Biên tập: Minh Thảo

Không ít người khi rời một công việc cũ thường mang theo cảm giác bối rối: “Mình thực sự có gì để bắt đầu lại?”. Chặng đường đã qua với nhiều nỗ lực, thử thách và trưởng thành – đôi khi lại dễ bị bỏ quên giữa “trận chiến” tìm kiếm công việc mới. Thị trường lao động thay đổi không ngừng với nhiều yếu tố bên ngoài giống như “kẻ địch” luôn chực chờ, khiến ta phải chịu không ít áp lực và khó khăn. 

Tuy vậy, chuyển việc không chỉ là chọn một điểm đến khác, mà còn là cơ hội quý giá để tạm dừng chân, lắng đọng và nhìn lại “tài sản sự nghiệp” – những gì mình đã tích lũy được xuyên suốt hành trình vừa qua. Đó có thể là kiến thức, kỹ năng, kinh nghiệm, mạng lưới chuyên nghiệp hay những giá trị được dựng xây qua công việc. Việc gọi tên được các “tài sản sự nghiệp” cũng giống như bước chuẩn bị hành trang, giáp mũ thiết thực, để bạn sẵn sàng hơn cho lần “ra trận” tiếp theo.

“Biết địch biết ta, trăm trận không ngại” (Tôn Tử)

Xây dựng “tài sản sự nghiệp” chính là một trong những cách để “biết ta” hiệu quả nhất. Trong cuốn sách “Job Moves – 9 steps for making progress in your career” (tạm dịch: Bước nhảy công việc – 9 bước tạo lộ trình thăng tiến) (2024), nhóm tác giả Ethan Bernstein, Michael B. Horn, Bob Moesta đã đưa ra 2 bước tương ứng với 2 câu hỏi gợi ý để giúp bạn xây dựng “tài sản sự nghiệp” cho riêng mình. 

Bước 1: Nhìn lại các công việc đã từng trải qua và trả lời câu hỏi: “Đâu là những năng lực hành nghề bạn đã tích lũy được?” 

Trong bước này, bạn có thể mở lại CV/Resume, nhìn vào những trách nhiệm và phạm vi công việc mình trải qua, và liệt kê ra những năng lực hành nghề mình đã tích lũy được. Bạn có thể cấu trúc những năng lực hành nghề của mình theo mô hình ASK: Attitude (thái độ), Skill (kỹ năng), Knowledge (kiến thức). Trong Skill (kỹ năng), bên cạnh cách kỹ năng chuyên môn trong lĩnh vực của mình, bạn có thể làm nổi bật thêm những kỹ năng nền tảng – những kỹ năng phổ biến và cần ở hầu hết các ngành nghề. Bạn có thể tham khảo các Khung năng lực nền tảng hiện có tại Việt Nam và trên thế giới được Sông An tổng hợp tại đây. 

Ngoài năng lực hành nghề, nhóm tác giả còn đề cập đến hai “loại tài sản” khác: Aptitude (năng khiếu) và Capability (năng lực). Theo nhóm tác giả, Aptitude (năng khiếu) là những tài năng, điểm mạnh bẩm sinh và tự nhiên, thường là những giá trị mang tính trừu tượng như: giao tiếp, khả năng chú ý đến chi tiết, tính sáng tạo, v.v. Trong khi đó, Capability (năng lực) là những tài năng, điểm mạnh đã được rèn giũa, trở thành những kỹ năng cụ thể, tạo ra kết quả ở những môi trường hoặc nhiệm vụ công việc nhất định. Ví dụ, năng khiếu giao tiếp có thể trở thành năng lực giao tiếp hiệu quả khi có mâu thuẫn trong đội nhóm, giúp điều hoà và định hướng cả đội đến mục tiêu chung. Việc đặt những năng lực này vào những bối cảnh cụ thể là minh chứng cho việc bạn đã thành công áp dụng những năng khiếu và kỹ năng mình có để tạo ra kết quả. 

Bên cạnh đó, Kỹ năng chuyển đổi cũng là một loại “tài sản đặc biệt” có thể giúp bạn tăng lợi thế cạnh tranh trong bối cảnh hiện tại. Kỹ năng chuyển đổi, hay còn gọi là kỹ năng linh hoạt, là những kiến thức, kinh nghiệm và khả năng bạn tích lũy được và có thể mang theo từ công việc này sang công việc khác, ngay cả khi bạn thay đổi vai trò hay ngành nghề. Khả năng truyền đạt ý tưởng rõ ràng cho người khác, giải quyết các vấn đề bất ngờ hoặc làm việc tốt trong nhóm đều là những ví dụ điển hình của kỹ năng chuyển đổi. Bạn có thể tham khảo chi tiết bài viết về Kỹ năng chuyển đổi của Sông An tại đây.

Việc đúc kết và gọi tên ra được cụ thể những năng lực hành nghề như trên giúp bạn nhận biết được đâu là những tài sản có giá trị mà mình có thể có thể mang đến cho nhà tuyển dụng/doanh nghiệp, đặt trong bối cảnh đặc điểm công ty hay tính chất công việc mà bạn đang có ý định ứng tuyển.

Ngoài những “tài sản” sẵn có, bạn cũng có thể liệt kê thêm những “tài sản” mình chưa có, nhưng rất muốn đầu tư trong tương lai. Đây cũng sẽ là tiêu chí rất quan trọng để bạn đưa ra quyết định lựa chọn công việc mới. 

Bước 2: Xác định ưu tiên cho những “tài sản” mình muốn đầu tư bằng câu hỏi: “Trong những năng lực hành nghề trên, năng lực nào bạn muốn đầu tư vào để phát triển nhiều hơn trong công việc sắp tới?” 

Ở bước này, nhóm tác giả khuyến khích bạn phân loại các tài sản đã được liệt kê ở trên vào 3 nhóm:

• Critical assets – Tài sản then chốt: những năng lực hành nghề bạn rất muốn và cần được ưu tiên đầu tư, phát triển
• Negotiable assets – Tài sản có thể thương lượng: những năng lực hành nghề sẽ tốt hơn khi có, nhưng nếu không có cũng không ảnh hưởng quá nghiêm trọng đến công việc tiếp theo
• Dispensable assets – Tài sản không cần thiết: những năng lực hành nghề ít quan trọng hơn đối với công việc sắp tới hoặc giai đoạn này của cuộc đời, sự nghiệp, có thể tạm gác lại

Đến bước này, bạn sẽ có một bức tranh toàn cảnh mà chi tiết về những “tài sản” mình đã tích lũy, giúp bạn vừa nhìn rõ những tài sản giá trị có thể mang theo, vừa xác định mũi nhọn muốn phát triển trong công việc sắp tới. 

“Trăm trận không ngại” vs “Trăm trận trăm thắng”

Trong bối cảnh thị trường lao động biến đổi không ngừng như hiện tại, ta khó mà kỳ vọng sự bất biến hay chắc chắn trong những bước đi sắp tới của hành trình sự nghiệp. Sẽ không có trận chiến nào ta nắm chắc 100% phần thắng, và luôn có những “kẻ địch” bất ngờ khiến ta phải đối mặt với những khó khăn (và đôi khi là cả cơ hội) không thể lường trước. Điều ta cần là tâm thế cởi mở với những điều sẽ đến, luôn tạo cho mình khoảng dừng nhỏ qua từng chặng để luôn “biết ta”; đồng thời không ngừng “biết địch” bằng cách luôn cập nhật những thông tin mới, xác thực về thị trường lao động và nhu cầu tuyển dụng. Có như vậy, ta sẽ luôn can đảm để dấn thân vào những trải nghiệm mới, với sự bình an và vững vàng trong trái tim. 

Tài liệu tham khảo:

Bernstein, E., Horn, M. B., & Moesta, B. (2024, November 8). Job Moves: 9 Steps for Making Progress in Your Career.

Xây dựng “tài sản sự nghiệp”

Bạn có đang “sống” trọn vẹn với thương hiệu cá nhân của mình?

Nghĩ khác về khủng hoảng nghề nghiệp: Hãy nhìn như một nghệ sĩ

Chiến lược tài chính cá nhân để phát triển sự nghiệp bền vững

Chuyển việc – Cơ hội để bạn chủ động “tuyển dụng” công việc phù hợp cho mình

Có thể bạn chưa biết? Làm việc với cấp trên cũng cần có “nghệ thuật”!

Performance review – Chuẩn bị như thế nào?

Trước một khởi đầu mới, mời bạn thử thói quen đơn giản này

Du mục kỹ thuật số (Digital nomad): Khi công việc và những chuyến đi chỉ cách nhau một cánh cửa!

Bài viết Xây dựng “tài sản sự nghiệp” đã xuất hiện đầu tiên vào ngày Hướng nghiệp Sông An.

Biên tập: Minh Thảo

Bạn có từng lên LinkedIn, Facebook rồi tự hỏi: “Mình nên thể hiện gì để gây ấn tượng?”, hay từng nghe ai đó bảo bạn phải có “màu sắc riêng”, một cá tính “nhận diện được ngay” giữa hàng ngàn người ngoài kia? Trong những năm gần đây, “thương hiệu cá nhân” đã dần trở thành một cụm từ được nhắc tới nhiều nhất trên hành trình định vị sự nghiệp của mỗi người. Nhưng cũng chính vì sự phổ biến đó mà không ít người hiểu sai – hoặc cảm thấy áp lực vì nghĩ rằng thương hiệu cá nhân là điều gì đó thật lớn lao, phải xây dựng cho bằng được.

Rất nhiều người hiểu thương hiệu cá nhân là một sản phẩm phải được “lên chiến lược” – càng chỉn chu càng tốt. Đó là một bộ nhận diện cá nhân, là series bài viết định kỳ để duy trì “tần suất xuất hiện”, là cách viết tiểu sử thật bắt tai. Chúng ta nỗ lực để “tạo ra” một hình ảnh sao cho phù hợp với kỳ vọng của thị trường hoặc một cộng đồng nghề nghiệp nào đó.

Theo một khảo sát của CareerBuilder, có tới 70% nhà tuyển dụng sử dụng mạng xã hội để đánh giá ứng viên trước phỏng vấn. Điều đó khiến nhiều người lo sợ việc “lặng lẽ làm tốt công việc” là chưa đủ. Nhưng trong nỗ lực để “được thấy”, đôi khi ta quên mất câu hỏi quan trọng nhất: Mình có đang sống đúng với những giá trị cốt lõi của bản thân không?

Thương hiệu cá nhân: Không phải để được nhớ – mà là để sống

Thương hiệu cá nhân thực sự không phải thứ bạn xây dựng như một lớp vỏ bọc. Nó là cảm nhận mà người khác có được khi tiếp xúc và làm việc cùng bạn – là sự “tỏa hương” tự nhiên khi bạn sống thật với chính mình.

Nó bắt đầu từ việc bạn quan tâm đến điều gì, hành động ra sao, và nhất quán thế nào với những gì bạn tin. Có thể bạn không đăng nhiều trên mạng xã hội, không tự gọi mình là chuyên gia, nhưng nếu đồng nghiệp cảm thấy tin tưởng khi giao việc cho bạn, nếu sếp tin rằng bạn luôn giữ lời hứa – thì đó chính là thương hiệu cá nhân của bạn.

