Còn nhớ những ngày tuổi 20, tôi cực kỳ “ác cảm” với những ông cha bà mẹ ép uổng con cái. Tôi nhớ hoài câu chuyện của người bạn học quỳ xuống xin mẹ cho phép học kỹ sư, và câu trả lời là, “Hoặc là học nha sĩ, hoặc là ra khỏi nhà này”. Lúc ấy, tôi vừa không hiểu vì sao bạn tôi không ra khỏi nhà, vừa không hiểu vì sao người mẹ có thể nói câu ấy nhân danh tình yêu con. Và những câu chuyện ấy tôi nghe không ít từ các bạn bè, người quen, không phân biệt tôn giáo, sắc tộc, đều có những cha mẹ nhân danh tình yêu mà hành hạ con như thế.
Vì vậy, tôi cực kỳ sốc khi trong một lớp tâm lý dạy về sự gắn bó trong những năm đầu đời, lúc nghe tôi phát biểu cách chua chát về những cha mẹ không thương con, cô giáo tôi đã nhìn sâu vào mắt tôi và nói, “Họ đã từng là trẻ con, em ạ”. Sau đó cô giảng về những đứa trẻ chưa bao giờ được yêu thương đúng đắn, khi lớn lên rất khó biết cách làm sao để yêu thương đúng đắn con cái mình, và chu kỳ cứ thể lập lại cho đến khi một ai đó quyết định mình phải dừng lại, phải hiểu thêm, và thay đổi cách sống của mình. Vì vậy, cô bảo, khi làm việc với thân chủ, tham vấn viên không được có những xét đoán và định kiến với họ. Đó là lần đầu tiên tôi được học về khái niệm “thiên vị đa chiều”, nghĩa là khi làm việc với thân chủ, không cần biết họ là ai, ở vai trò nào, không cần biết họ có vẻ như đã và đang mang đau khổ đến cho người khác hay không, tôi đều phải thiên-vị-họ-như-nhau.
Trong thời gian học chương trình Thạc sĩ tư vấn, chuyên ngành phát triển nghề nghiệp, tôi có cơ hội làm việc tại một trung tâm chữa trị và cai nghiện trong vai trò Chuyên viên truyền thông và tham vấn. Suốt thời gian ấy, tôi có dịp lắng nghe những câu chuyện thương tâm cả từ phía thế hệ trẻ lẫn từ phía cha mẹ của họ. Những di dân lạ nước lạ cái còn đang chật vật kiếm sống qua ngày, thì làm sao biết cách dạy con cho phù hợp ở một nơi mà ngôn ngữ và văn hoá hoàn toàn xa lạ với họ. Khoảng cách giữa cha mẹ và con cái cứ thể rộng hơn – cho đến hai bên học cách hiểu nhau hơn. Thời gian ấy đã dạy tôi yêu thương, thông cảm, và có thể thực lòng thiên vị đa chiều cả cha mẹ lẫn con cái của họ trong những buổi tham vấn.
Kỹ năng thiên vị đa chiều giúp tôi thật nhiều trong những buổi tham vấn hướng nghiệp cá nhân và những buổi đứng lớp dành cho cha mẹ cùng các bạn trẻ. Tôi không cần phải đứng về phía ai để tấn công người kia. Tôi không cần phải phê phán người nào để thân chủ thấy tôi đang hiểu họ. Tôi chỉ cần đơn giản lắng nghe, đồng cảm, cùng họ xem lại thông tin, cùng họ nhìn những giải pháp, cùng họ lên kế hoạch hành động, và tôn trọng quyết định sau cùng của họ. Tôi cũng cần đóng vai cây cầu, không phải nối kết họ trong yêu thương (vì đó là hành trình của họ), mà là giúp cho họ nhìn thấy những góc nhìn đối nhau, chéo nhau, hoặc có khi là những góc nhìn họ chưa bao giờ thấy được. Nhờ vậy, họ có thể đặt mình vào vị trí người kia, hiểu những hành vi gây ra sự khó chịu trong họ, rồi tự hỏi bản thân muốn làm gì tiếp đây để có được sự bình an, nhẹ nhàng.
Điều làm tôi hạnh phúc là khi nghe người mẹ hay người cha nói, “Ừ chắc mình sẽ bớt lo hơn, bớt can thiệp hơn, cũng như ra đòi hỏi cụ thể và nghiêm túc hơn từ nay. Như vậy mình nhẹ lòng mà con cũng sẽ đỡ mệt.” Điều làm tôi rạng rỡ là khi nghe người con nói, “Em sẽ chia sẻ với ba mẹ nhiều hơn, có trách nhiệm hơn, và cũng mạnh dạn hơn khi nói với họ em không muốn điều gì. Em nghĩ như vậy sẽ tốt hơn cho em và cả cha mẹ tại vì em luôn biết họ thương em.”
Bài viết liên quan: