hơn nhưng có nhiều kinh nghiệm hơn trong lĩnh vực mới, người bạn của tôi vẫn không hoàn toàn tránh khỏi cảm giác mất tự tin. Xen lẫn vào đó còn là sự hối tiếc khi nghĩ về những điều bạn từng có và các cảm xúc phức tạp khác như bất mãn, uể oải trong công việc. Phải mất một khoảng thời gian học cách điều chỉnh suy nghĩ và cảm xúc, bạn mới dần thích nghi với thực tế, tìm ra những giá trị mới trong công việc và bắt đầu cảm thấy thoải mái hơn với vị trí mới.

Bạn cũng chia sẻ với tôi rằng ở giai đoạn đầu của chặng đường này, những câu chuyện bình thường trên bàn cơm, hay những lời thăm hỏi đơn giản từ gia đình cũng thường bị bạn, dưới áp lực và nỗi lo từ bên trong, nhìn nhận như là một ám chỉ tiêu cực về lựa chọn của mình. Chỉ đến khi tháo gỡ được nút thắt bên trong chính mình, bạn mới biết được cách giao tiếp đúng đắn hơn với người thân và bạn bè xung quanh. Một số quan điểm bất đồng vẫn còn đó, nhưng người bạn ấy không còn ôm tất cả cảm xúc tiêu cực về phía mình, đồng thời thông cảm hơn với nỗi lo của gia đình và trân trọng tình cảm mà họ dành cho mình. Từ đó, bạn càng quyết tâm để đi tiếp con đường mới mình đã chọn để người thân an lòng.    

Tôi có thể dự phòng tài chính trong bao lâu cho quá trình chuyển đổi? 

Ngoài thời gian và công sức, việc chuyển hướng sự nghiệp thường đòi hỏi nguồn lực để học hỏi những kỹ năng mới và thích nghi với môi trường mới. Các chi phí liên quan đến việc học tập có thể khá cao, làm tăng thêm gánh nặng tài chính trong khi thu nhập có thể bị giảm sút. Đặc biệt nếu quá trình chuyển đổi kéo dài hơn dự kiến, hoặc khi bạn đang có những vai trò quan trọng khác như chăm sóc cha mẹ, con nhỏ, áp lực tài chính có sẽ càng lớn hơn.

Tìm kiếm một vòng quanh các nền tảng mạng xã hội với các từ khóa như “thay đổi sự nghiệp”, “bắt đầu lại”,v.v. và lắng nghe người thật với những câu chuyện thật, chúng ta có thể bắt gặp nhiều người thậm chí muốn quay trở lại công việc hay ngành nghề cũ dù trước đó họ rất chắc chắn với quyết định rời đi của mình. Nguyên nhân phổ biến nhất chính là áp lực về tài chính khi họ chưa kịp có được nguồn thu nhập mới, trong khi khả năng đạt được mức thu nhập nhờ kinh nghiệm cũ vẫn còn đó và hoàn toàn có thể khai thác được.

Tóm lại, áp lực tài chính khi chuyển đổi sự nghiệp là một thách thức lớn, đòi hỏi người lao động cần có kế hoạch tài chính cụ thể, chuẩn bị tâm lý, và sẵn sàng đối mặt với những khó khăn trong quá trình chuyển đổi. Việc này cần sự cân nhắc kỹ lưỡng và có thể cần sự hỗ trợ từ gia đình hoặc các chuyên tư vấn và/hoặc cố vấn để vượt qua.

Kết

Dù con đường đầy thử thách, hãy nhớ rằng mỗi bước đi đều đang đưa bạn đến gần hơn với mục tiêu mới. Trong quá trình đó, không phải lúc nào bạn cũng có thể dễ dàng xác định hướng đi đúng đắn hoặc tìm ra giải pháp cho những thách thức gặp phải. Mong bạn nhớ rằng bạn không cô đơn trên hành trình phát triển nghề nghiệp. Bạn có thể tìm đến sự hỗ trợ chuyên nghiệp từ Sông An qua Dịch vụ tư vấn hướng nghiệp. Chúc bạn “chân cứng đá mềm” và luôn vững tâm trên con đường bạn đã chọn!

