Biên tập: Phương Phạm

Tết khép lại, mở ra giai đoạn nửa sau học kỳ 2 đối với các em học sinh trung học phổ thông. Đây chính là khoảng thời gian quý báu để các em có thể “gói ghém” cho mình những kiến thức, kỹ năng và tâm thế cần thiết, chuẩn bị cho hành trình sau trung học.

Để giúp các em có một nền tảng vững chắc và tâm thế bình an trên hành trình phía trước, cha mẹ hãy cùng đồng hành, chuẩn bị những hành trang sau cho con nhé!

1. Hành trang “Hiểu mình” 

Bước chuyển từ độ tuổi thiếu niên sang giai đoạn trưởng thành chính là bước chuyển từ một cá nhân được gia đình nâng đỡ trở thành một cá nhân độc lập, ra quyết định và tự chịu trách nhiệm nhiều hơn. Để con an tâm hơn trong vai trò tự chủ, con cần hiểu sâu sắc về bản thân. Hai phương diện “hiểu mình” mang tính ưu tiên đối với lứa tuổi trung học phổ thông chính là hiểu về sở thích và hiểu về học lực để có thể khoanh vùng và chọn ngành, chọn nghề phù hợp. 

• Sở thích nghề nghiệp

Cha mẹ có thể động viên con tham gia vào các hoạt động ngoại khoá ở nhiều lĩnh vực khác nhau (nghệ thuật, kỹ thuật, kinh doanh…), hoặc biến những khoảng thời gian cuối tuần thành những trải nghiệm tương tác cùng nhau thú vị: cùng con nấu ăn, cùng con trang trí nhà cửa, cùng chăm sóc thú cưng

Trong khi trải nghiệm, cha mẹ hãy khuyến khích con để tâm quan sát và lắng nghe chính mình. Điều gì khiến con hào hứng? Điều gì khiến con say mê? Từ đó, cha mẹ có thể cùng con khoanh vùng những đặc điểm về sở thích tương quan với các lĩnh vực nghề nghiệp phù hợp.

Để hệ thống hoá những quan sát và cảm nhận của con về sở thích cũng như phác hoạ được bức tranh tổng quan từ sở thích của con tới các công việc cụ thể, cha mẹ có thể cho con làm bài trắc nghiệm Công cụ sở thích nghề nghiệp Holland trên trang Hướng nghiệp Sông An.

• Nhận thức về học lực

Trung thực với bản thân về năng lực học tập cũng là một phương diện hiểu mình quan trọng, đặc biệt là trong bối cảnh lựa chọn hướng đi sau phổ thông phụ thuộc rất nhiều vào kết quả học tập.

Cha mẹ có thể đặt ra các câu hỏi cụ thể để con nhìn nhận đúng đắn về học lực, làm cơ sở để con chọn ngành, chọn trường phù hợp. Các câu hỏi này có thể là: Điểm trung bình hai học kỳ gần nhất, điểm thi thử (nếu có)? 4 – 5 môn học mà con tự tin nhất là gì (bao gồm các môn học chính khóa ở trường phổ thông và cả các môn năng khiếu như lập trình, thể thao, vẽ, thanh nhạc, nhạc cụ, diễn xuất…; các chứng chỉ tiếng Anh IELTS hay TOEFL…)? Các môn học mà con tự tin nhất có thể tổ hợp thành các khối thi nào?

2. Hành trang “Biết mình trong tương quan với gia đình”

Quyết định về tương lai của con không chỉ là câu chuyện riêng của con, mà còn là mối quan tâm của cả gia đình. Cha mẹ hãy cùng con thảo luận và tìm ra điểm dung hòa giữa năng lực & sở thích của con với mong muốn & điều kiện kinh tế của gia đình.

Đôi khi, lựa chọn mà con hướng đến đầu tiên không trùng với suy nghĩ của cha mẹ. Khi đó, cha mẹ và con hãy cùng bàn bạc thêm để tìm ra hướng đi phù hợp. Cha mẹ hãy nhớ rằng, xu thế việc làm hiện nay đã thay đổi nhiều. Các quan niệm về công việc ổn định, thăng tiến ở thế hệ của cha mẹ có thể đã rất khác và không còn phù hợp với giai đoạn hiện nay. Thay vào đó, con cần được phát huy đúng năng lực của mình, cũng như chuẩn bị khả năng thích ứng và linh hoạt trước những thay đổi không ngừng của thị trường lao động.

