• Tuổi: 36
• Giới tính: Nam
• Số năm kinh nghiệm ở ngành nghề này: 15 năm
• Trình độ học vấn và chuyên ngành: Cử nhân Công nghệ thông tin (chuyên ngành Kỹ sư phần mềm)
• Số giờ làm hằng tuần: hơn 40 giờ/tuần
• Loại hình & quy mô công ty (tổng số nhân viên): Công ty tổ chức sự kiện với 7 thành viên

2. Trách nhiệm chính của anh/chị ở công việc hiện tại là gì? Công việc này đem lại giá trị gì cho tổ chức, cho các bên liên quan?

Trách nhiệm chính: 

• Giám đốc công ty 
• Key account – thường được hiểu là một vai trò hoặc bộ phận phụ trách việc quản lý khách hàng (client management), đồng thời đảm bảo mối quan hệ giữa khách hàng và công ty được duy trì hiệu quả.

Cụ thể:

• Giám đốc công ty: Ngành tổ chức sự kiện được biết đến với đặc thù là có sự góp sức rất nhiệt huyết đến từ các bạn trẻ cá tính, muốn là chính mình và muốn được tự do làm điều mình muốn, v.v. Do đó, việc tạo dựng một môi trường công bằng, luôn được học hỏi và thỏa óc sáng tạo được xem là yếu tố then chốt và quyết định đến việc các bạn sẽ ra đi hay ở lại công ty. Chính vì vậy, ở vị trí này, mình luôn phải để ý, lưu giữ những hành động nhỏ, ghi nhận sự trưởng thành trong công việc và khuyến khích tư duy sáng tạo để giúp nhân viên phát triển, tạo động lực để các bạn vượt qua chính mình. Đặc biệt, không để “chính trị công sở” được nhen nhóm trong môi trường này.
• Key account: Tương tự với mảng sales ở các ngành hàng khác nhưng có chức năng đặc thù của riêng nó – đó là duy trì sự kết nối giữa các thành viên nội bộ và khách hàng, đảm bảo thông tin được truyền đi rõ ràng, dễ hiểu. Và trên hết, người làm account sẽ là người cần hiểu rõ về sản phẩm, hiểu được ý tưởng của khách hàng một cách chi tiết và cụ thể nhất. Đồng thời, đây cũng là người hiểu được chiều rộng của các chức năng công việc của nhiều phòng ban trong công ty để phối hợp và biến ý tưởng của khách hàng/nội bộ được thực thi hiệu quả.

3. Anh/chị bắt đầu vào nghề như thế nào? Vì sao anh/chị chọn con đường này?

Với câu hỏi này, mình xin được chia sẻ theo chiều dài cảm xúc để mọi người có cái nhìn rõ hơn về hành trình nghề nghiệp của mình.

Từ thời cấp 2 và cấp 3, mình đã tham gia vào ban cán sự lớp và Ban chấp hành Đoàn trường để tổ chức các dịp lễ, chương trình như cắm trại 26/3, gây quỹ cho đồng bào vùng lũ, v.v. Có lẽ, bắt đầu từ lúc đó, mình đã thích làm các hoạt động liên quan tới tổ chức sự kiện. Thế nhưng, khi chọn ngành để thi Đại học, mình lại nghĩ mình có tài chơi game nên phù hợp với ngành Công nghệ thông tin hơn. Song, trải qua hai năm ở trường, mình nhận ra rằng mình không có hứng thú với ngành, một phần cũng vì những năm đầu nặng về các môn chính trị, khiến mình không thích đi học. 

Thế là, mình tiếp tục đi làm thêm và có cơ duyên quen biết với các anh chị trong CLB của trường để hỗ trợ tổ chức các sự kiện gây quỹ, hội thảo, talkshow với chuyên gia, v.v. Và rồi, mình may mắn được làm vị trí soát vé cho chương trình “Rock Storm 2009” do Mobifone tổ chức. Sau khi soát vé xong, BTC mở cổng vào tự do, mình được đứng trong dòng người và quan sát các anh chị tổ chức show diễn. Cảm giác hạnh phúc nhất của mình không chỉ dừng lại ở một đêm nhạc đầy cảm xúc, mà còn là lúc ekip tổ chức ngồi lại với nhau để lắng nghe khó khăn và những vui buồn lẫn lộn sau thành công của chương trình. Khi ấy, mình nhận ra một điều, mình thực sự đam mê với các công việc tổ chức chương trình như vậy. Từ đó, mình bén duyên và tìm hiểu sâu hơn về công việc này.