“Career break”: Khi nào bạn cần một khoảng nghỉ cho sự nghiệp?

Bạn có đang cần một ngày “snooze”?

Đừng để công việc chỉ là những ngày “chấm công”

Nên nghĩ gì khi có ý định chuyển việc?

Khi nghề nghiệp xác quyết bỗng không còn ý nghĩa

Late bloomers: Thành công muộn không phải là dấu chấm hết

Liều thuốc cho tình trạng kiệt sức: “Mindful Self-Compassion”

Những thời điểm trong sự nghiệp bạn cần chủ động tìm kiếm sự trợ giúp

Phỏng vấn thành công: 9 câu hỏi khai thác tối đa thông tin từ nhà tuyển dụng

Bài viết Để chuyển ngành, khi nào bạn biết bạn đã sẵn sàng? đã xuất hiện đầu tiên vào ngày Hướng nghiệp Sông An.

Biên tập: Minh Thảo

“Sự an toàn duy nhất của chúng ta nằm ở khả năng thay đổi” – John Lilly.

Trên hành trình phát triển bản thân trong thế giới hiện đại, việc vun đắp cho sự nghiệp đóng vai trò vô cùng quan trọng. Nhờ có định hướng nghề nghiệp rõ ràng, mỗi cá nhân có thể tự tin khẳng định bản thân, xây dựng nền tảng cuộc sống vững vàng và góp phần xây dựng xã hội ngày càng phát triển. Tuy nhiên, con đường chinh phục thành công luôn ẩn chứa nhiều thử thách, đặc biệt là khi đối mặt với những bước ngoặt mang tính chuyển đổi như tốt nghiệp cấp 3 lên Đại học, ra trường tìm kiếm việc làm, hay những quyết định đổi nghề, chuyển công ty, thậm chí là mất việc. Mỗi biến đổi, dù lớn hay nhỏ, đều có thể tác động đến thói quen sinh hoạt, vai trò xã hội và các mối quan hệ của mỗi cá nhân. Do đó, khả năng thích nghi và ứng phó hiệu quả với những biến đổi này chính là chìa khóa dẫn đến thành công trong cuộc sống.

Sông An xin giới thiệu đến bạn Mô hình 4S của Nancy K. Schlossberg, một công cụ đắc lực giúp mỗi cá nhân vượt qua những giai đoạn chuyển đổi nghề nghiệp đầy thử thách và chinh phục mục tiêu nghề nghiệp lâu dài. 

Các loại chuyển đổi

Bước đầu tiên để ứng phó hiệu quả với những biến đổi trong cuộc sống là hiểu rõ bản chất của các loại chuyển đổi vì mỗi loại chuyển đổi mang những đặc điểm và tác động riêng biệt đến mỗi cá nhân. Dưới đây là cách phân loại ba nhóm chuyển đổi chính:

• Chuyển đổi dự đoán trước: Loại chuyển đổi này có thể được lường trước và chuẩn bị sẵn sàng, ví dụ như một sinh viên nếu học hành chăm chỉ thì phần nhiều kết quả học tập sẽ tương xứng với nỗ lực, có khả năng cao thi đậu vào trường mơ ước.
• Chuyển đổi bất ngờ: Loại chuyển đổi này xảy ra đột ngột và không thể lường trước, ví dụ như mất việc, tai nạn, hay thiên tai.
• Chuyển đổi hụt: Loại chuyển đổi này đáng lẽ xảy ra nhưng lại không diễn ra, ví dụ như không thi đậu Đại học dù đã rất nỗ lực, không được thăng chức như kỳ vọng, không tìm được việc làm dù đã rất cố gắng.

Mô hình 4S

Mô hình 4S đóng vai trò như la bàn dẫn đường, giúp bạn khám phá bốn yếu tố then chốt ảnh hưởng đến khả năng ứng phó hiệu quả với các biến đổi, bao gồm: Tình huống (Situation), Bản thân (Self), Hỗ trợ (Support) và Chiến lược (Strategy).

Nguồn: Mô hình 4S của Nancy K. Schlossberg. Chuyển thể từ Tư vấn cho người trưởng thành trong quá trình chuyển đổi: Liên kết lý thuyết của Schlossberg với thực hành trong thế giới đa dạng của M. L. Anderson, J. Goodman và N. K. Schlossberg, 2012, trang 62. Bản quyền năm 2012 thuộc về Springer Publishing.