3. Hành trang “Hiểu thị trường lao động & đào tạo”

Hành trang thứ ba quan trọng không kém chính là hiểu về thị trường lao động & đào tạo. Cụ thể là con cần xác định được tên của 3 – 5 nhóm ngành nghề phù hợp nhất với bản thân con ở thời điểm này, đồng thời hiểu về bản chất hay “ruột” của nghề.

• Xác định tên của 3 – 5 ngành nghề phù hợp

Khi con biết được sở thích nghề nghiệp theo công cụ Holland, cha mẹ cùng con có thể sử dụng Bản đồ thế giới nghề nghiệp để kết nối giữa các khối ngành nghề phù hợp với bản thân. Cha mẹ có thể đọc thêm về hướng dẫn cũng như các tài liệu tại trang Các bước chọn ngành và chọn trường của Sông An nhé.

• Tìm hiểu “ruột” của các nghề cụ thể

Sau khi đã xác định được tên ngành nghề phù hợp, con cần hiểu sâu hơn về “ruột” của các nghề. Đôi khi, cùng một tên nghề nhưng ở nhóm ngành hay công ty khác nhau thì “ruột” nghề cũng khác nhau. Bước này cần nhiều thời gian và công sức, cha mẹ hãy cùng con kiên nhẫn tìm hiểu dần qua các nguồn sau: 

• Tìm hiểu qua kênh thông tin: Đọc sách, báo, tài liệu chuyên môn, các nghiên cứu về thị trường lao động, cũng như những nội dung được chia sẻ bởi các chuyên gia trong ngành.

Ngày 19/2 tới, Sông An có webinar Game Atlas – Bản đồ ngành Game, mang đến góc nhìn đa chiều và thực tế về ngành game. Cha mẹ hãy chia sẻ đến con để cùng tham gia nhé.

• Tìm hiểu qua chia sẻ từ người đi trước
• Tìm hiểu qua trải nghiệm: Tham gia các chương trình thực tập, dự án tình nguyện, hoặc các hoạt động ngoại khóa có liên quan để hiểu sâu hơn về tính chất công việc, môi trường làm việc và yêu cầu của nghề.

Hành trình trưởng thành, bước vào thế giới nghề nghiệp sau giai đoạn trung học phổ thông của con cần lắm sự đồng hành của gia đình. Khi cha mẹ thấu hiểu, lắng nghe và hỗ trợ đúng cách, con sẽ có một tâm thế vững vàng để bước đi thật tự chủ và bình an.

Biết rằng khoảng thời gian còn lại của năm học không nhiều, cha mẹ có thể tìm đến sự đồng hành từ các chuyên viên hướng nghiệp để vững tin cùng con đưa ra hướng đi sau THPT nhé! 

Tài liệu tham khảo:

https://huongnghiepsongan.com/cac-buoc-chon-nganh-va-chon-truong/

Bài viết Con cần “hành trang” gì cho hành trình sau trung học phổ thông? đã xuất hiện đầu tiên vào ngày Hướng nghiệp Sông An.

Biên tập: Phương Phạm

Tết là một thời khắc quan trọng đối với người Việt chúng ta. Tết mang lại niềm vui của không khí sum họp gia đình, nhưng nó cũng có thể làm các con ở lứa tuổi thiếu niên cảm thấy bối rối và xen chút bất an. Tại sao lại như vậy? 

Thứ nhất, trong những buổi họp mặt, thăm viếng, lời hỏi han quan tâm của mọi người về việc học hành, ước mơ, công việc tương lai có thể khiến con thấy lo lắng vì không biết cách trả lời hoặc không có câu trả lời. Thứ hai, sau Tết sẽ là quãng thời gian quan trọng đối với các bạn học sinh cuối cấp khi phải quyết định chọn ngành, chọn trường, hay chuẩn bị dần hướng đi cho bản thân.  

Cha mẹ có thể đồng hành cùng con trong giai đoạn này như thế nào để giúp con khám phá và vạch ra lộ trình nghề nghiệp? Cùng Sông An tìm hiểu nhé.