Bạn là khởi điểm và là cốt lõi của thương hiệu cá nhân

Thay vì bắt đầu bằng câu hỏi “Tôi muốn được nhìn nhận là người như thế nào?” hay “Làm sao để nổi bật?”, hãy thử bắt đầu bằng:

• “Mình thật sự trân trọng điều gì trong cuộc sống và công việc?” hay “Giá trị cốt lõi mà mình muốn mọi người cảm nhận được là gì?”: Viết ra 3 giá trị bạn cảm thấy kết nối và ý nghĩa nhất ở thời điểm hiện tại.
• “Ngày mai, mình có thể làm gì cụ thể để thể hiện điều đó?”: Viết ra 1-2 hành động bạn có thể làm trong ngày mai để thể hiện rõ giá trị đó. Có thể là chủ động hỗ trợ người mới, phản hồi email đúng giờ, hay đơn giản là lắng nghe một người bạn đang căng thẳng mà không chen ngang.
• “Nếu chỉ mô tả mình bằng ba từ, bạn sẽ chọn từ gì?”: Cuối ngày, hãy hỏi một người bạn, đồng nghiệp hoặc người thân về điều họ ghi nhớ hoặc ấn tượng nhất về bạn. Câu trả lời sẽ là tấm gương phản chiếu thương hiệu cá nhân hiện tại của bạn một cách trung thực và gợi suy ngẫm.
• Nếu bạn muốn tiếp tục khám phá câu hỏi: “Làm thế nào để sống thương hiệu của mình giữa thị trường liên tục thay đổi?”, hãy dành chút thời gian nghe tập podcast Bước chuyển mình – Tập 4: “Định hướng sự nghiệp giữa sóng gió thị trường”. Tập podcast này như một bước tiếp theo giúp bạn tiếp tục hành trình sống với thương hiệu cá nhân của chính mình – không chỉ là “gây ấn tượng”, mà là tìm được sự vững vàng, rõ ràng giữa những thay đổi không ngừng của thị trường lao động.

Chân thành là nền tảng – chiến lược là đường dẫn

Trong một số công việc – đặc biệt là ở vị trí lãnh đạo, ngành sáng tạo, tư vấn hay truyền thông – việc định vị rõ thương hiệu cá nhân một cách có chiến lược là cần thiết. Nó giúp bạn định hướng tốt hơn, kết nối đúng người, và mở rộng cơ hội nghề nghiệp.

Nhưng trước khi bắt đầu với chiến lược, hãy sống với giá trị của chính mình thật rõ ràng và nhất quán. Hãy để những gì bạn tin, bạn chọn, bạn hành động mỗi ngày trở thành nền tảng cốt lõi cho thương hiệu cá nhân của bạn.

Từ nền tảng ấy, bạn có thể học cách phát triển thương hiệu cá nhân một cách có chủ đích: chọn lọc cách kể chuyện, làm rõ điểm mạnh, thể hiện giá trị qua kênh truyền thông phù hợp. Không phải để “được thấy”, mà để người khác thực sự nhìn thấy bạn – một phiên bản sống thật, đáng tin cậy, và truyền cảm hứng.

Tài liệu tham khảo:

Nguyễn, T. Q. (2024). Tuổi 20: Xây dựng thương hiệu cá nhân thế nào để sống đúng giá trị? Báo Tuổi Trẻ. https://tuoitre.vn/tuoi-20-xay-dung-thuong-hieu-ca-nhan-the-nao-de-song-dung-gia-tri-20240329211346232.htm

VinUni. (2024). Xây dựng thương hiệu cá nhân: Hướng dẫn chi tiết nhất. Trường Đại học VinUni. https://vinuni.edu.vn/vi/tat-tan-tat-ve-xay-dung-thuong-hieu-ca-nhan/

CareerBuilder Vietnam. (2021). 70% nhà tuyển dụng “soi” mạng xã hội trước khi tuyển dụng ứng viên. https://careerbuilder.vn/vi/career-tips/70-nha-tuyen-dung-soi-mang-xa-hoi-truoc-khi-tuyen-dung-ung-vien.1234567.html

Xây dựng “tài sản sự nghiệp”

Bạn có đang “sống” trọn vẹn với thương hiệu cá nhân của mình?

Nghĩ khác về khủng hoảng nghề nghiệp: Hãy nhìn như một nghệ sĩ

Chiến lược tài chính cá nhân để phát triển sự nghiệp bền vững

Chuyển việc – Cơ hội để bạn chủ động “tuyển dụng” công việc phù hợp cho mình

Có thể bạn chưa biết? Làm việc với cấp trên cũng cần có “nghệ thuật”!

Performance review – Chuẩn bị như thế nào?

Trước một khởi đầu mới, mời bạn thử thói quen đơn giản này

Du mục kỹ thuật số (Digital nomad): Khi công việc và những chuyến đi chỉ cách nhau một cánh cửa!

Bài viết Bạn có đang “sống” trọn vẹn với thương hiệu cá nhân của mình? đã xuất hiện đầu tiên vào ngày Hướng nghiệp Sông An.

Biên tập: Minh Thảo

Trong nghệ thuật, nghệ sĩ không chỉ là người tạo ra cái đẹp, mà còn là người giải quyết vấn đề theo cách độc đáo – một cách không bị ràng buộc bởi những quy tắc cứng nhắc. Họ thử nghiệm, quan sát, sai và sửa, kiên nhẫn đi tìm hình thức biểu đạt phù hợp nhất cho cảm xúc và ý tưởng của mình. Điều này cũng có thể đúng trong hành trình phát triển nghề nghiệp. Khi áp dụng tư duy nghệ sĩ vào việc đối mặt với khó khăn trong công việc, chúng ta có cơ hội nhìn nhận vấn đề từ một góc độ khác, vượt qua rào cản tâm lý và tìm ra những giải pháp linh hoạt hơn.

Tư duy “Canvas trắng” – Tái định hình lại nghề nghiệp

Trong hội họa, khoảnh khắc một nghệ sĩ đứng trước tấm vải canvas trắng luôn mang theo cả sự hồi hộp lẫn tự do tuyệt đối. Ở đó, quá khứ không còn ảnh hưởng – những nét vẽ cũ, những sai sót hay thành công trước đây đều không còn tồn tại. Tấm canvas trắng không đòi hỏi sự hoàn hảo, nó chỉ mời gọi sự bắt đầu. Và chính trong khoảng không tinh khôi ấy, nghệ sĩ có thể vẽ nên bất cứ điều gì – một khung cảnh mới, một cảm xúc chưa từng chạm tới, một thế giới chưa từng tồn tại.

Trong sự nghiệp cũng vậy. Những khủng hoảng như bị sa thải, mất phương hướng hay cảm giác cạn kiệt động lực đôi khi khiến ta rơi vào hoang mang. Nhưng nếu nhìn từ góc độ của “tấm canvas trắng”, thì đó không phải là điểm kết thúc – mà là cơ hội để bắt đầu lại. Bạn không cần tiếp tục vẽ theo những khuôn mẫu cũ kỹ từng khiến mình bế tắc. Bạn có thể lựa chọn tái định hình sự nghiệp của mình theo một cách mới – bắt đầu từ sự tò mò, từ những câu hỏi trung thực về điều gì khiến mình sống động, điều gì mình thực sự muốn tạo ra trong thế giới này. Với một tâm thế cởi mở, không bị ràng buộc bởi định kiến hay thất bại cũ, bạn có thể biến khủng hoảng thành một hành trình khám phá – như một nghệ sĩ, vẽ lại chính cuộc đời mình.

Câu hỏi gợi mở:

• Nếu sự nghiệp của bạn là một bức tranh, bạn muốn nó có màu sắc gì?
•  Nếu được bắt đầu lại từ đầu, bạn sẽ chọn đặt nét vẽ đầu tiên ở đâu?
• Có điều gì bạn từng khao khát làm nhưng đã gác lại vì sợ “vẽ sai”?
• Những màu sắc nào bạn đã dùng quá nhiều trong quá khứ mà giờ đây bạn muốn thay đổi?

Quan sát như một nghệ sĩ – Tìm cảm hứng từ bên ngoài

Trong hội họa, một nghệ sĩ không chỉ nhìn thế giới qua đôi mắt bình thường mà còn bằng một cách thức rất riêng. Họ tìm thấy vẻ đẹp ở những chi tiết mà người khác dễ dàng bỏ qua – một cái bóng lung linh trên tường, một chiếc lá rơi trong gió, hay chỉ là ánh sáng chiếu qua khung cửa sổ. Những điều bình thường, tưởng chừng như vô nghĩa, lại trở thành những khoảnh khắc tuyệt vời trong tác phẩm của họ. Cách nhìn này không chỉ là kỹ thuật, mà là một nghệ thuật tự thân – khả năng tìm thấy vẻ đẹp trong những điều nhỏ bé nhất.

Trong sự nghiệp, khi đối mặt với bế tắc hay cảm giác mất dần động lực, chúng ta dễ dàng bị mắc kẹt trong chính những suy nghĩ và cảm xúc của mình. Tuy nhiên, theo một cách nghệ sĩ, thay vì giam mình trong khủng hoảng, ta có thể thử mở rộng tầm nhìn và tìm cảm hứng từ những ngành nghề khác, hoặc có thể từ những người đã từng đi qua con đường khó khăn tương tự. Mỗi người, mỗi lĩnh vực đều mang trong mình những bài học quý giá. Bằng cách nhìn nhận vấn đề từ nhiều góc độ khác nhau, chúng ta không chỉ có thể làm mới lại góc nhìn của mình, mà còn tìm thấy những giải pháp bất ngờ – như một nghệ sĩ tìm thấy sự sáng tạo từ những gì tưởng chừng như đơn giản nhất.

Câu hỏi gợi mở:

• Nếu xem công việc như một bức tranh chưa hoàn thành, bạn sẽ thêm vào đó những chi tiết nào để làm nó sinh động hơn?
• Bạn đã bao giờ thử nhìn công việc của mình từ góc nhìn của một người ngoài cuộc chưa? Nếu có, bạn thấy gì thú vị?
• Nếu công việc của bạn là một tác phẩm nghệ thuật, bạn sẽ thấy những chi tiết nào trong ngày làm việc thường nhật mà trước đây bạn đã bỏ qua?

“Mixed media” – Kết nối những yếu tố tưởng chừng không liên quan

Trong hội họa, có những nghệ sĩ không giới hạn bản thân trong một phong cách hay kỹ thuật duy nhất. Thay vào đó, họ kết hợp nhiều phong cách, chất liệu và kỹ thuật khác nhau để tạo ra những tác phẩm độc đáo và mới mẻ. Chẳng hạn, trong các tác phẩm Mixed media, nghệ sĩ sử dụng sự kết hợp giữa sơn dầu, màu nước, vải, giấy và các vật liệu không truyền thống để tạo ra những hiệu ứng ấn tượng và mang tính thử nghiệm cao. Những sự kết hợp này không chỉ làm cho tác phẩm thêm phần sáng tạo, mà còn phản ánh cách nghệ sĩ nhìn nhận và phản ứng với thế giới xung quanh mình một cách đa chiều.

Tương tự, trong sự nghiệp, con đường đi đến thành công không phải lúc nào cũng thẳng tắp. Khi cảm thấy bế tắc, thay vì chỉ nhìn vào công việc hiện tại, chúng ta có thể kết hợp các kỹ năng và kinh nghiệm từ những lĩnh vực khác nhau để tạo ra giá trị mới. Đôi khi, việc thử nghiệm với những phương pháp chưa từng nghĩ đến, hoặc kết hợp những kỹ năng đã học từ các công việc khác, có thể giúp bạn tìm ra hướng đi sáng tạo và đột phá. Khi ta mở rộng khả năng kết nối những yếu tố khác nhau trong sự nghiệp, ta không chỉ vượt qua khủng hoảng mà còn khám phá được tiềm năng chưa được khai thác trong chính bản thân mình.

Câu hỏi gợi mở:

• Bạn có thể kết hợp hai lĩnh vực bạn yêu thích để tạo ra một hướng đi mới không?
• Bạn có kỹ năng nào có thể áp dụng vào công việc mà bạn chưa từng nghĩ tới không?
• Bạn có từng học hoặc làm điều gì tưởng chừng không liên quan đến công việc hiện tại – nhưng thật ra đang âm thầm giúp bạn?
  (Ví dụ: một kỹ năng mềm, một sở thích cũ, một trải nghiệm làm thêm…)
• Có công việc nào bạn từng làm, dù không liên quan chuyên môn, nhưng giúp bạn rèn được kỹ năng đáng giá hôm nay?

Kết

Nếu sự nghiệp là một tác phẩm nghệ thuật, thì mỗi giai đoạn khủng hoảng không phải là một “lỗi sai”, mà chỉ là một nét vẽ còn dang dở – đang chờ bạn tiếp tục bồi đắp, chỉnh sửa hoặc biến hóa thành điều gì đó đầy bất ngờ. Tiếp cận sự nghiệp bằng tư duy sáng tạo không có nghĩa là bỏ qua thực tế, mà là chọn một cách nhìn mới: nhìn nhận khó khăn nghề nghiệp như là chất liệu để tái tạo bản thân, làm giàu thêm cho hành trình nghề nghiệp. Hãy thử nhìn sự nghiệp như một nghệ sĩ: không có thất bại, chỉ có thử nghiệm. Và mỗi thử nghiệm đều mang bạn đến gần hơn với một phiên bản chân thực, sống động và trọn vẹn hơn của chính mình.

Xây dựng “tài sản sự nghiệp”

Bạn có đang “sống” trọn vẹn với thương hiệu cá nhân của mình?

Nghĩ khác về khủng hoảng nghề nghiệp: Hãy nhìn như một nghệ sĩ

“Thế hệ cợt nhả” đang làm gì với thế giới này?

Chiến lược tài chính cá nhân để phát triển sự nghiệp bền vững

Chuyển việc – Cơ hội để bạn chủ động “tuyển dụng” công việc phù hợp cho mình

Bước qua cú sốc: Hành trình vượt qua sa thải đột ngột

Có thể bạn chưa biết? Làm việc với cấp trên cũng cần có “nghệ thuật”!

Kỹ năng chuyển đổi – Những điều bạn cần biết để phát triển sự nghiệp

Bài viết Nghĩ khác về khủng hoảng nghề nghiệp: Hãy nhìn như một nghệ sĩ đã xuất hiện đầu tiên vào ngày Hướng nghiệp Sông An.

Biên tập: Minh Thảo

Cùng thời gian ra trường, cùng làm một công việc, nhưng tại sao có người luôn chật vật với tài chính, trong khi người khác lại có khoản dư dả? Vấn đề không chỉ nằm ở thu nhập, mà quan trọng hơn là cách bạn quản lý và sử dụng số tiền mình có. Nếu không để ý, bạn có thể vô thức bị ảnh hưởng bởi những quan niệm vùng miền như “chắt chiu” của miền Trung hay “tiêu xài phóng khoáng” của miền Nam, hoặc thậm chí là thói quen chi tiêu của gia đình. Những ảnh hưởng này có thể giúp bạn xây dựng tài chính vững vàng, nhưng cũng có thể khiến bạn rơi vào vòng luẩn quẩn của việc kiếm tiền – tiêu tiền mà không có kế hoạch. Để không bị cuốn theo những thói quen tài chính một cách vô thức, bạn cần chủ động trang bị kiến thức về quản lý tài chính cá nhân ngay từ bây giờ. Hãy cùng Sông An khám phá cách an tâm tài chính có thể trở thành động lực để bạn vững bước trên hành trình phát triển sự nghiệp.

Các lớp tài sản và vai trò của chúng trong quản lý tài chính cá nhân

Tài sản không chỉ là tiền mà còn có nhiều loại khác nhau. Mô hình tháp tài sản là mô hình kim tự tháp đáy lớn, chóp nhọn, phân chia các loại tài sản vào từng tầng khác nhau. Có thể có nhiều phiên bản khác nhau nhưng nội dung chính thường từ nhu cầu cơ bản đến mục tiêu tài chính dài hạn.

Trước hết, tầng đầu tiên là lớp tài sản vô hình. Đây là nền tảng quan trọng nhất, bao gồm kiến thức, kỹ năng, sức khỏe, và các mối quan hệ, v.v. Đầu tư vào bản thân là khoản đầu tư có giá trị lâu dài, giúp bạn nâng cao năng lực tài chính và sự nghiệp. Tiếp theo là lớp tài sản an toàn gồm tiền mặt, bảo hiểm và quỹ khẩn cấp – đây là khoản dự phòng giúp bạn đối phó với những tình huống bất ngờ. Cao hơn một chút, tài sản tích lũy như sổ tiết kiệm, vàng và trái phiếu giúp bạn giữ tiền và làm cho số tiền đó tăng lên theo thời gian. Cuối cùng, tài sản đầu tư như cổ phiếu, bất động sản hoặc quỹ đầu tư có thể giúp bạn kiếm được nhiều tiền hơn, nhưng cũng có rủi ro đi kèm.

Mô hình tháp tài sản giúp xây dựng tài chính cá nhân bền vững bằng cách đa dạng hóa tài sản và phân bổ rủi ro trong việc đầu tư. Hiểu rõ các loại tài sản này sẽ giúp bạn lập kế hoạch tài chính hợp lý, từ đó có cuộc sống ổn định và chủ động hơn trong tương lai. 

Lời khuyên cho những người mới bắt đầu xây dựng tháp tài sản là bắt đầu từ việc quản lý chi tiêu, xây dựng nền tảng tài chính an toàn, sau đó tìm hiểu về đầu tư hoặc tìm kiếm sự hỗ trợ từ chuyên gia tài chính. Và quan trọng nhất, đừng quên đầu tư vào chính mình – vì kiến thức và sức khỏe là tài sản vô giá, quyết định sự thành công tài chính trong dài hạn.

Các giai đoạn phát triển nghề nghiệp theo Donald Super

Theo lý thuyết phát triển nghề nghiệp của Donald Super, mỗi người sẽ trải qua nhiều giai đoạn khác nhau trong sự nghiệp, phản ánh sự thay đổi về kỹ năng, kinh nghiệm và mục tiêu sống (tìm hiểu thêm tại đây). 

Giai đoạn đầu tiên là Khám phá (Exploration), nơi cá nhân tìm hiểu, thử nghiệm các công việc khác nhau để xác định hướng đi phù hợp. Tiếp theo, giai đoạn Thiết lập (Establishment) đánh dấu sự ổn định khi cá nhân tích lũy kinh nghiệm và xây dựng sự nghiệp bền vững. Khi đạt đến giai đoạn Duy trì (Maintenance), họ sẽ tập trung phát triển chuyên môn, mở rộng cơ hội và duy trì vị thế của mình. Cuối cùng, giai đoạn Thoái trào (Decline) là lúc cá nhân chuẩn bị giảm dần cường độ làm việc hoặc chuyển giao trách nhiệm trước khi nghỉ hưu. Mỗi giai đoạn đòi hỏi những kỹ năng và chiến lược khác nhau, không chỉ trong công việc mà còn trong cách quản lý tài chính để đảm bảo sự ổn định lâu dài.

Tháp tài chính và Lộ trình phát triển sự nghiệp: Hai mặt của một đồng xu

Hiểu rõ các lớp tài sản và các giai đoạn phát triển nghề nghiệp theo lý thuyết của Donald Super giúp bạn định hướng sự nghiệp vững chắc và quản lý tài chính hiệu quả. Hai yếu tố này như hai mặt của đồng xu, bổ trợ lẫn nhau, tạo nên một lộ trình phát triển bền vững cả về tài chính lẫn nghề nghiệp.

Ở giai đoạn Khám phá (Exploration), khi mới vào nghề, việc học cách tiết kiệm, đầu tư vào giáo dục và xây dựng quỹ khẩn cấp là cần thiết. Khi bước vào giai đoạn Thiết lập (Establishment), sự nghiệp dần phát triển, đây là thời điểm quan trọng để tích lũy tài sản, thông qua tiết kiệm và các khoản đầu tư cơ bản nhằm xây dựng nền móng tài chính lâu dài. Đến giai đoạn Duy trì (Maintenance), khi đã có vị trí vững chắc trong sự nghiệp, bạn có thể gia tăng tài sản, mở rộng danh mục đầu tư như cổ phiếu, bất động sản hoặc phát triển tài sản trí tuệ để tạo thêm thu nhập thụ động. Cuối cùng, trong giai đoạn Thoái trào (Decline), khi sự nghiệp dần chững lại hoặc chuẩn bị nghỉ hưu, việc tối ưu hóa tài sản giúp bạn duy trì cuộc sống thoải mái mà không bị áp lực tài chính. 

Việc kết hợp chặt chẽ giữa phát triển nghề nghiệp và quản lý tài sản không chỉ giúp bạn đạt được thành công trong công việc mà còn hướng đến an toàn tài chính, cho phép bạn lựa chọn con đường phù hợp nhất với mình ở từng giai đoạn cuộc đời. 

An tâm tài chính – vững bước tương lai 

Trong sự nghiệp và cuộc sống, tiền lương là nền tảng giúp bạn trang trải cá nhân và chăm lo cho những người thân yêu. Nhưng chỉ biết kiếm tiền thôi là chưa đủ — để thực sự an tâm tài chính và xây dựng sự nghiệp bền vững, bạn cần trang bị kỹ năng quản lý tài chính cá nhân một cách toàn diện. 

Hãy hình dung tài chính như một chiếc xe ô tô trên hành trình cuộc đời. Để lăn bánh vững vàng, xe cần đủ bốn bánh chắc chắn, tượng trưng cho kiếm tiền, tiêu tiền, giữ tiền và làm cho tiền sinh lời. Nếu một bánh xe yếu hoặc mất đi, hành trình của bạn sẽ trở nên chông chênh, thậm chí có thể dừng lại giữa đường. Nhưng khi cả bốn bánh xe đều vững chãi, bạn có thể tự tin cầm lái, kiểm soát tài chính, mở rộng cơ hội nghề nghiệp và chở bản thân cùng những người thân yêu đến những cột mốc xa hơn trong tương lai.

Khoá đào tạo Tài chính cá nhân lần đầu được tổ chức tại Sông An, sẽ sớm khai giảng vào ngày 25/05/2025 bao gồm 3 chủ đề:

• Năng lực kiếm tiền
• Năng lực dùng tiền
• Cách chọn thời điểm chuyển việc phù hợp

Đăng ký danh sách chờ để được liên hệ ngay khi khoá ra mắt tại: https://bit.ly/SAdanhsachcho

Tài liệu tham khảo:

Mỹ Anh (2024). 8 giai đoạn, 5 vai trò – Bạn đang ở đâu trong Cầu vồng Cuộc sống, Nghề nghiệp?. https://huongnghiepsongan.com/8-giai-doan-5-vai-tro-ban-dang-o-dau-trong-cau-vong-cuoc-song-nghe-nghiep/

L.V.Thành (2014). Tháp tài sản – Bí quyết giúp xây dựng tài chính cá nhân bền vững. https://topi.vn/thap-tai-san.html

Valley First. Building A Strong Financial Pyramid. https://www.valleyfirst.com/simple-advice/wealth/building-a-financial-pyramid

Xây dựng “tài sản sự nghiệp”

Bạn có đang “sống” trọn vẹn với thương hiệu cá nhân của mình?

Nghĩ khác về khủng hoảng nghề nghiệp: Hãy nhìn như một nghệ sĩ

“Thế hệ cợt nhả” đang làm gì với thế giới này?

Chiến lược tài chính cá nhân để phát triển sự nghiệp bền vững

Chuyển việc – Cơ hội để bạn chủ động “tuyển dụng” công việc phù hợp cho mình

Bước qua cú sốc: Hành trình vượt qua sa thải đột ngột

Có thể bạn chưa biết? Làm việc với cấp trên cũng cần có “nghệ thuật”!

Kỹ năng chuyển đổi – Những điều bạn cần biết để phát triển sự nghiệp

Bài viết Chiến lược tài chính cá nhân để phát triển sự nghiệp bền vững đã xuất hiện đầu tiên vào ngày Hướng nghiệp Sông An.

Biên tập: Minh Thảo

Nếu bạn đang đọc bài viết này, có lẽ bạn đang có ý định chuyển việc, hoặc phải chuyển việc vì nguyên nhân bất khả kháng. 

Bài viết này ở đây để nói với bạn rằng bạn không hề cô đơn! Theo báo cáo của McKinsey & Company (2021) trên 8 quốc gia, sau COVID 19, hơn 25% người lao động đã và đang phải chuyển đổi việc làm vì những công việc trước đây không phù hợp với bối cảnh mới. Gần đây nhất, theo thống kê từ cuốn sách “Job Moves – 9 steps for making progress in your career” (tạm dịch: Bước nhảy công việc – 9 bước tạo lộ trình thăng tiến) (2024) của nhóm tác giả Ethan Bernstein, Michael B. Horn, Bob Moesta, hàng năm có khoảng 1 triệu người trên thế giới trải qua quá trình chuyển việc.

Mê cung không rõ lối ra

Đứng trước ngưỡng cửa này, bạn dễ cảm thấy stress và lo âu, xuất phát từ nỗi sợ hãi về sự không chắc chắn của công việc sắp tới và tương lai. Mất đi môi trường quen thuộc của công việc cũ cũng dấy lên nhiều áp lực về việc phải thay đổi, thích nghi với môi trường và nhịp sống mới. 

Khi bắt đầu tìm kiếm công việc mới, ta cũng dễ thấy bối rối, quá tải và mắc kẹt trong quá nhiều thông tin tuyển dụng. Giai đoạn thất nghiệp kéo dài cũng dễ tạo ra nhiều cảm xúc tiêu cực, làm ta mất tự tin vào năng lực của bản thân. 

La bàn và bản đồ cho hành trình chuyển việc 

Để tư duy mới trở thành kim chỉ nam 

Từ sau đại dịch, phần đông chúng ta trở nên lo lắng nhiều hơn về sự không chắc chắn. Đặt vào bối cảnh công việc – thứ nuôi sống bản thân và gia đình, những cảm xúc này lại càng được khuếch đại, khiến chúng ta dễ chỉ chú tâm vào chấm đen trên tờ giấy, và quên mất xung quanh còn vô vàn khoảng trắng chờ được vẽ thêm. Việc lùi lại một bước, chọn góc nhìn rộng hơn vào bức tranh đa chiều về chuyển việc, khiến ta dần nhìn thấy những khía cạnh và cơ hội bị ẩn giấu. Việc chuyển đổi công việc không nhất thiết có nghĩa là có điều gì đó không ổn; đó có thể là cơ hội có một không hai giúp chúng ta phát triển. 

Bạn chắc hẳn đã quen với hình mẫu sự nghiệp lý tưởng: vào một công ty lớn, có công việc ổn định về thu nhập, chắc chắn về lộ trình thăng tiến “climb the ladder” – leo từ bậc thấp nhất lên bậc cao nhất của chiếc thang sự nghiệp tại công ty đó. Nhưng trong bối cảnh thế giới hiện tại, sự phát triển không nhất thiết chỉ có tiến lên theo đường thẳng một chiều như vậy. Sự tiến bộ trong sự nghiệp, theo như nhóm tác giả của cuốn Job Moves, có thể được nhìn nhận theo cách toàn diện hơn: không chỉ trong một công ty, một vai trò hay một ngành nghề cố định, mà trên toàn bộ sự nghiệp, sức khỏe thể chất và tinh thần, các mối quan hệ cá nhân và chuyên nghiệp, sở thích cá nhân cũng như những nhu cầu và mong muốn khác của chúng ta trong cuộc sống. 

Sự “đổi hướng” trong tư duy này không hề hiếm thấy với những ai sẵn sàng cởi mở để bản thân được phát triển toàn diện hơn. Karen Ling – một Giám đốc nhân sự toàn cầu đa lĩnh vực, đã chia sẻ hành trình nghề nghiệp của mình qua bài viết “A Career Path is Never a Straight Line” (tạm dịch: Con đường sự nghiệp chưa bao giờ là một đường thẳng”) trên LinkedIn cá nhân. Trên chặng đường 25 năm sự nghiệp, Karen đã đi qua những cột mốc:

• Bắt đầu với ước mơ trở thành nhiếp ảnh gia thể thao
• Tốt nghiệp ngành Luật tại Đại học Boston, Mỹ và hành nghề luật sư trong 6 năm trước khi có bước chuyển mình đầy dũng cảm sang lĩnh vực Nhân sự
• Đến nay, trong cương vị giám đốc và cố vấn chiến lược, Karen đã trở thành một chuyên gia Nhân sự đa lĩnh vực như quản lý và phát triển nhân tài, sự đa dạng, công bằng và hòa nhập, quản lý sự thay đổi, và quản trị doanh nghiệp. 

Tôi tin rằng không chỉ với những nhân vật tầm cỡ hay những người có một sự nghiệp thành công rực rỡ như ví dụ trên, mỗi chúng ta đều có rất nhiều khía cạnh có thể được được khai thác trong sự nghiệp. Ngoài việc tạo ra bước ngoặt nghề nghiệp, chuyển việc đôi khi còn giúp ta có thêm thời gian cho sức khỏe tinh thần và thể chất của bản thân, hay để tập trung cho gia đình và nuôi dưỡng những mối quan hệ thân thiết, đều là những nhu cầu thích đáng. 

Chuyển việc chính là cơ hội để chúng ta chủ động “tuyển dụng” công việc mới, để đạt được sự phát triển toàn diện hơn trong các khía cạnh sự nghiệp, cá nhân và cuộc sống. 

Bản đồ cho hành trình chuyển việc

Trong cuốn sách Job Moves, nhóm tác giả đã xây dựng một bản đồ 9 bước chuyển việc dựa trên kinh nghiệm cố vấn cho hàng ngàn người, và đã được kiểm chứng sự hiệu quả. Ở bài viết này, tôi xin được tóm tắt lại thành 3 giai đoạn lớn để người đọc tiện theo dõi hơn.

Giai đoạn 1 – Tìm hiểu mục tiêu chuyển việc

9 bước chuyển việc nói trên được phát triển dựa trên lý thuyết “Jobs to be done” – một lý thuyết tập trung vào khám phá những động lực sâu xa đằng sau quyết định của con người. Đặt trong bối cảnh nghề nghiệp, thay vì chỉ nhìn vào bề nổi của một quyết định chuyển việc hay những ý định mông lung, ta cần đào sâu vào bên trong, nhận diện và gọi tên được những mục tiêu chuyển việc, mong muốn thực sự mà mình đang theo đuổi.  

4 nhóm mục tiêu chuyển việc tiêu biểu được thống kê là: 

• Get Out: Thoát Khỏi Tình Trạng Hiện Tại

• Regain Control: Lấy Lại Quyền Kiểm Soát

• Regain Alignment: Tái Định Hướng 
• Take The Next Step: Tiến Đến Bước Tiếp Theo

Để hỗ trợ người đọc nhận diện được mục tiêu chuyển việc của mình dễ dàng hơn, nhóm tác giả đã phát triển một Bảng đánh giá nhu cầu chuyển việc, bao gồm các câu trắc nghiệm xoay quanh hai nhóm động lực chuyển việc chính: động lực thúc đẩy (pushes) và động lực thu hút (pulls). Sông An đã có một bài viết trước đây giới thiệu chi tiết về hai nhóm này và sự liên hệ của chúng tới 4 nhóm mục tiêu chuyển việc, bạn có thể tìm hiểu thêm tại đây. 

Sông An cũng rất vui mừng khi được nhóm tác giả cho phép dịch công cụ để giới thiệu rộng rãi hơn đến người Việt Nam. Bạn có thể tham khảo bản dịch tiếng Việt của bảng đánh giá ngay sau đây.

Lưu ý: Đây chỉ là phiên bản lược dịch để hỗ trợ người Việt tiếp cận công cụ một cách dễ dàng hơn, và chưa được chuẩn hóa về ngôn ngữ. Nếu bạn có khả năng tiếng Anh tốt, Sông An rất khuyến khích bạn làm bản gốc tiếng Anh của nhóm tác giả tại đây. 

Giai đoạn 2 – Xây dựng “tài sản sự nghiệp” và Thiết kế trải nghiệm công việc mong muốn 

Trong giai đoạn này, nhóm tác giả khuyến khích chúng ta nên nhìn lại các trải nghiệm nghề nghiệp đã có qua CV của mình, và xây dựng cho mình một bộ “tài sản sự nghiệp”, qua hai câu hỏi:

1. Đâu là những năng lực hành nghề bạn đã tích lũy được?
2. Trong đó, năng lực nào bạn muốn đầu tư vào để phát triển nhiều hơn trong công việc sắp tới? 

Bước này vừa giúp chúng ta tổng kết những kinh nghiệm đã tích lũy, nhìn rõ những thế mạnh có thể mang theo, vừa xác định mũi nhọn muốn phát triển trong công việc sắp tới. 

Tiếp tới, ta sẽ tự tay thiết kế các “bản mẫu” cho công việc mong muốn của mình. “Bản mẫu” này nên dựa trên trải nghiệm (the experiences) bạn muốn có trong công việc, thay vì những đặc điểm (the features) của công việc đó. Ví dụ, thay vì những đặc điểm thường thấy như chức danh, lương bổng, phúc lợi, bạn hãy nghĩ về những trải nghiệm mang tính cá nhân, gắn liền với sở thích, tính cách hay thế mạnh và năng lực của mình, dựa trên 2 câu hỏi sau: 

1. Bạn muốn công việc tiếp theo sẽ thúc đẩy hoặc tiếp thêm năng lượng cho bạn thế nào?
2. Bạn muốn công việc mới có thể tận dụng khả năng của bạn thế nào?

Sau khi đã có một vài “bản mẫu” trong tay, bạn nên trò chuyện với mạng lưới chuyên nghiệp của mình, lắng nghe góc nhìn thực tế của những người đã hoặc đang ở trong trải nghiệm công việc tương tự. Quá trình này sẽ giúp bạn hình dung rõ hơn những tính chất của một công việc phù hợp với bản thân, vừa phát huy được thế mạnh và đồng thời tạo động lực cho mình. 

Cuối cùng, “bản mẫu” có thể rất lý tưởng, nhưng trong thực tế thì công việc hoàn hảo chắc chắn không tồn tại. Vì vậy, ta cũng cần kiểm định thực tế với những công việc thực sự có trên thị trường tuyển dụng. Bước này giúp ta nhìn được sự đánh đổi (trade-off) cần thiết để không bị “vỡ mộng”, và có những yếu tố then chốt để đưa ra quyết định dễ dàng hơn. 

Giai đoạn 3 – Sẵn sàng “Tuyển dụng” công việc tương lai 

Michael Lewis, một nhà văn và nhà báo người Mỹ nổi tiếng từng nói “You don’t have a way to persuade people unless you have a story” (tạm dịch: Nếu muốn thuyết phục người khác, bạn cần có một câu chuyện để kể). Trong giai đoạn này, nhóm tác giả hướng dẫn bạn cách để xây dựng và kể câu chuyện nghề nghiệp của mình cho những nhà tuyển dụng tương lai, để họ hiểu được bạn là ai, mong muốn làm gì, và vì sao bạn lại phù hợp với những điều họ đang tìm kiếm. Bạn có thể đọc chi tiết các lời khuyên hữu ích này trong cuốn Job Moves tại đây. 

Lời kết 

Chuyển việc sẽ không còn chỉ là một gánh nặng hay một mê cung không rõ lối ra, nếu ta có một kim chỉ nam là tư duy phù hợp và tấm bản đồ với những bước hành động thật khoa học và thiết thực. Chúc bạn có thể tự tin, chủ động “tuyển dụng” công việc mới, để lần chuyển việc này sẽ là bước tiến đúng đắn trên hành trình phát triển sự nghiệp và cuộc sống một cách toàn diện nhất. 

Tài liệu tham khảo:

Bernstein, E., Horn, M. B., & Moesta, B. (2024, November 8). Job Moves: 9 Steps for Making Progress in Your Career.

McKinsey Global Institute. (2021, February 18). The future of work after COVID-19. McKinsey & Company. https://www.mckinsey.com/featured-insights/future-of-work/the-future-of-work-after-covid-19 

Xây dựng “tài sản sự nghiệp”

Bạn có đang “sống” trọn vẹn với thương hiệu cá nhân của mình?

Nghĩ khác về khủng hoảng nghề nghiệp: Hãy nhìn như một nghệ sĩ

“Thế hệ cợt nhả” đang làm gì với thế giới này?

Chiến lược tài chính cá nhân để phát triển sự nghiệp bền vững

Chuyển việc – Cơ hội để bạn chủ động “tuyển dụng” công việc phù hợp cho mình

Bước qua cú sốc: Hành trình vượt qua sa thải đột ngột

Có thể bạn chưa biết? Làm việc với cấp trên cũng cần có “nghệ thuật”!

Kỹ năng chuyển đổi – Những điều bạn cần biết để phát triển sự nghiệp

Bài viết Chuyển việc – Cơ hội để bạn chủ động “tuyển dụng” công việc phù hợp cho mình đã xuất hiện đầu tiên vào ngày Hướng nghiệp Sông An.

Biên tập: Minh Thảo

Quản lý cấp trên: Nghệ thuật “tư duy ngược” trong công việc

Khi nói đến làm việc với cấp trên, nhiều người vẫn cho rằng, nhân viên chỉ cần “chờ mệnh lệnh” và thực thi công việc theo yêu cầu mà không nên có bất kỳ thắc mắc nào. Một số khác thì quan niệm, vâng lời và cố gắng tránh xa những rắc rối là con đường dễ dàng để “sống sót” trong môi trường công sở. Đây là cách cách quản lý “Managing Down” – khi sự kiểm soát và dẫn dắt hoàn toàn phụ thuộc vào lãnh đạo. Hay nói cách khác, quá trình quản lý chỉ đang được vận hành một chiều, từ trên xuống. 

Phong cách “Managing Down” có thể phù hợp trong một số tình huống nhất định, nhưng về lâu dài, nó có thể gây ra nhiều tác động tiêu cực đến sự phát triển của nhân viên và tổ chức. Ở góc độ nhân viên, bạn hãy nhớ rằng, người quyết định và chịu trách nhiệm cho sự nghiệp của bạn là chính bạn chứ không phải ai khác. Vì vậy, thay vì giao toàn quyền vào tay sếp hay “phó thác” cho số phận, bạn phải là người chủ động lèo lái sự nghiệp của chính mình. Để tạo ra giá trị cho doanh nghiệp và phát triển sự nghiệp cá nhân, chúng ta cần học cách tư duy ngược – “Managing Up” (Quản lý cấp trên). Đây là một kỹ năng quan trọng giúp bạn giao tiếp hiệu quả, đáp ứng kỳ vọng của sếp, đồng thời bảo vệ lợi ích cá nhân và phát triển nghề nghiệp.

Theo định nghĩa của tạp chí Harvard Business Review, quản lý cấp trên là “trở thành một nhân viên hữu ích nhất có thể, nhằm tạo ra giá trị cho chính bạn, cũng như cho sếp và công ty”. Trái với những gì bạn nghĩ, quản lý cấp trên không phải là:

• “Vượt cấp” sếp để trình bày ý tưởng với ban lãnh đạo hoặc các cấp cao hơn
• Cố gắng “đảo ngược vai trò” và kiểm soát sếp của mình
• Biến sếp thành một người khác theo mong muốn cá nhân
• Đánh giá, phán xét hành vi và năng lực của sếp

Thay vào đó, quản lý cấp trên là:

• Hiểu được mục tiêu mà sếp muốn đạt được
• Xây dựng mối quan hệ tích cực và hiệu quả với sếp
• Học cách thích nghi với phong cách giao tiếp và làm việc của sếp
• Chủ động chia sẻ phong cách giao tiếp và làm việc mà bạn ưa thích
• Dự đoán nhu cầu của sếp để hỗ trợ công việc một cách hiệu quả

Từ đó, bạn có thể rèn luyện và áp dụng kỹ năng này khi làm việc trong thực tế bằng cách:

• Chủ động liên hệ với sếp khi bạn cần hỗ trợ
• Cập nhật thường xuyên với sếp về tiến độ công việc, đặc biệt khi gặp khó khăn hoặc có sự chậm trễ
• Sắp xếp các buổi họp 1-1 vào thời điểm phù hợp cho cả sếp và bạn
• Chủ động hỗ trợ sếp với các công việc ưu tiên khi bạn có thời gian

Nhìn chung, nguyên tắc cốt lõi của quản lý cấp trên chính là sự thấu hiểu. Khi bạn nắm bắt được mục tiêu của cấp trên và cách họ vận hành công việc, bạn có thể chủ động xây dựng một mối quan hệ lành mạnh, từ đó không chỉ mang lại lợi ích cho cả hai mà còn góp phần vào sự phát triển chung của tổ chức.

Vậy làm thế nào để bạn rèn luyện kỹ năng này?

Trong cuốn sách “Managing Up: How to Move Up, Win at Work, and Succeed with Any Type of Boss” (tạm dịch: Làm thế nào để thăng tiến, làm việc hiệu quả và hòa hợp với bất kỳ người sếp nào), tác giả Mary Abbajay đã đưa ra vài đúc kết như sau:

Bài học 1. Tìm hiểu phong cách làm việc của cấp trên

Mỗi người có một cách giao tiếp và làm việc khác nhau. Có người hướng nội, thích suy nghĩ và làm việc độc lập, có người hướng ngoại, thích giao tiếp và làm việc nhóm. Để xây dựng mối quan hệ tốt với sếp, bạn cần xác định xem sếp của bạn thuộc kiểu người nào. Bạn có thể nhận biết điều này thông qua việc quan sát phong cách giao tiếp và mức năng lượng của họ:

• Nếu sếp thường trầm tư, ít thể hiện quan điểm trừ khi được hỏi, họ có xu hướng hướng nội.
• Ngược lại, nếu sếp ngoại giao, chủ động chia sẻ thông tin và có thái độ cởi mở, họ có tính cách thiên về hướng ngoại.

Dựa trên tính cách của sếp, bạn có thể điều chỉnh cách giao tiếp phù hợp: hoặc lắng nghe nhiều hơn, thể hiện sự quan tâm và tương tác với những gì họ nói; hoặc chủ động hơn trong việc sắp xếp các buổi họp và đưa ra các câu hỏi cụ thể. Bạn có thể tìm hiểu về DISC cũng như công cụ trắc nghiệm Indigo để có góc nhìn rõ ràng về phong cách làm việc của mình và cấp trên, từ đó có chiến lược điều chỉnh hành vi của bản thân một cách khoa học để phối hợp hiệu quả với sếp nói riêng và với môi trường làm việc nói chung.

Bài học 2. Xây dựng mối quan hệ tốt với cấp trên bằng cách tạo dựng niềm tin

Nếu sếp thường xuyên hỏi han bạn đang làm gì, theo dõi sát sao tiến độ công việc của bạn thì rất có thể họ là một Micromanager – người thích kiểm soát chi tiết. Cấp trên có phong cách quản lý này có thể kìm hãm sự phát triển sự nghiệp của bạn nếu bạn không biết linh hoạt để thích nghi.

Cách tốt nhất để làm việc hiệu quả với cấp trên, đặc biệt khi đó là một Micromanager, chính là xây dựng niềm tin. Bạn có thể làm điều này bằng cách:

• Duy trì hiệu suất làm việc ổn định hoặc vượt mong đợi, để sếp thấy rằng bạn đáng tin cậy. Tuy nhiên, bạn cũng phải học cách quản lý sự kỳ vọng của sếp.
• Chủ động cập nhật công việc thường xuyên hơn mức bình thường, ngay cả với những chi tiết nhỏ nhặt mà bạn không nghĩ rằng cần phải báo cáo.

Ví dụ: Nếu bạn sẽ đến muộn vài phút hoặc cần thêm thời gian nghỉ trưa, hãy báo trước cho sếp. Điều này giúp xây dựng niềm tin, một yếu tố quan trọng để phát triển sự nghiệp khi làm việc với cấp trên khó tính.

Bài học 3. “Dám” buông bỏ và biết khi nào cần rời đi

Hầu hết chúng ta thường được dạy rằng đừng dễ dàng từ bỏ những gì mình đã bắt đầu, hãy cố gắng đến cùng để gặt hái được thành quả xứng đáng. Tuy nhiên, có những thời điểm bạn cần dừng lại, tìm hướng đi mới và bước tiếp. Điều này đặc biệt đúng nếu mỗi ngày đi làm đều trở thành nỗi ám ảnh, hoặc bạn phải tiêu tốn quá nhiều năng lượng tinh thần vì cảm thấy căng thẳng và mệt mỏi ở nơi làm việc.

Bạn có thể không bao giờ lấy lại được thời gian và công sức đã bỏ ra cho công việc hiện tại. Thế nhưng, bạn có thể tìm được niềm vui và làm việc hiệu quả hơn ở một nơi khác, với một người sếp phù hợp hơn. Bởi lẽ, không phải người sếp nào cũng sẵn sàng đón nhận việc cấp dưới quản lý cấp trên, và không phải công ty nào cũng có văn hóa “ngược” như vậy.

Đừng quên, bạn hoàn toàn có quyền kiểm soát sự nghiệp của mình. Đưa ra lựa chọn đúng đắn có thể giúp bạn tìm thấy sự thỏa mãn và thành công. Trong thời điểm nhộn nhịp của thị trường lao động dịp đầu năm, nếu bạn có ý định chuyển việc, tìm kiếm cơ hội mới và “level up” bản thân, hãy tham gia Khóa Nâng cao Kỹ năng ứng tuyển công việc để trang bị kỹ năng ứng tuyển và phỏng vấn tìm việc dưới lăng kính của hướng nghiệp khoa học.

Tài liệu tham khảo:

Croswell, L. (2019). Guide to managing up: What it means and why it’s important. https://www.cultureamp.com/blog/managing-up-importance 

Rousmaniere, D. (2015). What Everyone Should Know About Managing Up. Harvard Business Review. https://hbr.org/2015/01/what-everyone-should-know-about-managing-up 

Abbajay, M. (2018). Managing Up: How to Move up, Win at Work, and Succeed with Any Type of Boss. Wiley.

Xây dựng “tài sản sự nghiệp”

Bạn có đang “sống” trọn vẹn với thương hiệu cá nhân của mình?

Nghĩ khác về khủng hoảng nghề nghiệp: Hãy nhìn như một nghệ sĩ

“Thế hệ cợt nhả” đang làm gì với thế giới này?

Chiến lược tài chính cá nhân để phát triển sự nghiệp bền vững

Chuyển việc – Cơ hội để bạn chủ động “tuyển dụng” công việc phù hợp cho mình

Bước qua cú sốc: Hành trình vượt qua sa thải đột ngột

Có thể bạn chưa biết? Làm việc với cấp trên cũng cần có “nghệ thuật”!

Kỹ năng chuyển đổi – Những điều bạn cần biết để phát triển sự nghiệp

Bài viết Có thể bạn chưa biết? Làm việc với cấp trên cũng cần có “nghệ thuật”! đã xuất hiện đầu tiên vào ngày Hướng nghiệp Sông An.

Biên tập: Minh Thảo

Một năm nữa lại sắp trôi qua và giai đoạn cuối năm vừa là lúc cập rập chạy cho đủ chỉ tiêu, vừa là lúc chuẩn bị cho mùa đánh giá (Performance review).

Buổi đánh giá thành tích cuối năm thường gây ra nhiều lo lắng, áp lực cho nhân viên. Đa số người đi làm vẫn còn suy nghĩ rằng buổi hôm đó chủ yếu là nghe sếp đánh giá là chính, vì vậy mà hời hợt và không chú tâm nhiều. Tuy nhiên, với sự chuẩn bị đúng cách, bạn có thể biến quá trình này thành một cơ hội quý giá để nhận phản hồi, phát triển và được công nhận. Hãy thử làm theo những gợi ý dưới đây để giúp bạn có một buổi đánh giá hiệu suất thành công nhé.

Tự chiêm nghiệm về thành tích mà bạn đã đạt trong năm

• Bắt đầu bằng cách xem lại các mục tiêu bạn đã đặt ra vào đầu năm cùng cấp quản lý. Bạn đã đạt được chúng chưa? kết quả như thế nào?
• Đâu là những thách thức trong công việc mà bạn đã vượt qua? Đâu là khó khăn mà bạn chưa vượt qua được, dẫn đến kết quả chưa như mong đợi? Bạn đã nỗ lực như thế nào?
• Chuẩn bị những bằng chứng cho kết quả công việc của bạn để “Nói có sách, “khoe” có chứng”. Bạn nên chuẩn bị chút ít về các thành tích đáng kể của bạn trong suốt năm. Điều này có thể bao gồm các dự án đã hoàn thành, vấn đề được giải quyết hoặc phản hồi tích cực nhận được từ các bên có liên quan.
• Định lượng kết quả của bạn: Khi có thể, định lượng thành tích của bạn thay vì nói chung chung. Chính phần định lượng sẽ giúp sếp hình dung rõ ràng hơn về kết quả công việc và nỗ lực bạn dành cho nó. Ví dụ, thay vì nói “em đã tăng doanh số như ý của sếp”, hãy nói “em đã tăng doanh số lên 20%, vượt chỉ tiêu 5%”.

Tự chiêm nghiệm về năng lực bản thân

Thường chúng ta sẽ chú ý rất nhiều vào phần WHAT (kết quả cần đạt được) mà bỏ qua phần HOW (năng lực giúp bạn đạt được kết quả). Đây là phần rất quan trọng để bạn xem xét lại bản thân và định hướng sự phát triển cá nhân của mình.

• Hãy trung thực tự đánh giá mình tự tin ở điểm nào và về những lĩnh vực mà bạn có thể đã cải thiện.
• Nếu công ty bạn có những tuyên ngôn về giá trị văn hóa, hành vi chuẩn mực của nhân viên, bạn thử nhìn nhận xem mình đã làm tốt và chưa tốt ở điểm nào.
• Tìm kiếm phản hồi từ quản lý hoặc đồng nghiệp về bạn. Hãy hẹn gặp những người thân thiết, gần gũi mà bạn tin người đó sẽ đóng góp chân thật với bạn và hỏi thăm góc nhìn từ họ. Nhiều khi, bạn sẽ nhận được những câu trả lời rất bất ngờ về bản thân đấy.
• Đúc kết những bài học hay sự trưởng thành mà mình đã có được trong năm vừa qua. Đây là phần quan trọng nhất đối với tôi. Một người chị tiền bối đã nói rằng, cách để bạn thực sự có 7 năm kinh nghiệm thay vì 1 năm kinh nghiệm lặp lại 7 lần là mỗi năm, hãy đúc kết cho được các bài học và áp dụng nó cho các năm sau.

Chuẩn bị cho cuộc họp đánh giá

• Dự đoán những câu hỏi mà người quản lý của bạn có thể hỏi và chuẩn bị những câu trả lời chu đáo. Thật sự, các nội dung đó đã nằm ở 2 phần tự chiêm nghiệm ở trên.
• Mang theo bằng chứng: Hãy sẵn sàng để chứng minh những gì bạn chia sẻ bằng ví dụ và dữ liệu.
• Chuẩn bị sẵn câu hỏi để hỏi cho người quản lý của bạn để hiểu hơn đánh giá của sếp về thành tích của bạn, sự phát triển nghề nghiệp và những kỳ vọng trong tương lai của họ dành cho bạn.
• Cởi mở trao đổi với sếp về những chủ đề bạn quan tâm để tìm kiếm sự đồng hành, hỗ trợ từ sếp.

Chuẩn bị cho đánh giá hiệu suất cuối năm có thể là một khoản đầu tư thời gian quý giá cho sự nghiệp của bạn. Nó giúp bạn thể hiện thành tích của mình tốt nhất với cấp quản lý và mở ra những trao đổi sâu sắc về năng lực, định hướng phát triển sự nghiệp. Đừng hời hợt với nó nhé.

Xây dựng “tài sản sự nghiệp”

Bạn có đang “sống” trọn vẹn với thương hiệu cá nhân của mình?

Nghĩ khác về khủng hoảng nghề nghiệp: Hãy nhìn như một nghệ sĩ

Chiến lược tài chính cá nhân để phát triển sự nghiệp bền vững

Chuyển việc – Cơ hội để bạn chủ động “tuyển dụng” công việc phù hợp cho mình

Có thể bạn chưa biết? Làm việc với cấp trên cũng cần có “nghệ thuật”!

Performance review – Chuẩn bị như thế nào?

Trước một khởi đầu mới, mời bạn thử thói quen đơn giản này

Du mục kỹ thuật số (Digital nomad): Khi công việc và những chuyến đi chỉ cách nhau một cánh cửa!

Bài viết Performance review – Chuẩn bị như thế nào? đã xuất hiện đầu tiên vào ngày Hướng nghiệp Sông An.

Biên tập: Minh Thảo

Bạn có nhận ra, mỗi ngày trôi qua, chúng ta đều đang đón nhận một điều gì đó mới mẻ?

Khởi đầu mới thường kích thích những cảm xúc mạnh hơn ở con người, có thể là hào hứng, có thể là bất ngờ hay căng thẳng, v.v. Nhược điểm của nó là khó lường trước, và vì thế nó đòi hỏi bạn phải có kỹ năng thích nghi, xử lý tình huống khéo léo.

Trong phạm vi công việc, khởi đầu mới là khi bạn chọn đảm nhận thêm một nhiệm vụ mới, quyết định đi học để nâng cao bản thân, chuyển ngành, chuyển nghề, v.v. Hoặc, giải quyết một vấn đề nan giải từ trên trời rơi xuống cũng là cách một người bắt đầu một trải nghiệm mới.

Ngày nào còn làm việc thì ngày đó chúng ta còn là một “người mới”. Ưu điểm của “người mới” thường là tinh thần xông xáo, đón đầu khó khăn với mong muốn biến nó thành cơ hội. Điểm yếu của “người mới” lại dễ nhận ra hơn: là nóng vội và thiếu kinh nghiệm.

Đôi khi chúng ta nôn nóng được làm để được thấy kết quả, trong khi chưa rõ kết quả sau cùng mà ta mong muốn sẽ trông như thế nào. Khi đó, chúng ta vội vàng tiến hành các bước trong kế hoạch mà chưa rõ từng bước có tác động gì tới mục tiêu chung. Mặt khác, việc lên kế hoạch rời rạc, thiếu trọng tâm cũng là một biểu hiện khi chúng ta thiếu kinh nghiệm làm việc. 

Ví dụ: Một bạn trẻ vừa mở tiệm bánh ngọt tại khu dân cư mới. Bạn quyết định mở quầy ăn thử trước cửa hàng để thu hút khách và giới thiệu về các dịch vụ. Tuy nhiên, khi bắt tay thực hiện, bạn lại quá chú trọng vào việc đảm bảo chất lượng bánh, quên mất việc chủ động giao tiếp và ghi nhận ý kiến khách hàng. Sự tập trung quá nhiều vào khâu chuẩn bị có thể xuất phát từ áp lực doanh số, nhưng thực tế, tương tác với khách hàng mới là yếu tố cốt lõi giúp bạn đạt mục tiêu quảng bá. Sau chiến dịch, bạn có thể đạt được một số kết quả nhất định về doanh số, nhưng lại bỏ lỡ cơ hội quý giá để quảng bá thương hiệu và xây dựng mối quan hệ với những khách hàng mới – người sẽ đem về doanh thu bền vững cho mình trong tương lai.

Vậy làm sao để bạn trẻ ấy, bạn và tôi bình tĩnh đón nhận những khởi đầu có phần khó-lường, và đi từng bước vững chắc hơn tới mục tiêu? 

Bài viết này sẽ nói bạn nghe một thói quen rất nhỏ để chúng ta có thể từ tốn đối diện, hay khám phá những chân trời mới trong công việc và cuộc sống. Thói quen này là Begin with the end in mind.

Begin with the end in mind là gì?

Đây là thói quen thứ hai trong cuốn sách nổi tiếng “7 Thói Quen Hiệu Quả” (Tái bản 2024) của Stephen Covey. Tôi thường dịch câu này sang tiếng Việt là “Hãy bắt tay hành động khi đã rành mạch một đích đến trong suy nghĩ”. 

Điều thú vị là thói quen này rất nhỏ, thậm chí chẳng cần bạn phải có chiến lược cụ thể để thực hiện nó. Về bản chất, Begin with the end in mind là một phương pháp kéo bạn nghĩ chậm lại trước khi đưa ra quyết định, để hình dung được tác động của việc bạn sắp làm lên bức tranh toàn cảnh của những gì quan trọng nhất đối với bạn.

Vì sao thói quen này hiệu nghiệm với “người mới”?

Với “người mới”, thói quen này đặc biệt hữu hiệu khi nó giải quyết thẳng hai điểm yếu của họ như đã nói từ đầu, là sự thiếu kinh nghiệm và nóng vội.

“Người mới” có nhiều năng lượng nhưng cũng dễ bị cuốn vào các hoạt động không thực sự quan trọng hoặc không phù hợp với mục tiêu dài hạn. Họ cũng có thể cảm thấy choáng ngợp trước những thử thách và không biết bắt đầu từ đâu.

Begin with the end in mind giúp “người mới” xác định rõ mục tiêu cuối cùng và vạch ra lộ trình để đạt được mục tiêu đó. Khi đạt được những mục tiêu nhỏ trên con đường hướng tới mục tiêu cuối cùng, những “amateur” như chúng ta sẽ tự tin hơn vào khả năng của mình. Thực tế, đây không chỉ là thói quen hữu ích cho “người mới” – để bắt đầu một điều mới hoàn toàn, mà còn có lợi cho bất cứ ai đang đặt mục tiêu “duy trì” hay “cải thiện” bản thân.

Làm sao để biết mình đã suy nghĩ xong và sẵn sàng hành động?

Một “cái kết đẹp” trong suy nghĩ để tự tin bắt tay vào hành động là khi bạn làm rõ được 

• Kết quả cuối cùng mình muốn đạt được trong quá trình (mục đích) là gì;
• Các hành động cần làm tiếp theo để đạt từng mục tiêu nhỏ trên quá trình ấy.

Stephen Covey gợi ý ba bước sau:

1. Viết ra mục tiêu một cách cụ thể và rõ ràng. Hãy sử dụng ngôn ngữ tích cực và tránh từ ngữ mơ hồ. 

Ví dụ, thay vì nói “Tôi muốn tập thể dục”, hãy nói “Tôi sẽ thử tập 2 buổi với huấn luyện viên cá nhân (PT) một tuần, duy trì trong 3 tháng tới”.

2. Hình dung về thay đổi tích cực sẽ xảy ra khi bạn đạt được mục tiêu. Điều này sẽ giúp bạn tăng cường động lực và cam kết với mục tiêu của mình.

Ví dụ, tôi trao đổi với PT về các thay đổi trên cơ thể và sức khỏe có thể nhìn thấy được qua 1 tháng – 3 tháng – 6 tháng.

3. Lập kế hoạch hành động cụ thể (tham khảo mô hình SMART).

Thử với nhau xem!

Trong thực tế, không phải lúc nào ta cũng cần lập kế hoạch theo mô hình bài bản. Điều quan trọng là xác định rõ mục tiêu cuối cùng và hình dung kết quả mong muốn cho kế hoạch của bản thân.

Chúng ta thử thực hành Begin with the end in mind với nhau ở một tình huống cụ thể sau đây nhé!