Bằng cách phân tích Tình huống, chúng ta có được cái nhìn rõ ràng về những cơ hội và thách thức, mức độ ảnh hưởng, khả năng chủ động ứng phó với sự chuyển đổi . Khám phá sâu vào Bản thân cho phép chúng ta hiểu rõ điểm mạnh, giá trị và nguyện vọng của mình. Xây dựng mạng lưới Hỗ trợ vững chắc cung cấp sự hướng dẫn và động viên quý giá. Cuối cùng, phát triển Chiến lược hiệu quả, chẳng hạn như học hỏi các kỹ năng mới và tìm kiếm những trải nghiệm thực tế có liên quan, sẽ mở đường để đạt được lộ trình sự nghiệp mong muốn. 

Hãy cùng Sông An thử phân tích 4 yếu tố này ở các tình huống chuyển đổi khác nhau, lần lượt lấy ví dụ một học sinh chuẩn bị vào Đại học, một sinh viên sắp ra trường và một người đi làm nghỉ việc sau thời gian dài làm việc ở một công ty để hiểu hơn ứng dụng của lý thuyết này vào hành trình phát triển nghề nghiệp của bạn.

1. Tình huống

Ví dụ sự chuyển đổi của một học sinh chuẩn bị vào Đại học.

Giai đoạn chuyển đổi lên Đại học là một hành trình đầy thử thách, đánh dấu một bước ngoặt quan trọng, mang đến sự thay đổi to lớn trong cuộc sống của mỗi học sinh. Từ môi trường học tập cấp 3 với sự kiểm soát chặt chẽ, học sinh giờ đây được tự do hơn trong việc học tập, sinh hoạt và đưa ra quyết định cá nhân. Học sinh có thể tự chủ trong việc lựa chọn ngành học, phương pháp học tập, tham gia các hoạt động ngoại khóa và xây dựng mối quan hệ mới. Học sinh đã có những lần chuyển đổi tương tự trước đó như chuyển cấp từ tiểu học lên trung học nên phần nào dự đoán được những thay đổi có thể có và có những kinh nghiệm ứng phó nhất định, tuy nhiên lần chuyển đổi mang tính bước ngoặt này có thể có nhiều thách thức hơn do áp lực học tập, thích nghi môi trường mới xa nhà, bạn bè, thay đổi môi trường học tập và sinh hoạt, vấn đề tâm lý như lo lắng, stress, sự tự tin, khó khăn trong việc quản lý tài chính; cần thêm kỹ năng như giao tiếp, thuyết trình, làm việc nhóm. 

Hiểu về tình huống để xác lập tâm thế chủ động ứng phó với thay đổi, bằng cách phân tích mức độ thay đổi của tình huống so với trạng thái trước đây, mức độ kiểm soát của cá nhân lên tình huống chuyển đổi, mức độ mơ hồ hay rõ ràng của thông tin về tình huống chuyển đổi.

2. Bản thân

Ví dụ sự chuyển đổi của một sinh viên sắp ra trường.

Mô hình 4S của Schlossberg nhấn mạnh tầm quan trọng của yếu tố hiểu về Bản thân trong quá trình chuyển đổi. Khi áp dụng vào trường hợp sinh viên sắp ra trường, yếu tố hiểu bản thân đóng vai trò cực kỳ quan trọng, ảnh hưởng trực tiếp đến cách họ đối diện với những thử thách và cơ hội mới trong cuộc sống. Tìm hiểu về thái độ sống, mức độ kiên trì, niềm tin vào bản thân, nhận thức về bản thân và sức khỏe giúp dự đoán được khả năng thích nghi, kỹ năng đối phó của sinh viên trước sự chuyển đổi. Một người lạc quan thường có xu hướng tìm kiếm giải pháp và cơ hội, trong khi người bi quan dễ dàng bỏ cuộc. Một người kiên trì sẽ có thể vượt qua những trở ngại trong công việc và cuộc sống. Việc một người tin vào số phận đã được sắp đặt hay tin vào khả năng làm chủ cuộc đời của mình sẽ ảnh hưởng đến động lực và sự chủ động của họ. Và trên hết sức khỏe thể chất và tinh thần tốt là nền tảng để một người có thể làm việc hiệu quả và đối mặt với áp lực trong sự chuyển đổi.