Bốn khó khăn chính cha mẹ gặp phải khi trò chuyện về hướng nghiệp cùng con 

1/ Con thường mong muốn cha mẹ phải có ngay một câu trả lời đúng

Các con ở độ tuổi thiếu niên thường cảm thấy áp lực rất lớn trong việc phải tìm ra hoặc lựa chọn cho bản thân một ngành học “đúng”, một nghề nghiệp “đúng” ngay sau khi tốt nghiệp lớp 12. Thêm vào đó, những câu hỏi liên tục từ gia đình hoặc bạn bè lại càng khiến cho các con thêm lo lắng, chán nản hoặc thậm chí là giận dữ, bởi vì các con thường có niềm tin rằng bạn bè xung quanh đều đã có câu trả lời về định hướng nghề nghiệp, còn mình thì không.

2/ Cha mẹ thấy mình không đủ kiến thức về hướng nghiệp để đồng hành cùng con

Nhiều cha mẹ bày tỏ nỗi lo lắng rằng “Tôi không phải là một ‘chuyên gia’ về hướng nghiệp. Tôi không có được hiểu biết đầy đủ về mọi cơ hội nghề nghiệp – học tập – thị trường lao động. Vậy làm sao tôi nói chuyện với con về nghề nghiệp được đây?”.

3/ Con không biết mình muốn theo học ngành gì

Ở tuổi thiếu niên, các con thường bối rối không biết nên chọn ngành học thế nào, thể hiện qua việc:  

• Con luôn cảm thấy quá sức và căng thẳng 
• Con có thái độ trì hoãn việc chọn ngành, chọn nghề
• Con chỉ tập trung vào các môn học mà con học tốt nhất thay vì các môn học mà con yêu thích
• Con có xu hướng đi theo số đông, chọn một con đường “quen thuộc”

4/ Ảnh hưởng của cha mẹ đến lựa chọn nghề nghiệp của con

Tình yêu thương con và mong muốn điều tốt nhất cho con có thể khiến cha mẹ hướng con đến các lựa chọn “an toàn”. Vô hình trung, cha mẹ giới hạn các lựa chọn nghề nghiệp của con.

Vậy vào dịp Tết, cha mẹ có thể làm gì để giải quyết bốn khó khăn này?

Giúp con hiểu “con chưa cần tìm được câu trả lời chính xác NGAY BÂY GIỜ”

Điều quan trọng nhất mà cha mẹ có thể làm là liên tục trấn an con rằng sẽ không sao cả nếu con chưa tìm được câu trả lời chính xác NGAY BÂY GIỜ. Hãy nhắc con nhớ rằng hướng nghiệp là một quá trình cần nhiều thời gian và chúng ta có thể điều chỉnh hướng đi của mình hoặc thậm chí thay đổi nghề nghiệp vào bất cứ lúc nào. 

Con đường nghề nghiệp của chúng ta hiếm khi đi theo một đường thẳng. Có mấy ai trong chúng ta vẫn đang làm đúng nghề mà ta đã làm từ ban đầu? Thế giới luôn thay đổi, nên mọi người vẫn phải liên tục điều chỉnh con đường nghề nghiệp của mình, đây là điều hoàn toàn bình thường.

Thay vào đó, con cần kỹ năng thích nghi và tư duy phát triển (growth mindset) để thích ứng với mọi thay đổi của hoàn cảnh.

Đưa chủ đề nghề nghiệp vào các sinh hoạt hằng ngày

Trong dịp Tết này, cha mẹ có thể: 