Từ ngày đó, mình tham gia vào các diễn đàn để thảo luận về ngành tổ chức sự kiện và các câu lạc bộ đời đầu như F-Event, Cây guitar gỗ – Đại học Kiến trúc, Kiến xây – Đại học Văn Lang, v.v. Nhờ vậy, mình có cơ hội được làm hậu đài và hỗ trợ cho trợ lý của Đạo diễn Tất My Loan cho các chương trình “20 năm Tuổi Thần Tiên” và “Duyên Dáng Việt Nam 26 – Thương quá Việt Nam!”. Sau đó, mình theo chân các đàn anh đàn chị khác như: Đạo diễn Đinh Anh Dũng (Duyên Dáng Việt Nam 28 – Xuân), Đạo diễn Thái Huân (Khát vọng trẻ từ Quy Nhơn – Phú Quốc), v.v. Chính từ trải nghiệm được làm việc trực tiếp với các đạo diễn lớn, mình hiểu được việc xây dựng cảm xúc cho ngành sự kiện quan trọng như thế nào, và mình nhận ra niềm đam mê và khát khao được làm show do chính mình tạo ra.

Năm 2016, mình thành lập công ty tổ chức sự kiện của riêng mình. Ban đầu, công ty chỉ có một mình mình. Mình tự làm kế toán, tự làm account, tự làm sản xuất và tự tìm các anh em freelancer để làm các dự án mình nhận được từ khách hàng. Thời gian đầu rất khó khăn, công ty không giành được nhiều dự án khi việc trình bày ý tưởng (pitching) không mấy suôn sẻ. Một phần vì mình đi quá sâu vào chuyên môn như âm thanh, ánh sáng, sản xuất, mà lại không có nhiều kiến thức về marketing, truyền thông và quan hệ công chúng (public relations) để có thể giải quyết thỏa đáng các thông tin tóm tắt (brief) từ khách hàng. Bên cạnh đó, việc thiếu kiến thức chiều rộng từ các ngành nghề khác nhau để áp dụng cho ngành sự kiện cũng khiến công ty vận hành với nhiều khuyết điểm. Một lý do nữa, ngành tổ chức sự kiện tại thời điểm đó phần lớn là tự học, tự mày mò và không có kiến thức nền tảng, vậy nên người làm sự kiện phải rất để ý, phải đi học hỏi từ các chương trình khác để rút ra những kinh nghiệm riêng và cố gắng hoàn thiện cho các sự kiện sau này. 

Chắc hẳn, mỗi người làm tổ chức sự kiện sẽ có cho mình những “bucket list” (danh sách các mục tiêu cần đạt được). Mình cũng vậy, mình ôm ấp nhiều ước mơ như:

• Tổ chức show Rock như thời Rockstorm
• Mời Linkin Park về Việt Nam
• Làm chuỗi chương trình hòa nhạc giữa nhạc trẻ và cải lương
• Có cho mình một địa điểm phù hợp với thiết bị âm thanh, ánh sáng đạt chuẩn để hỗ trợ các ban nhạc trẻ Việt Nam tổ chức buổi biểu diễn, hoặc đủ điều kiện để mời các ban nhạc quốc tế về làm chương trình

Chính những ước mơ này đã giữ cho mình niềm đam mê với nghề cho tới hôm nay. Cứ mỗi lần mình mệt mỏi thì chính những động lực từ lúc bắt đầu đã giữ mình ở lại, đi tiếp và hoàn thiện bản thân, từ đó tiếp sức cho anh em đồng nghiệp để đồng hành cùng với mình.

Năm 2022, mình đã thực hiện được một trong số các mục tiêu lớn của mình – đó là tổ chức show Rock – RockFest mùa 1 – Sự trở lại. Tính đến năm 2024, này mình đã làm được 4 mùa RockFest. Tuy chưa có được thành công quá lớn, nhưng được làm show do chính mình tự tổ chức và đi qua 4 mùa là một niềm hạnh phúc đối với mình. Mình mong, những việc mình làm sẽ truyền động lực đến các bạn trẻ có cùng ước mơ với mình.