Bạn có thể tham khảo trắc nghiệm Holland, trắc nghiệm Indigo và Thang đo bền chí để có cái nhìn toàn diện về bản thân dưới góc nhìn hướng nghiệp. 

3. Hỗ trợ

Ví dụ sự chuyển đổi của người đi làm mất việc sau một thời gian dài làm ở một công ty.

Khi một người đi làm lâu năm bất ngờ mất việc, họ sẽ trải qua một giai đoạn chuyển đổi lớn. Trong mô hình 4S của Schlossberg, yếu tố mạng lưới hỗ trợ đóng vai trò quan trọng trong việc giúp cá nhân vượt qua giai đoạn khó khăn này. Nó bao gồm mạng lưới các mối quan hệ, tình hình tài chính và các nguồn lực khác mà cá nhân có thể dựa vào. 

Ở mạng lưới mối quan hệ, sự đồng hành, chia sẻ, động viên từ gia đình sẽ giúp cá nhân cảm thấy được an ủi và có thêm động lực để vượt qua giai đoạn khó khăn. Mối quan hệ bạn bè thân thiết cung cấp một không gian để chia sẻ cảm xúc, nhận được lời khuyên và động viên. Tham gia vào các nhóm, câu lạc bộ hoặc cộng đồng có cùng sở thích sẽ giúp mở rộng mạng lưới xã hội và tạo ra những mối quan hệ mới.

Khi mất việc, áp lực về tài chính là một trong những nỗi lo lớn nhất, ảnh hưởng trực tiếp đến tâm lý, khả năng tìm kiếm việc làm mới và tốc độ phục hồi của cá nhân. Việc có một nguồn tài chính ổn định sẽ giúp cá nhân giảm bớt căng thẳng và tập trung vào việc tìm kiếm công việc mới. Quỹ tiết kiệm, bảo hiểm thất nghiệp, sự giúp đỡ về tài chính từ người thân giúp cá nhân duy trì cuộc sống trong một khoảng thời gian nhất định, song song đó họ có thể dành thời gian và tâm trí để tìm kiếm một công việc phù hợp, thay vì phải vội vàng chấp nhận bất kỳ công việc nào chỉ để có thu nhập. Bằng cách lên kế hoạch tài chính hợp lý như lập kế hoạch ngân sách, ưu tiên các khoản chi tiêu, tìm kiếm các nguồn thu nhập bổ sung, tận dụng các nguồn hỗ trợ và duy trì tinh thần lạc quan, người mất việc có thể nhanh chóng ổn định cuộc sống và tìm kiếm được công việc mới.

4. Chiến lược

Sau khi đã phân tích kỹ lưỡng các yếu tố Tình huống, Bản thân và mạng lưới Hỗ trợ, việc xây dựng một chiến lược cụ thể là vô cùng quan trọng. Chiến lược này sẽ là kim chỉ nam, giúp cá nhân định hình hành động rõ ràng, vượt qua thách thức và nắm bắt cơ hội trong quá trình chuyển đổi. Tùy thuộc vào từng vấn đề cụ thể, chiến lược cần được thiết kế với các bước hành động chi tiết, có thời gian biểu rõ ràng và khả năng điều chỉnh linh hoạt.

Đối với những cá nhân đang cảm thấy bi quan hoặc mất niềm tin, việc thay đổi góc nhìn sẽ là một bước đệm quan trọng. Thay vì tập trung vào những tiêu cực, hãy hướng đến những cơ hội mới và tiềm năng phát triển bản thân. Bên cạnh đó, quản lý cảm xúc hiệu quả cũng là yếu tố then chốt.

Ở các ví dụ lần lượt được phân tích ở trên, chiến lược cho mỗi trường hợp sẽ có những đặc thù riêng. Ví dụ, học sinh sắp vào đại học cần tập trung vào lập kế hoạch học tập, nghiên cứu ngành nghề và quyết định chọn trường. Sinh viên sắp ra trường lại cần lên các bước tìm kiếm việc làm, nâng cao kỹ năng mềm và xây dựng thương hiệu cá nhân. Còn đối với người đi làm lâu năm bị mất việc, tái thiết lại sự tự tin, cập nhật kiến thức, học thêm kỹ năng mới và mở rộng mạng lưới quan hệ là những ưu tiên hàng đầu.