• Khuyến khích và cho con được chủ động trong các việc chuẩn bị đón Tết cho gia đình ví dụ như dọn dẹp phòng ốc, trang trí nhà cửa, lên danh sách mua đồ dùng, mua sắm đồ Tết,… Qua các hoạt động này, con sẽ có dịp hiểu rõ hơn về sở thích, kỹ năng bản thân và cha mẹ cũng có cơ hội để trò chuyện với con về: Con thích làm việc nào nhất? Con đã làm việc đó như thế nào? Có việc gì con chưa thích?,…
• Kể cho con câu chuyện nghề nghiệp của chính mình. Có một điều bất ngờ là con cái ít khi biết rõ về nghề nghiệp của cha mẹ mình. Vì thế, vào dịp Tết, khi cả gia đình có thời gian quây quần bên nhau, cha mẹ hãy chia sẻ với con những câu chuyện nghề nghiệp của bản thân để giúp con hiểu được những khúc mắc, bước ngoặt và những ảnh hưởng đến lựa chọn nghề nghiệp của cha mẹ. Hãy nhớ kể về những điểm mà cha mẹ thực sự yêu thích trong các công việc cha mẹ từng làm, hoặc tại sao cha mẹ lại cảm thấy công việc đó quan trọng đối với mình.
• Kết nối con với những người làm các công việc mà con quan tâm, thông qua các cuộc gặp gỡ, họp mặt vào dịp Tết, để con chủ động tìm hiểu về nghề. Đó có thể là người thân, bạn bè, đồng nghiệp của cha mẹ. Để giúp con có cơ sở hoặc cách thức tìm hiểu bài bản, cha mẹ có thể tham khảo bài viết của Sông An về “Gợi ý tìm hiểu thị trường lao động dành cho bạn trẻ” .

Và cuối cùng, cha mẹ có thể cùng con tìm đến các cơ sở tư vấn hướng nghiệp để có sự hỗ trợ từ chuyên gia. Đặc biệt, tại các trường THPT hiện nay, môn Hoạt động trải nghiệm, Hướng nghiệp đã được đưa vào giảng dạy. Cha mẹ có thể đồng hành sâu sát cùng nhà trường bằng cách chia sẻ Thư viện Tài liệu mở môn Hoạt động trải nghiệm, Hướng nghiệp đến giáo viên nhé!

Hướng nghiệp là hành trình không chỉ của riêng con, mà còn cần sự đồng hành từ cha mẹ. Qua bài viết này, Sông An hy vọng giúp cha mẹ có thêm những gợi ý để trò chuyện với con về hướng nghiệp hiệu quả trong dịp Tết này. Từ đó, con thêm vững bước trong hành trình chọn ngành, chọn nghề sắp tới.

Tài liệu tham khảo:

https://www.ampdcareers.com/blog/how-to-talk-to-teens-about-careers

https://huongnghiepsongan.com/timhieuttld/

Bài viết Vì sao Tết là thời điểm lý tưởng để trò chuyện về nghề nghiệp cùng con? đã xuất hiện đầu tiên vào ngày Hướng nghiệp Sông An.

Biên tập: Thảo Chi

Chúng ta dành trung bình 8 tiếng, tức là ⅓ thời gian mỗi ngày để làm việc. Thật chẳng dễ dàng để mỗi ngày phải ép mình làm một công việc không phù hợp với sở thích và bản thân cũng không đủ khả năng để đạt được hiệu quả như ý muốn.

Chính vì lẽ đó, chúng ta luôn mong muốn tìm được công việc có yêu cầu phù hợp với với khả năng tự nhiên của bản thân, để ta có thể dễ dàng hoàn thành công việc hơn, đạt hiệu quả hơn cũng như phát huy tối đa khả năng của mình. Và khi đó, công việc không chỉ đơn thuần là hoàn thành nhiệm vụ, mà còn là niềm vui cho ta tận hưởng mỗi ngày.

Vấn đề là làm sao tìm được một công việc như thế?

Trong hướng nghiệp, có một lý thuyết nói rằng sự may mắn trong cuộc đời mỗi người không đến một cách ngẫu nhiên, thay vào đó, nó chính là kết quả ta thu hoạch được từ  rất nhiều hạt giống mà ta đã gieo trước đó. Lý thuyết thú vị này có tên là Lý thuyết ngẫu nhiên có kế hoạch của tác giả John D. Krumboltz. Theo đó, Krumboltz khuyến khích người học/người lao động hãy trải nghiệm, hãy gieo hạt, hãy thử và sai trong hành trình phát triển nghề nghiệp của bản thân.

Gieo trăm hạt “sở thích”, chờ “khả năng” nảy mầm

Nếu chỉ thuần túy là “sở thích” thì rất khó cho một người có thể tìm kiếm công việc với mức lương ổn định, tạo động lực tồn tại và phát triển trong thị trường lao động. Trên hành trình phát triển nghề nghiệp, một cá nhân cần chuyển đổi “sở thích” thành “khả năng”, và từ “khả năng”, cá nhân ấy dần dần xây dựng năng lực hành nghề để thành công trong công việc đó.