Bây giờ ngồi đây, mình nghĩ rằng, mình chọn nghề này vì mình biết nuông chiều cảm xúc của bản thân, mình hiểu được mình muốn gì và mình không tìm được cảm xúc nào đặc biệt như khi kết thúc một chương trình do chính mình tổ chức, dù cho chương trình có nhiều sai sót, hay thành công vượt ngoài mong đợi. Và biết đâu, “nghề chọn mình” từ khi mình còn chưa bao giờ nghĩ tới sẽ có ngành nghề “tổ chức sự kiện”.

4. Một ngày làm việc tiêu biểu của anh/chị như thế nào?

Với đặc thù công việc, người làm tổ chức sự kiện đa phần sẽ làm việc vào khung giờ thứ Bảy hoặc Chủ nhật. Thời gian làm việc chính của các thành viên trong công ty sẽ là 7 giờ/ngày và 5 ngày/tuần, thời gian 1 giờ còn lại của mỗi ngày sẽ được sử dụng cho các chương trình, sự kiện diễn ra vào cuối tuần. Nếu thời gian làm dài hơn, thành viên sẽ được nghỉ bù vào một ngày trong tuần tiếp theo.

5. Anh/chị thích/không thích nhất những điều gì ở công việc của mình? Vì sao?

• Thích nhất

Mình thích nhất những cung bậc cảm xúc đặc biệt mà ngành sáng tạo nói chung, và ngành tổ chức sự kiện nói riêng đem lại cho bản thân. Theo mình, phần lớn cuộc sống của mỗi người sẽ là chuỗi hoạt động lặp đi lặp lại. Vì vậy, công việc của tụi mình là giúp mỗi người khi tham dự sự kiện sẽ có những ký ức đẹp, những khoảnh khắc đáng giá để lưu giữ.

• Không thích nhất

Nghề nào cũng sẽ gặp những lúc khó khăn, những điều mình không thích. Với mình của hiện tại, mình đã học cách chấp nhận và đồng cảm với nghề của mình rồi. Vậy nên, tự dưng mình lại không biết mình không thích điều gì nữa, chắc là không có điều không thích đâu (cười).

Nếu buộc phải có, thì chắc mình không thích nhất việc ngành của mình vẫn chưa có sự đầu tư kỹ lưỡng về giáo dục để giúp cho các bạn sinh viên có được kiến thức nền tảng tốt nhất khi ra trường, từ đó học cách trải nghiệm và đối diện với những thử thách của ngành.

6. Những điều kiện cần có để hoàn thành tốt công việc này (kiến thức, kỹ năng, thái độ, v.v…)? Nếu em muốn thăng tiến trong công việc thì em nên trau dồi những gì ạ?

Lúc mình mới bắt đầu theo nghề, kiến thức cơ bản cần có vẫn là tư duy logic, đọc và hiểu rõ yêu cầu đề ra; cùng với đó là kỹ năng truyền đạt đúng và đủ thông tin, thái độ ham học hỏi và hoà nhã với mọi người xung quanh.

Cho tới thời điểm hiện tại, yêu cầu của nghề sẽ cao hơn rất nhiều. Để thăng tiến trong công việc tổ chức sự kiện, các bạn nên trau dồi kiến thức xã hội. Chẳng hạn như, nghề mình của mình sẽ có phần sản xuất – đây không chỉ là những công trình di động như làm sân khấu với giàn giáo, khung truss nhôm, v.v. mà còn cần tới kiến thức về kết cấu tải trọng, cơ khí, v.v. Một ví dụ khác, phần vận hành (operation) sẽ cần kiến thức về logistics, sắp xếp khoa học, v.v. để ứng dụng vào công việc. Hoặc khi lên ý tưởng cho một đề bài nào đó, bạn sẽ cần nắm được kiến thức của những ngành nghề khác nhau để lấy nó làm concept (ý tưởng chính) cho chương trình.

→ Nói tóm lại, kỹ năng tự học và chú ý các sự vật, sự việc xung quanh để biến nó thành kỹ năng của riêng mình là một điều cần có ở một người làm tổ chức sự kiện. Có như vậy, bạn mới là bản thể của chính mình với tính cách và thế mạnh riêng, mà không một ai có thể thay thế được. Đó là điều mà ngành này đang rất cần.

7. Những điều mà mọi người hay hiểu lầm về công việc này là gì? Tại sao họ lại hiểu sai như vậy?

Hiểu lầm thường thấy nhất, chính là làm sự kiện chỉ là công việc vui chơi và giải trí. Bởi lẽ, nhiều người nghĩ rằng, làm sự kiện chỉ xoay quanh việc tổ chức các buổi tiệc, hòa nhạc, hay các hoạt động vui vẻ, hào nhoáng. Ngành sự kiện sẽ luôn được tiếp xúc với người nổi tiếng, hay những người trong ngành này thì hơi “quậy” và không đáng tin.