Lựa chọn bình an

Đứng trước mọi chuyển đổi, cho dù loại chuyển đổi được dự báo trước hay là loại chuyển đổi bất ngờ, ắt hẳn ai trong chúng ta đều cảm thấy ít nhiều bối rối. Sông An mong rằng mô hình 4S giúp bạn bình tâm trước các ngã rẽ, sáng suốt trong các phân tích và bình an với các quyết định. Và nhất là, trong thế giới với những đổi thay nhanh chóng, hãy giữ tâm thế cởi mở với các thay đổi, cái nhìn lạc quan trước tình huống, kiên trì với các giải pháp, tò mò khám phá các giới hạn, và tin rằng thích ứng với thay đổi là một trong những kỹ năng thiết yếu của thời đại.   

Tài liệu tham khảo:

Derrick. Becoming the boss: using Schlossberg’s Transition Theory to explore new supervisors’ transition to supervisory roles at a federal government agency. https://www.semanticscholar.org/paper/Becoming-the-boss%3A-using-Schlossberg’s-Transition-a-Derrick/94758d297dd221ec45cac59b8d74af979daa8feb

University of North Texas Health Science Center. Schlossberg’s Transition Theory. https://www.unthsc.edu/students/wp-content/uploads/sites/26/Schlossberg.pdf.

Transitioning well. Transition guide. https://www.transitioningwell.com.au/wp-content/uploads/2024/01/TW-Transition-Guide-Information.pdf

“Career break”: Khi nào bạn cần một khoảng nghỉ cho sự nghiệp?

Bạn có đang cần một ngày “snooze”?

Đừng để công việc chỉ là những ngày “chấm công”

Nên nghĩ gì khi có ý định chuyển việc?

Khi nghề nghiệp xác quyết bỗng không còn ý nghĩa

Late bloomers: Thành công muộn không phải là dấu chấm hết

Liều thuốc cho tình trạng kiệt sức: “Mindful Self-Compassion”

Những thời điểm trong sự nghiệp bạn cần chủ động tìm kiếm sự trợ giúp

Phỏng vấn thành công: 9 câu hỏi khai thác tối đa thông tin từ nhà tuyển dụng

Bài viết Hiểu rõ bản thân, vượt qua biến cố: Khám phá mô hình 4S của Schlossberg đã xuất hiện đầu tiên vào ngày Hướng nghiệp Sông An.

Biên tập: Thủy Trúc

Chuyện không của riêng ai

Một ngày mới bắt đầu. Bạn hăm hở tiến vào nơi làm việc, với một danh sách các công việc cần làm đã được chuẩn bị kỹ từ ngày hôm trước (hay là cả một tuần, một tháng trước). Hôm nay đã là ngày thứ 19 trên hành trình bạn xây dựng thói quen làm việc hiệu quả. Mọi thứ đều diễn ra suôn sẻ, nhưng có vẻ như có một điều gì đó bất ổn dần nhen nhóm trong bạn.

Bạn nhận thấy rằng mình đang dần bỏ rơi, không kịp hoàn thành một số nhiệm vụ mà mình đã đặt ra trong ngày. Không sao cả, số lượng nhiệm vụ bị bỏ dở không nhiều lắm. Bạn tự nhủ mình sẽ hoàn thành nó vào ngày hôm sau, cùng với những nhiệm vụ mới.

Tuy vậy, có một số công việc phát sinh bất ngờ khiến bạn không kịp xoay xở. Và danh sách công việc tồn đọng lại tiếp tục tích lũy nhiều hơn. Dần dần, bạn cảm thấy chán nản vì mãi rượt đuổi theo một danh sách công việc khô khan, vô cảm. Bạn dừng xây dựng thói quen làm việc hiệu quả ở ngày thứ 26, và quay trở lại với cách làm việc ngẫu hứng, việc đến đâu thì hay đến đó như trước đây.

Nếu bạn đã từng trải qua tình huống tương tự và vẫn đang tìm cho mình cách để làm việc hiệu quả hơn, Sông An hi vọng những mô hình được chia sẻ dưới đây sẽ giúp bạn có thêm ý tưởng mới.

Phương pháp Kim tự tháp đảo ngược

Bạn có thể tìm thấy tên gọi “Kim tự tháp đảo ngược” (The inverted pyramid) ở nhiều lĩnh vực khác nhau. Trong ngành Báo chí và Truyền thông, đó là tên gọi của một kỹ thuật viết phổ biến nhằm trình bày thông tin theo thứ tự quan trọng giảm dần. Bằng cách đó, độc giả dễ dàng nắm bắt được thông tin chính mà không cần đọc hết bài viết, khả năng hiển thị bài viết trên các công cụ tìm kiếm thông tin cũng được cải thiện.

Trong bối cảnh là một phương pháp làm việc, Kim tự tháp đảo ngược có thể được áp dụng để tăng năng suất làm việc cá nhân và nhóm với các nguyên tắc:

Nguyên tắc thứ nhất: bắt đầu ngày làm việc với một số ít các công việc quan trọng nhất

Việc bắt đầu ngày làm việc với nhiệm vụ quan trọng nhất có thể sẽ rất khác với hình dung về một ngày làm việc hiệu quả của nhiều người. Thông thường chúng ta khởi động ngày mới với các đầu việc đơn giản và nghĩ rằng sau khi đã giải quyết hết các công việc nhỏ lẻ, ta sẽ dành trọn thời gian còn lại tập trung cho việc quan trọng hơn. Nếu bạn cũng làm việc theo cách thức này đã lâu nhưng kết quả không mấy khả quan, hãy thử đảo chiều nó.

Giống như việc nhà báo đặt thông tin quan trọng nhất ở đầu bài viết, hãy bắt đầu ngày làm việc với những nhiệm vụ quan trọng nhất và có ảnh hưởng lớn nhất. Điều này giúp bạn giải quyết những việc quan trọng khi bạn còn đầy năng lượng và sự tập trung.

Nguyên tắc thứ 2: chỉ bắt tay vào làm những nhiệm vụ quan trọng đứng thứ 2 sau khi đã hoàn thành các đầu việc quan trọng nhất

Nguyên tắc thứ 3: chỉ bắt tay vào làm những nhiệm vụ quan trọng đứng thứ 3 sau khi đã hoàn thành các đầu việc quan trọng thứ 2 

Tùy vào tính chất công việc, mỗi người sẽ có cách phân chia thời gian cho từng nhóm nhiệm vụ khác nhau. Điểm chung duy nhất chính là thời gian dành cho các nhóm nhiệm vụ giảm dần tương ứng với mức độ ưu tiên của chúng. Ví dụ, ở nhóm công việc ít quan trọng nhất như trả lời email định kỳ, giải quyết các việc nhỏ lẻ phát sinh trong ngày, chúng ta có thể chỉ cần khoảng 2 tiếng. Nhưng với nhóm công việc là ưu tiên số 1 như lên viết kịch bản cho sự kiện quảng bá sản phẩm quy mô 500 người sẽ diễn ra trong 2 tháng nữa, hay đánh giá dữ liệu kinh doanh trong quý vừa qua để kịp thời cập nhật chiến lược cho quý tiếp theo, chúng ta có thể cần đến 3-4 giờ làm việc.

Điều cốt lõi mà bạn cần lưu ý khi thực hiện phương pháp Kim tự tháp đảo ngược đó là các đầu việc mà bạn chọn và sắp xếp vào các nhóm ưu tiên, đặc biệt là nhóm ưu tiên số 1,  phải là những nhiệm vụ có ý nghĩa thực tiễn mà một khi hoàn thành chúng, bạn cũng đã đi được một phần lớn quãng đường để đạt được một mục tiêu quan trọng nào đó.

Đến đây bạn có nhận ra điều gì đó quen thuộc không? Đúng vậy, đó cũng chính tinh thần của mô hình 80/20, hay còn được gọi là nguyên tắc Pareto. Bằng cách giảm thiểu hoặc loại bỏ những công việc ít quan trọng nhưng chiếm nhiều thời gian, chúng ta có thể tập trung nhiều hơn cho một số ít (20%) các đầu việc quan trọng và để tạo đòn bẩy đạt được 80% kết quả mong muốn.