Điều quan trọng và cần lưu ý là cần phải sàng lọc “khả năng” từ “sở thích” thay vì ngược lại. 

Mỗi người có thể có rất nhiều “hạt giống” sở thích trong tay, nhưng qua quá trình nuôi dưỡng hạt giống bằng sự trải nghiệm và chiêm nghiệm, chúng ta sẽ quan sát được hạt giống “sở thích” nào sẽ nảy mầm thành “khả năng”. Hướng chọn lọc này sẽ giúp ta tìm được việc mình vừa yêu thích và vừa làm giỏi.

Nếu đi hướng ngược lại, khi một người tìm ra cái họ có khả năng làm nhưng lại không thích, sẽ gây ra sự mệt mỏi khi làm việc trong thời gian dài. Lâu dần cá nhân đó sẽ dễ mất động lực, mất năng suất, dẫn đến kết quả làm việc không tốt, chán nản, thậm chí là thiếu sự tự tin về năng lực bản thân. 

Vậy cha mẹ nên gieo hạt cho tương lai con như thế nào đây? Làm sao biết được khi nào hạt sẽ nảy mầm? 

Đáp án của câu hỏi này thực ra không khó đến thế. Khi con đang ngồi trên ghế nhà trường, cha mẹ hãy cùng con gieo hạt bằng cách:

• Hỗ trợ con tăng vốn hiểu mình thông qua công cụ trắc nghiệm tại https://huongnghiepsongan.com/hieu-minh/
• Khuyến khích con tham gia hoạt động ngoại khóa, trao đổi, giao lưu quốc tế, học những kỹ năng con thích mà nhà trường không dạy (như nhảy, họa, nhạc, kể chuyện, thể thao, kinh doanh, …), tham gia các công tác thiện nguyện trong tổ chức phi chính phủ/phi lợi nhuận
• Kết nối con với những cá nhân công tác trong ngành nghề con hướng tới để nâng cao mạng lưới chuyên nghiệp
• Hướng dẫn con đánh giá và đóng gói trải nghiệm sau khi tham gia các chương trình, sự kiện này
• Đề xuất con xây dựng kế hoạch phát triển nghề nghiệp và gỡ rối nút thắt với các chuyên viên giàu kinh nghiệm thông qua dịch vụ tư vấn hướng nghiệp (nếu có)

Hoạt động có thể khác đi, nhóm tham gia cũng có thể thay đổi, nhưng có hai yếu tố ta nên duy trì. Một là các hoạt động nên là những gì con yêu thích một cách tự nhiên (mà không phải bị ép). Hai là đã tham gia thì phải làm hết mình và có trách nhiệm trong vai trò con đảm nhận dù nhỏ dù lớn. 

Cha mẹ hãy xem mình như những người nông dân cần mẫn và thấu hiểu, tạo điều kiện cho hạt giống của con được gieo xuống đất và tưới tắm những khoáng chất cần thiết cho hạt dễ dàng lên mầm.

Khi con hiểu bản thân hơn, hạt đã nảy mầm. Khi con thấy tự tin khi dùng một kỹ năng nào đó, hạt đã nảy mầm. Khi ai đó ghi nhận con vì những kỹ năng hay thái độ làm việc của mình, hạt đã nảy mầm. Khi con bình an với sự lựa chọn của con, hạt đã nảy mầm.

Quý cha mẹ biết không, gieo hạt là một quá trình lâu dài. Khi chúng ta gieo hạt không vì mục đích cuối cùng (quả ngọt) mà vì quá trình (rễ sâu) thì từng bước trong hành trình nghề nghiệp sẽ nhẹ nhàng và bình an lắm. Sông An mời gọi quý cha mẹ cùng nhau gieo hạt cho tương lai của con. 

Trước khi khép bản tin số 1 này, quý cha mẹ hãy kể Sông An nghe, một điều anh chị cam kết thực hiện để gieo hạt cho tương lai con là gì? Mong được nhìn thấy trăm hạt nảy mầm. 

Tài liệu tham khảo:

https://huongnghiepsongan.com/cay-nghe-nghiep-kham-pha-yeu-to-kha-nang/

Bài viết Gieo hạt cho tương lai của con đã xuất hiện đầu tiên vào ngày Hướng nghiệp Sông An.