Họ thường hiểu sai như vậy vì bề nổi của ngành sự kiện thường là những khoảnh khắc rực rỡ, thành công và sôi động. Khán giả ít thấy được những áp lực, chi tiết kỹ thuật, hay công việc đầy thử thách phía sau cánh gà. Nhưng thực tế thì, người làm tổ chức sự kiện lại là người có sự tháo vát, linh động và kỹ năng ứng phó với vấn đề một cách nhanh chóng. Vì vậy, người làm trong ngành sự kiện cũng là một người yêu/người bạn đời đáng tin cậy đó :)))

8. Công việc này có giúp em tự nuôi mình khi mới ra trường không?

Nếu hỏi câu này vào khoảng 10 năm trước, mình sẽ không tự tin để nói rằng ngành này đủ để tự nuôi sống bản thân các bạn khi vừa ra trường. Tuy nhiên, theo mình thấy, các bạn trẻ ngày nay rất năng động, và tổ chức sự kiện cũng là một ngành không quá quan trọng về bằng cấp. Do đó, ngay cả khi các bạn còn đang là sinh viên Đại học, hãy cố gắng sắp xếp thời gian để thực tập tại các công ty tổ chức sự kiện. Sau khi ra trường, với kinh nghiệm làm nhiều sự kiện tại công ty, các bạn sẽ có nhiều tiềm năng để ứng tuyển vào các công ty lớn hơn, hoặc tiếp tục ký hợp đồng với công ty sự kiện mà bạn đã thực tập. Hiện tại, mức lương của ngành sự kiện cũng đã tăng lên khá nhiều và ổn hơn so với trước đây.

9. Nhìn lại con đường phát triển sự nghiệp cũng như quá trình tìm việc của mình, anh/chị có lời khuyên nào cho em nếu em muốn theo nghề này?

Nếu các bạn muốn theo đuổi ngành tổ chức sự kiện, mình có vài lời khuyên như sau:

1. Hãy nuôi dưỡng cá tính và cảm xúc của bản thân. Hãy ghi lại tất cả cảm xúc mà bạn trải qua khi tham gia một sự kiện nào đó, hay đơn giản chỉ là một cuộc vui chơi với gia đình, bạn bè, v.v. Ngành sự kiện là ngành ưu tiên tính sáng tạo, sự tự do trong lối sống, cách suy nghĩ của các bạn.
2. Đi nhiều hơn và học nhiều hơn để tích lũy cho mình vốn sống, kinh nghiệm và trải nghiệm. Chính những kiến thức này sẽ giúp các bạn rất nhiều khi bắt đầu với nghề. Chẳng hạn như, hãy tham gia concert của các nghệ sĩ, hay tự lên kế hoạch cho mình để tham gia một sự kiện đặc biệt nào đó như Lễ hội té nước ở Thái Lan chẳng hạn.
3. Tổ chức sự kiện là một hành trình, nơi mỗi thành viên trong ekip đều góp phần tạo nên thành công chung. Dù kết quả cuối cùng ra sao, chính quá trình cùng nhau vượt qua thử thách để hiện thực hóa chương trình mới là điều đáng trân trọng nhất.

Bài viết Tổ chức sự kiện đã xuất hiện đầu tiên vào ngày Hướng nghiệp Sông An.

• Tuổi: 27
• Số năm kinh nghiệm ở ngành nghề này: 5 năm
• Trình độ học vấn & chuyên ngành: Đại học Văn hóa – Quản lý sự kiện 
• Các chứng chỉ chuyên môn (nếu có): không
• Số giờ làm hằng tuần: trung bình: 60 giờ /tuần, khoảng 10 giờ/ngày.
• Loại hình & quy mô công ty (tổng số nhân viên):  Công ty Tổ chức sự kiện; quy mô: 20 người.

Trách nhiệm chính của anh/chị ở công việc hiện tại là gì? Công việc này đem lại giá trị gì cho công ty, cho các bên liên quan?

Trách nhiệm chính: 

Đại diện công ty làm việc với khách hàng có nhu cầu tổ chức sự kiện xuyên suốt quá trình, từ giới thiệu công ty – tham gia đấu thầu – quản lý thông tin sự kiện – thanh lý hợp đồng. 