Rất may mắn, từ đầu năm, tôi được bổ nhiệm lên vị trí quản lý một đội nhóm nhỏ sẽ cùng tôi thực hiện các nhiệm vụ chuyên môn. Là một người thuần làm chuyên môn, tôi biết mình không có nhiều kinh nghiệm quản trị nhân sự. Sau thời gian tìm hiểu tự do và áp dụng tủn mủn vào công việc, giờ đây tôi cảm thấy mình đã sẵn sàng để học kỹ năng này bài bản hơn. Tôi đã viết xuống kế hoạch cho mình. 

• Mục đích: “Áp dụng được kiến thức quản trị có cơ sở khoa học vào đội nhóm mình, và lĩnh hội được kinh nghiệm của những người trong ngành quản trị nhân sự”
• Các mục tiêu & kế hoạch
  • 3 tháng: Tìm được phương pháp giúp tìm hiểu các thành viên để giao cho họ những nhiệm vụ phù hợp.
  • 6 tháng: Nắm cách thức điều phối buổi đánh giá hiệu suất (Performance Review) hiệu quả.
  • 1 năm: Biết cách đánh giá và đề xuất cải tiến hệ thống đào tạo của công ty, giúp doanh nghiệp và nhân viên cải thiện mối quan hệ win-win.

Kết lại, tôi thấy thói quen này có cách làm đơn giản nhưng hiệu quả lại rất lớn, như một mũi tên đánh trúng vào những điểm yếu của chúng ta khi bắt đầu hành trình mới. 

Trong 7 thói quen làm việc hiệu quả của Stephen Covey, đây là thói quen thực sự lấy bạn làm trọng tâm (Human-oriented) thay vì lấy kết quả làm trọng tâm (Result-oriented). Nó không đốc thúc bạn đưa ra quyết định hay cho bạn công thức để đưa ra các quyết định đúng. Nó đơn thuần là lời nhắc nhở bạn chậm lại để hiểu hết ý định của mình. 

Tài liệu tham khảo:

Franklin Covey. The 7 Habits of Highly Effective People. https://www.franklincovey.com/the-7-habits/

Asana. (2024). Begin with the End in Mind to maximize your potential. https://asana.com/resources/begin-with-the-end-in-mind

Xây dựng “tài sản sự nghiệp”

Bạn có đang “sống” trọn vẹn với thương hiệu cá nhân của mình?

Nghĩ khác về khủng hoảng nghề nghiệp: Hãy nhìn như một nghệ sĩ

Chiến lược tài chính cá nhân để phát triển sự nghiệp bền vững

Chuyển việc – Cơ hội để bạn chủ động “tuyển dụng” công việc phù hợp cho mình

Có thể bạn chưa biết? Làm việc với cấp trên cũng cần có “nghệ thuật”!

Performance review – Chuẩn bị như thế nào?

Trước một khởi đầu mới, mời bạn thử thói quen đơn giản này

Du mục kỹ thuật số (Digital nomad): Khi công việc và những chuyến đi chỉ cách nhau một cánh cửa!

Bài viết Trước một khởi đầu mới, mời bạn thử thói quen đơn giản này đã xuất hiện đầu tiên vào ngày Hướng nghiệp Sông An.

Biên tập: Minh Thảo

Tích tắc, tích tắc… đồng hồ quay. 24 tiếng vẫn chầm chậm trôi qua như bao ngày. Ta vẫn bắt gặp những khuôn mặt thân quen, đi qua những con đường mòn đã cũ, và rồi, đắm mình trong guồng quay công việc đầy hối hả, bộn bề. Cứ như thế, vòng lặp vẫn tiếp diễn với cuộc sống nơi phố thị. Khi ấy, ta chỉ mong những chuyến đi, đi đây đi đó để cho mình một khoảng lặng – đủ ngắn để không “lạc nhịp” với công việc, nhưng cũng đủ dài để tĩnh tâm, thư giãn và bước tiếp.

Có lẽ, cánh cửa thần kỳ của Doraemon sẽ là món bảo bối hữu hiệu để rút ngắn khoảng cách giữa văn phòng làm việc và những chuyến đi. Chỉ cần xoay tay nắm và mở cửa, ta vừa đặt chân đến vùng đất mới, vừa có thể hoàn thành công việc của mình. Những tưởng chỉ là một viễn cảnh trong phim ảnh, giờ đây điều đó đã trở thành sự thật! 

Với những người đi theo xu hướng du mục kỹ thuật số (digital nomad), chỉ cần một chiếc laptop và kết nối internet, họ đã có thể biến mọi nơi trên thế giới trở thành văn phòng làm việc tạm thời của mình. Giống như cánh cửa thần kỳ, internet, mạng xã hội và kỹ năng làm việc số (digital skills) đã giúp họ mở ra những cánh cửa vô tận để lắng nghe bản thân và khám phá thế giới. 

“Tái định nghĩa” xu hướng làm việc hiện đại trong kỷ nguyên số

Du mục kỹ thuật số chỉ những người ưa thích du lịch và thường xuyên “xê dịch”, không phụ thuộc vào địa điểm làm việc truyền thống nhờ vào quá trình làm việc từ xa qua các thiết bị công nghệ. Điều này cho phép họ tự do khám phá thế giới mà vẫn duy trì công việc hằng ngày. 

Sự xuất hiện của xu hướng này đã phá vỡ những quy chuẩn thông thường như “an cư lạc nghiệp”. Thay vì gò bó trong bốn bức tường văn phòng, xu hướng du mục kỹ thuật số lại khuyến khích môi trường làm việc linh hoạt, chủ động, đề cao tính sáng tạo, khơi nguồn cảm hứng và đem lại sự cân bằng – hầu hết đều là những thứ mà nhiều người đi làm đang tìm kiếm. Bằng cách rút ngắn khoảng cách giữa công việc và du lịch, du mục kỹ thuật số không chỉ là một xu hướng tạm thời mà còn là mô hình làm việc của tương lai, nơi sự tự do cá nhân và hiệu quả tập thể song hành.

Sự lên ngôi của du mục kỹ thuật số: Để văn phòng không còn là giới hạn!  

Xu hướng làm việc kỹ thuật số đã manh nha xuất hiện từ cuối thế kỷ trước, nhưng nó chỉ thực sự nổi lên mạnh mẽ trong vài năm trở lại đây. Theo báo cáo Digital Nomads: Nomading Normalizes in 2024 của MBO Partners, “dân số” du mục kỹ thuật số đã có sự gia tăng đáng kể, từ khoảng 7,3 triệu người vào năm 2019 lên đến 18 triệu người vào năm 2024. Chỉ trong 5 năm, con số đã tăng lên gấp đôi! Tốc độ tăng trưởng ấn tượng này là một minh chứng cho thấy du mục kỹ thuật số thật sự là một “cơn sốt” trong thời đại chuyển đổi số như hiện nay.

Nguyên nhân đầu tiên phải kể đến sự phát triển vượt bậc của khoa học hiện đại, đặc biệt là internet và các thiết bị công nghệ, đã làm cho thế giới “phẳng” đến mức, không gian địa lý không còn là rào cản đối với việc giao tiếp và hợp tác toàn cầu. Điều này giúp chúng ta tiếp cận được nguồn lực và cơ hội từ khắp nơi trên thế giới. Có lẽ vì vậy mà các công ty, tổ chức, doanh nghiệp ngày càng linh hoạt hơn trong việc cho phép nhân sự làm việc từ xa. 

Một yếu tố quan trọng khác thúc đẩy xu hướng này chính là sự thay đổi trong cách nhìn nhận về công việc. Trước đây, mô hình “9-to-5” (làm việc văn phòng từ 9 giờ sáng đến 5 giờ chiều) là tiêu chuẩn thường thấy. Song, trong một thế giới đầy biến động, nơi mà công nghệ cho phép con người làm việc mọi lúc mọi nơi, quan niệm này đã dần trở nên lỗi thời. Ngày càng có nhiều người ưa chuộng phong cách làm việc tự do – vừa theo đuổi đam mê cá nhân, vừa khám phá thế giới mà không cần đánh đổi quá nhiều với sự nghiệp.

Đặc biệt, đại dịch COVID-19 đã đẩy nhanh sự chuyển đổi này, buộc nhiều doanh nghiệp phải thay đổi cách tư duy và người đi làm phải thích nghi với xu hướng làm việc từ xa. Điều này giúp họ nhận ra rằng, không cần có mặt tại văn phòng truyền thống vẫn có thể đảm bảo hiệu suất công việc. Chính nhờ sự linh hoạt, tự do và khả năng kết hợp giữa công việc và trải nghiệm cuộc sống, xu hướng làm việc du mục kỹ thuật số đã biến mỗi ngày đi làm là một trải nghiệm mới – khi không còn nỗi ám ảnh vào mỗi buổi sáng thứ hai hay cảm giác buồn tẻ, chán chường trong những ngày chen chúc với dòng người vồn vã.

Không gì là hoàn hảo

Đi du lịch, đặt chân đến những vùng đất mới trong khi vẫn làm việc từ xa và kiếm được nhiều tiền – đó có lẽ là một vỏ bọc hào nhoáng phổ biến mà nhiều người vẫn lầm tưởng về du mục kỹ thuật số. Nghe có vẻ đơn giản, thế nhưng, digital nomad không phải sân chơi dành cho tất cả mọi người, vì vốn dĩ không gì là hoàn hảo! Nếu chỉ nhìn vào mặt tốt của nó, bạn sẽ dễ ôm mộng về một công việc “làm ít ăn nhiều”, để rồi khi bước chân vào thực tế, bạn có thể sẽ vỡ mộng!

Bên cạnh những cơ hội và trải nghiệm thú vị, làm việc du mục kỹ thuật số cũng là một “con dao hai lưỡi” khi luôn tiềm ẩn không ít rủi ro. Trong số đó, sự cô đơn và nỗi nhớ nhà là thách thức hàng đầu mà một người theo đuổi lối sống này cần phải đối mặt. Bởi lẽ, những người du mục kỹ thuật số thường di chuyển liên tục nên họ phải chấp nhận sống xa gia đình và gặp khó khăn trong việc duy trì các mối quan hệ lâu dài. Dần dần, sự thiếu kết nối xã hội có thể sẽ làm giảm sự hạnh phúc và chất lượng cuộc sống của họ. Nếu không thể cân bằng giữa các yếu tố tinh thần và xã hội, họ sẽ dễ từ bỏ lối sống này và quay trở lại cuộc sống cố định (Hensellek & Puchala, 2021). 

Bên cạnh đó, ổn định tài chính cũng là một thách thức rất lớn khi việc duy trì công việc không phải lúc nào cũng dễ dàng. Vấn đề này xuất phát từ tính chất công việc linh hoạt, tự do hoặc theo hợp đồng ngắn hạn, khiến thu nhập của họ thường không ổn định. Thậm chí, nhiều du mục kỹ thuật số phải đối mặt với khó khăn trong việc giải quyết các vấn đề về thuế khi làm việc ở nhiều nơi trên thế giới.

Ngoài ra, cũng phải nhắc đến rào cản về ngôn ngữ và cú sốc văn hóa. Sự “chênh phô” về lối sống và cách sinh hoạt giữa những quốc gia khác nhau, ít nhiều sẽ gây ra cảm giác “lệch nhịp”, lạc lõng và cô lập đối với những người lựa chọn lối sống du mục kỹ thuật số. Điều này buộc họ phải nhanh chóng thích nghi và thay đổi, nếu không, chính sự tự do hằng mong ước sẽ “phản tác dụng” và khiến họ đánh đổi rất nhiều.

Vậy, làm thế nào để trở thành một du mục kỹ thuật số vừa tận hưởng niềm vui với công việc, vừa kiểm soát được những rủi ro?

Bài học “tự do nhưng phải tự lo!”

Tự do trong cách sắp xếp công việc và quản lý thời gian, nhưng đồng thời cũng phải tự chủ về mặt tài chính, nguồn lực và lên kế hoạch kỹ càng trước mọi tình huống có thể xảy ra. Với hướng đi này, Sông An mời bạn tìm đến trang Góc đọc Sức khỏe nghề nghiệp để có sự chuẩn bị về:

• Kỹ năng làm việc tương lai, thích ứng linh hoạt với sự thay đổi qua bài viết Human+ Skills: Chìa khóa thành công cho thế giới việc làm tương lai và Future Fit: Vũ khí bí mật để “không tuột xích” trong thế giới công việc thay đổi chóng mặt
• AI và bí kíp làm chủ công nghệ qua bài viết Để không một ai bị bỏ lại đằng sau: Sống cùng AI
• Cách đối diện với khó khăn, vượt qua biến cố qua bài viết Hiểu rõ bản thân, vượt qua biến cố: Khám phá mô hình 4S của Schlossberg

Hy vọng rằng, những gợi ý của Sông An sẽ là hành trang cần thiết để bạn bắt đầu chuyến đi khám phá bản thân, khai mở thế giới và tìm thấy “cánh cửa thần kỳ” kết nối công việc và cuộc sống. 

Tài liệu tham khảo:

Vietcetera. (2021). Digital nomad – Xê dịch nhưng không thất nghiệp. https://vietcetera.com/vn/digital-nomad-la-ai-ma-di-dau-cung-co-van-phong 

Global Citizen Solutions. (2024). Full Report: Global Digital Nomad. https://www.globalcitizensolutions.com/intelligence-unit/reports/global-digital-nomad-report/global-digital-nomad-full-report/ 

MBO Partners. (2024). Digital Nomads: Nomading Normalizes in 2024. https://info.mbopartners.com/rs/mbo/images/2024_Digital_Nomads_Report.pdf 

Hensellek, S., Puchala, N. (2021). The Emergence of the Digital Nomad: A Review and Analysis of the Opportunities and Risks of Digital Nomadism. Springer, Cham. https://doi.org/10.1007/978-3-030-62167-4_11 

Xây dựng “tài sản sự nghiệp”

Bạn có đang “sống” trọn vẹn với thương hiệu cá nhân của mình?

Nghĩ khác về khủng hoảng nghề nghiệp: Hãy nhìn như một nghệ sĩ

“Thế hệ cợt nhả” đang làm gì với thế giới này?

Chiến lược tài chính cá nhân để phát triển sự nghiệp bền vững

Chuyển việc – Cơ hội để bạn chủ động “tuyển dụng” công việc phù hợp cho mình

Bước qua cú sốc: Hành trình vượt qua sa thải đột ngột

Có thể bạn chưa biết? Làm việc với cấp trên cũng cần có “nghệ thuật”!

Kỹ năng chuyển đổi – Những điều bạn cần biết để phát triển sự nghiệp

Bài viết Du mục kỹ thuật số (Digital nomad): Khi công việc và những chuyến đi chỉ cách nhau một cánh cửa! đã xuất hiện đầu tiên vào ngày Hướng nghiệp Sông An.

Biên tập: Minh Thảo

Trong một bài báo online, tôi có đọc được câu nói của nguyên chủ tịch Đại học Fulbright, bà Đàm Bích Thủy, rằng 80% công việc của năm 2030 vẫn chưa xuất hiện. Điều này khiến tôi suy nghĩ: “Liệu 5 năm nữa, 10 năm nữa, công việc của mình sẽ ra sao? Liệu những kỹ năng mình đang có còn giá trị? Hay mình sẽ bị bỏ lại phía sau trong một thế giới công việc đang thay đổi chóng mặt?”. 

Chúng ta sẽ thật sự bị bỏ lại phía sau? Câu trả lời sẽ nằm ở câu chuyện chúng ta sẽ phát triển và thích nghi như thế nào với sự thay đổi của công việc. 

Nếu tốc độ thay đổi của thị trường > tốc độ phát triển của bản thân ⇒ Chúng ta bị bỏ lại

Nếu tốc độ thay đổi của thị trường = tốc độ phát triển của bản thân ⇒ Chúng ta tồn tại, bắt kịp 

Nếu tốc độ thay đổi của thị trường < tốc độ phát triển của bản thân ⇒ Chúng ta thích nghi tốt và nắm bắt được các cơ hội. 

Khái niệm Future Fit có thể giúp ta hiểu hơn về điều này. 

Future Fit là gì?

Nói một cách đơn giản, Future Fit là sự thích nghi và phát triển để đáp ứng những yêu cầu của thị trường lao động trong tương lai. Nó không chỉ là việc có những kỹ năng “hot” nhất hiện nay, mà còn là khả năng học hỏi liên tục, tư duy linh hoạt và sẵn sàng đón nhận những thách thức mới.

Tại sao Future Fit lại quan trọng đến vậy?

Chúng ta đang sống trong một thời đại mà công nghệ phát triển với tốc độ chóng mặt, tác động và làm thay đổi nghề nghiệp rất nhanh. Những công việc được coi là “ổn định” ngày hôm nay có thể biến mất vào ngày mai. Nếu không chuẩn bị sẵn sàng, bạn có thể rơi vào tình trạng “thất nghiệp”, không phải vì thiếu việc làm, mà vì thiếu những kỹ năng cần thiết.

Future Fit không chỉ giúp bạn “sống sót” trong thị trường lao động đầy biến động, mà còn mở ra những cơ hội mới, những con đường sự nghiệp mà bạn chưa từng nghĩ tới và tạo nên những thành công trong sự nghiệp của bạn. 

Làm thế nào để trở nên Future Fit?

Tôi xin đưa ra những gợi ý như sau: 

Đầu tiên, hãy tìm hiểu và dự đoán: chúng ta không phải là đi xem bói xem chuyện gì sẽ xảy ra mà hãy tìm hiểu về các thông tin, dự báo để nắm bắt các xu hướng đang diễn ra với lĩnh vực của bạn. 

Hãy thử tự hỏi: 

• Trong lĩnh vực của mình, đâu là những xu hướng chính đang nổi bật lên? 
• Đâu là những cơ hội nghề nghiệp đang phát triển?
• Đâu là những kỹ năng đang ngày càng quan trọng hay được săn đón?

Các thông tin này có thể có trong các báo cáo chuyên ngành, các hội thảo, sự kiện trong lĩnh vực của bạn hay đơn giản là bạn trò chuyện với những người làm việc trong lĩnh vực mà mình quan tâm. Một ví dụ của cá nhân tôi là tôi rất hay đọc các tạp chí chuyên môn như Training magazine, hay dự hội thảo hay triển lãm về ngành Nhân sự (HR) Việt Nam, hội nghị Giải pháp Nhân sự Việt Nam (Vietnam HR Summit) để luôn cập nhật tình hình thị trường. 

Tiếp đó, từ tương lai, bạn trở về với thực tại để đánh giá bản thân: thành thật nhìn nhận năng lực bản thân ở thời điểm hiện tại. Bạn đang thiếu những kỹ năng gì cho tương lai? Bạn cần phát triển những kỹ năng nào để đáp ứng yêu cầu mới của thị trường? Mỗi năm, tôi đều có một hoạt động gọi là career retreat (có thể hiểu là “tái định hướng sự nghiệp”), nơi tôi dành thời gian đánh giá lại mình trong năm trước và hướng về các hành động cho tương lai. Tôi rất khuyến khích bạn có những hoạt động như vậy để tạo những năng lượng tích cực cho sự nghiệp. 

Học tập liên tục: đừng bao giờ ngừng học hỏi! Hãy tham gia các khóa học, đọc sách, nghe podcast, hoặc tìm một người mentor, coach (người hướng dẫn, cố vấn) để giúp bạn phát triển. Đừng ngại thử những điều mới, bởi vì đó chính là cách bạn khám phá những tiềm năng của bản thân.

Gieo hạt: có một lý thuyết hướng nghiệp có tên là Lý thuyết Ngẫu nhiên Có kế hoạch của thầy John Krumboltz. Một trong các ý quan trọng của nó là về những may mắn ngẫu nhiên trong hành trình sự nghiệp. Theo đó, nhiều người cho rằng may mắn đến một cách ngẫu nhiên, với người nào “số đỏ”. Nhưng bản chất đó là nhờ quá trình gieo hạt mà ta có thể lên kế hoạch. Ví dụ như bạn tôi chia sẻ rằng bằng việc tham gia host một buổi đọc sách về Nhân sự, về sau, một người bạn trong nhóm đã kết nối bạn với công việc hiện tại. 

Một ví dụ thực tế mà tôi muốn chia sẻ để minh họa cho các ý ở trên là AI. Chắc bạn đã đọc những tin, bài về việc AI có thể lấy mất việc làm của con người. Nhưng cũng có người chia sẻ rằng: “Đừng sợ AI, hãy sợ những người biết cách dùng AI hiệu quả, đó mới là người giành lấy công việc của bạn.” Bản thân tôi đồng ý với câu nói này từ trải nghiệm cá nhân. Tôi bắt đầu tìm hiểu AI và cách ứng dụng cho nghề Nhân sự của mình để học hỏi. Hiện tại, tôi đã có thói quen là khi bắt đầu một việc gì đó, tôi sẽ nhờ AI gợi ý cách làm hay, hoặc nhờ AI đưa ra kết quả; hoặc trong quá trình tìm việc, chuẩn bị phỏng vấn, tôi hỏi AI về những câu hỏi mà tôi cần chuẩn bị, cũng như nhờ nó giúp tôi tìm hiểu công ty mà tôi ứng tuyển,… Nhờ đó, tôi có sự tự tin hơn nhiều khi đi phỏng vấn. Tôi cũng ủng hộ hành trình chuyển đổi số của công ty, tự học viết ứng dụng (app) với MS Power Apps và hỗ trợ phòng Nhân sự tự viết ra các ứng dụng trong công việc với công cụ này. Nhờ đó mà phòng Nhân sự giảm khối lượng công việc, đồng thời làm các nhân viên trong công ty thích thú với trải nghiệm làm việc với phòng Nhân sự hơn vì quá trình nhanh và hiệu quả. Tôi học được rằng, bằng cách tận dụng công nghệ, tôi sẽ thành công hơn thay vì sợ hãi, lo lắng mà không làm gì để thích nghi. 

Cuối cùng, Future Fit không phải là một đích đến, mà là một hành trình. Hãy luôn giữ cho mình một tinh thần ham học hỏi, sẵn sàng thay đổi và không ngừng phát triển. Bằng cách đó, bạn sẽ luôn là “ứng viên sáng giá” trong mắt nhà tuyển dụng, bất kể thị trường lao động có biến động ra sao.

Hãy nhớ, tương lai nằm trong tay của những người dám thay đổi và không ngừng thích nghi!

Tài liệu tham khảo:

Tạp chí Tri Thức. 80% công việc của năm 2023 vẫn chưa xuất hiện. https://znews.vn/80-cong-viec-cua-nam-2030-van-chua-xuat-hien-post1401657.html

Xây dựng “tài sản sự nghiệp”

Bạn có đang “sống” trọn vẹn với thương hiệu cá nhân của mình?

Nghĩ khác về khủng hoảng nghề nghiệp: Hãy nhìn như một nghệ sĩ

Chiến lược tài chính cá nhân để phát triển sự nghiệp bền vững

Chuyển việc – Cơ hội để bạn chủ động “tuyển dụng” công việc phù hợp cho mình

Có thể bạn chưa biết? Làm việc với cấp trên cũng cần có “nghệ thuật”!

Performance review – Chuẩn bị như thế nào?

Trước một khởi đầu mới, mời bạn thử thói quen đơn giản này

Du mục kỹ thuật số (Digital nomad): Khi công việc và những chuyến đi chỉ cách nhau một cánh cửa!

Bài viết Future Fit: Vũ khí bí mật để “không tuột xích” trong thế giới công việc thay đổi chóng mặt đã xuất hiện đầu tiên vào ngày Hướng nghiệp Sông An.