Một câu hỏi gợi ý giúp bạn nhận diện và “bóc tách” được nhiệm vụ cốt lõi là: “3 việc quan trọng nhất mà chỉ cần hoàn thành chúng trong ngày, dù cho không kịp làm việc gì khác, tôi cũng sẽ cảm thấy an lòng là gì?”.

Vì sao phương pháp này hiệu quả?

Vì nó rất đơn giản và bạn không cần phải nhớ quá nhiều lý thuyết, không cần một kế hoạch được thiết kế tỉ mỉ và chi tiết, cũng không cần phải nhờ đến một thiết bị hay công cụ hỗ trợ nào khác. Bạn có thể thử nghiệm ngay bằng cách ngồi lại để đánh giá nhanh tình hình hiện tại của mình, một cách khách quan, từ đó xác định một hành động thực tiễn mà bạn cần làm nhất. Một khi đã hoàn thành, hãy lặp lại quá trình suy ngẫm-đánh giá đó và tiếp tục chọn một hành động kế tiếp mà bạn nên thực hiện.

Kim tự tháp đảo ngược có thể là một “vị cứu tinh” trong những giai đoạn cao điểm, khi mà khối lượng công việc phát sinh vượt quá tính toán của bạn, khiến bạn bối rối và hoảng loạn vì không biết phải bắt đầu từ đâu. Phương pháp này đồng thời còn là một “trợ thủ đắc lực” giúp bạn theo đuổi mục tiêu dài hạn một cách bền vững vì nó cho bạn quyền được linh hoạt, khả năng “thổi hồn” vào bức tranh công việc. Các ưu tiên của chúng ta thì thay đổi liên tục, cũng như năng lượng mỗi ngày sẽ khác. Đó là lí do vì sao một lịch trình cố định, được lên chi tiết cho nhiều ngày – một tuần – một tháng phần lớn không có tác động tích cực trong việc cải thiện năng suất và hiệu quả làm việc như chúng ta kỳ vọng.

Dựa trên những nguyên tắc cơ bản ở trên, bạn có thể sáng tạo cách thức thực hiện sao cho phù hợp với ý thích và nhu cầu của mình, hay mở rộng khả năng áp dụng của nó không chỉ trong công việc mà còn trong những khía cạnh khác của cuộc sống.

Nếu bạn nhận thấy tính hiệu quả trong công việc của mình bị hạn chế không phải đơn thuần vì thiếu những mô hình, cách thức phù hợp mà vì những khó khăn sâu xa hơn như cảm thấy mất động lực, rất có thể bạn cần nhiều sự hỗ trợ hơn. Cùng Sông An hòa mình vào một vòng tròn an toàn, tại vùng đất bình yên ở ngoại thành Đà Lạt để lắng lại, hiểu mình và xây dựng kế hoạch phát triển nghề nghiệp tại Career retreat vào tháng 8/2024 nhé!

Nguồn tham khảo

SpoonFedStudy. This simple productivity system got me into Harvard and Yale. https://youtu.be/_7vM5wEUz_s?si=tSTwIerO-YljR61B

Xây dựng “tài sản sự nghiệp”

Bạn có đang “sống” trọn vẹn với thương hiệu cá nhân của mình?

Nghĩ khác về khủng hoảng nghề nghiệp: Hãy nhìn như một nghệ sĩ

“Career break”: Khi nào bạn cần một khoảng nghỉ cho sự nghiệp?

Chiến lược tài chính cá nhân để phát triển sự nghiệp bền vững

Chuyển việc – Cơ hội để bạn chủ động “tuyển dụng” công việc phù hợp cho mình

Có thể bạn chưa biết? Làm việc với cấp trên cũng cần có “nghệ thuật”!

Nên nghĩ gì khi có ý định chuyển việc?

Khi nghề nghiệp xác quyết bỗng không còn ý nghĩa

Bài viết Phương pháp làm việc giúp bạn thật sự đạt hiệu quả đã xuất hiện đầu tiên vào ngày Hướng nghiệp Sông An.