Đảm bảo cho chương trình được diễn ra suôn sẻ, đúng với yêu cầu và đúng với những cam kết với khách hàng trong hợp đồng.

Cụ thể:

• Nhận thông tin nhu cầu của khách hàng qua các kênh liên quan và giới thiệu về công ty để thuyết phục khách hàng tham gia đấu thầu.
• Gặp gỡ, tiếp nhận (brief) thông tin tổng thể về yêu cầu sự kiện từ khách hàng (brief meeting) bao gồm: mục đích/ ý nghĩa sự kiện, loại hình sự kiện, thời gian, địa điểm, ý tưởng ban đầu, kinh phí sự kiện, yêu cầu khác.
• Họp triển khai với các bên liên quan: bộ phận sáng tạo & thiết kế (creative), bộ phận sản xuất (operation), bộ phận mua hàng (purchasing), team nội dung (content) thực hiện công đoạn lên ý tưởng, thiết kế sản phẩm quảng cáo (POSM – Point of Sales Material), Layout 3D.
• Tổng hợp thông tin từ các bộ phận liên quan để soạn thảo chương trình (proposal), lên kế hoạch chi tiết chương trình gồm: proposal, kịch bản, thiết kế, báo giá.
• Làm việc với Khách hàng về chương trình mà công ty đề xuất (present meeting), chỉnh sửa theo ý kiến của khách hàng, điều chỉnh proposal, thương thảo về giá và các nội dung khác.
• Sau khi khách hàng đồng ý ký hợp đồng, tiếp theo là: triển khai các ý tưởng đã ký kết hợp đồng với khách đến các nhóm liên quan, triển khai chuẩn bị sự kiện; lên kịch bản MC script cho chương trình gửi khách duyệt.
• Theo dõi tiến độ dự án và phụ trách đại diện công ty trao đổi với khách hàng suốt quá trình trước – trong – sau sự kiện.
• Xử lý các phát sinh từ khách hàng trong suốt quá trình thực hiện hợp đồng.
• Tổng hợp thanh lý, nghiệm thu cho bộ phận kế toán và gửi cho khách hàng.

Giá trị cho công ty:

• Mang về doanh số cho công ty thông qua việc tổ chức toàn bộ quá trình từ báo giá – ký hợp đồng – tiến hành sự kiện.
• Đảm bảo chương trình diễn ra đúng theo hợp đồng; đảm bảo lợi nhuận cho công ty thông qua việc phối hợp chặt chẽ với khách hàng và các bộ phận triển khai.
• Truyền thông hình ảnh, sự chuyên nghiệp của công ty đến khách hàng thông qua quá trình làm việc.
• Giữ mối quan hệ tốt với khách hàng để có các dự án trong tương lai.

Giá trị với khách hàng:

• Giúp khách hàng có những sự kiện ý nghĩa, sáng tạo, thành công phục vụ hoạt động kinh doanh của họ.

Anh/chị bắt đầu vào nghề như thế nào? Vì sao anh/chị chọn con đường này?

Con đường vào nghề: Từ cấp 3, khi tham gia các hoạt động đoàn hội cho trường, phát hiện sự yêu thích đối với việc tổ chức các sự kiện, lên ý tưởng, quản lý nhân sự, triển khai chương trình và cảm thấy mình có năng khiếu trong lĩnh vực này, nên khi chọn trường đại học tôi chỉ tập trung khoanh vùng các trường có ngành tổ chức sự kiện hoặc Marketing.

Tôi tự mình quyết định theo đam mê và cũng được gia đình ủng hộ. Tôi đã bắt đầu công việc bán thời gian (part-time) trong nghề này từ năm 2 đại học, và tiếp tục theo đuổi đến nay. Tôi cảm thấy yêu thích công việc này nên sẽ tiếp tục với nghề lâu dài.

Nếu được chọn lại, tôi vẫn chọn nghề này.

Một ngày làm việc tiêu biểu của anh/chị như thế nào?

Anh/chị thích nhất những điều gì ở công việc của mình? Vì sao?

• Cảm thấy mình giúp được khách hàng tổ chức thành công chương trình, nhận được lời cảm ơn từ khách hàng.
• Thích sự đoàn kết, hợp tác làm việc cùng với các đội khác trong công ty để chương trình diễn ra tốt đẹp.
• Thích sự đổi mới, sáng tạo liên tục trong công việc qua từng sự kiện.
• Thích được học hỏi nhiều kiến thức về các ngành nghề khác nhau khi gặp nhiều khách hàng.
• Công việc có thu nhập cao, năng động.

Anh/chị không thích nhất những điều gì? Vì sao?

• Áp lực cao trong sự kiện, hoặc từ khách hàng.
• Tốn nhiều thời gian, đặc biệt làm việc cường độ cao trong mùa cao điểm/ diễn ra sự kiện, khó cân bằng giữa thời gian cho công việc và cuộc sống cá nhân, gia đình.

Những điều kiện cần có để hoàn thành tốt công việc này (kiến thức, kỹ năng, thái độ, v.v…)? Nếu em muốn thăng tiến trong công việc thì em nên trau dồi những gì ạ?

Điều kiện cần để hoàn thành tốt công việc này:

• Khả năng chịu được áp lực cao.
• Khả năng thuyết trình, hùng biện, thuyết phục, đàm phán tốt.
• Khả năng linh hoạt cao, xử lý vấn đề tốt, nhạy bén.
• Kiến thức tốt về Marketing.
• Kỹ năng quản lý thời gian và khả năng làm nhiều việc cùng lúc (multitask).
• Kỹ năng viết tốt.
• Kỹ năng teamwork, phân chia, giám sát công việc của các bên liên quan.
• Kỹ năng tạo dựng mối quan hệ với các bộ phận nội bộ và khách hàng bên ngoài.
• Năng động, chấp nhận di chuyển.
• Kiến thức rộng về xã hội và nhiều ngành nghề.

Những điều mà mọi người hay hiểu lầm về công việc này là gì? Tại sao họ lại hiểu sai như vậy?

• Nhầm tưởng công việc này được ăn mặc đẹp, lên sân khấu, tham gia các sự kiện lớn. Thực tế là thời gian diễn ra sự kiện là thời gian làm việc nghiêm túc đảm bảo sự kiện diễn ra tốt đẹp.
• Tưởng sẽ gặp gỡ các KOL (người có ảnh hưởng trong lĩnh vực nào đó), mối quan hệ tốt với giới showbiz. Thực tế, đó là sự cạnh tranh về giá là chủ yếu để book được KOL, ít có mối quan hệ riêng tư.

Công việc này có giúp em tự nuôi mình khi mới ra trường không? 

Có, thu nhập tốt nếu chịu khó và làm tốt.

Nhìn lại con đường phát triển sự nghiệp cũng như quá trình tìm việc của mình, anh/chị có lời khuyên nào cho em nếu em muốn theo nghề này?

• Các em nên tham gia các hoạt động tại trường cấp 3, đoàn hội, tổ chức các chuyến từ thiện, sự kiện văn nghệ ở trường để trải nghiệm công việc trước khi chọn ngành chính thức.
• Các em có thể làm thêm ngay từ năm nhất đại học để học hỏi kinh nghiệm và áp dụng những kiến thức được học vào thực tế công việc từ sớm.
• Chịu khó đọc nhiều kiến thức xã hội trên báo, tạp chí.
• Tham gia các sự kiện lớn của các nhãn hàng, sự kiện thể thao, văn hoá, âm nhạc trong/ngoài nước với vai trò khán giả, quan sát và ghi chép học hỏi cách một chương trình diễn ra, ghi chép lại các ý tưởng hay để làm tư liệu sau này.
• Công việc đòi hỏi rất nhiều kỹ năng vì vậy, càng năng động, trải nghiệm và rèn luyện mình càng nhiều bên ngoài trường học thì sự phát triển và thăng tiến trong nghề càng nhanh.

Bài viết Chuyên viên Tổ chức sự kiện đã xuất hiện đầu tiên vào ngày Hướng nghiệp Sông An.

• Tuổi: 28 
• Số năm kinh nghiệm ở ngành nghề này: 6 năm
• Trình độ học vấn & chuyên ngành: Cao đẳng, Thiết kế đồ họa & Truyền thông đa phương tiện (Graphic Design & Multimedia)
• Các chứng chỉ chuyên môn (nếu có): Sản xuất truyền thông (Media Production)
• Số giờ làm hằng tuần: không cố định, tùy theo thời điểm trong năm, tùy theo yêu cầu công việc hoặc dự án…
• Loại hình & quy mô công ty (tổng số nhân viên): công ty sản xuất và kinh doanh phim điện ảnh (phim chiếu rạp); tổng số nhân viên cơ hữu (in-house): 24 người

Trách nhiệm chính của anh/chị ở công việc hiện tại là gì? Công việc này đem lại giá trị gì cho công ty, cho các bên liên quan?

Tổ chức, điều phối sản xuất các dự án phim điện ảnh và các sản phẩm truyền thông phục vụ cho chiến lược marketing, quảng bá, phát hành phim điện ảnh của công ty.

Các sản phẩm truyền thông phục vụ cho chiến lược marketing phim bao gồm: “viral clip”, TVC (Television Commercials), MV (Music Video), phỏng vấn nghệ sĩ, “behind the scenes”; các sự kiện giao lưu với khán giả, giới chuyên môn, các cơ quan truyền thông (họp báo, talk show); chuỗi sự kiện ra mắt phim (premiere) tại các hệ thống rạp chiếu và các liên hoan phim…

Công việc tổ chức sản xuất bao quát phạm vi rất rộng, nhưng có thể quy về 3 nhóm công việc chính: con người, thời gian và tiền bạc. 

• Con người: tìm kiếm, tuyển dụng và điều phối nhân sự phù hợp cho từng dự án phim.
• Thời gian: tổ chức, sắp xếp lịch sản xuất phim theo từng giai đoạn (phát triển, tiền kỳ, quay phim, hậu kỳ, phát hành).
• Tiền bạc: quản lý ngân sách để đáp ứng được trọn vẹn các yêu cầu chi tiêu trong tiến trình sản xuất (thù lao cho nhân sự, thuê/mua thiết bị, đạo cụ, chi phí dàn dựng bối cảnh, bản quyền, giấy phép, chi phí truyền thông, quảng bá, phát hành…).

Anh/chị bắt đầu vào nghề như thế nào? Vì sao anh/chị chọn con đường này?

Khi chọn ngành Thiết kế đồ họa & Truyền thông đa phương tiện, bản thân mình không có ý định sẽ đi làm về phim ảnh sau khi tốt nghiệp. Ý định ban đầu là sẽ trở thành một “designer” (nhà thiết kế), hoặc một “3D artist” (họa sĩ 3D), có thể làm 3D cho phim, nhưng cũng có thể làm game hoặc kiến trúc. Sau thời gian học thêm một khóa ngắn hạn về Sản xuất Truyền thông và tiếp xúc với các giảng viên là “người trong nghề” thuộc giới làm phim, mình được một số người khuyến khích đi theo hướng điện ảnh – truyền hình. Vì một lý do nào đó, họ đánh giá là mình có thể tiến xa trong nghề. Vào giai đoạn thực tập, mình đã quyết định đi theo con đường được họ dẫn dắt, vào thực tập trong một công ty sản xuất phim và từ chối lời mời thực tập vị trí “graphic designer” từ một tạp chí nổi tiếng.

Người nhà cũng khá lo lắng khi mình mới bắt đầu bước chân vào con đường làm phim. Cha mẹ nào cũng lo khi thấy con mình lúc thì đi lang thang ngoài đường cả ngày, lúc thì đi theo đoàn phim lên rừng xuống biển, thức khuya ngủ ngày, gầy gò, sương gió hẳn đi. Tuy nhiên, mình may mắn luôn được gia đình tôn trọng mọi quyết định quan trọng trong cuộc sống. Điều đó cũng là động lực để mình có trách nhiệm với quyết định của bản thân và theo đuổi đến cùng con đường mình chọn.

Nếu được chọn lại, mình vẫn quyết định đi theo con đường làm phim. Vì đây là công việc khiến mình luôn cảm thấy có thể dành hết tâm huyết và thời gian để hoàn thành trọng trách, phấn đấu đạt đến những cột mốc mới, những thành quả mới.

Một ngày làm việc tiêu biểu của anh/chị như thế nào?

Anh/chị thích nhất những điều gì ở công việc của mình? Vì sao?

Trong công việc, mình được gặp gỡ những người khá thú vị, đa dạng về tính cách, tài năng, được đối thoại và làm việc với những nghệ sĩ có tính sáng tạo cao và góc nhìn độc đáo, hay với những người quản lý có tầm nhìn chiến lược, khả năng đọc tình hình và giải quyết vấn đề phức tạp.

Anh/chị không thích nhất những điều gì? Vì sao?

Khó dành thời gian cho gia đình và các mối quan hệ cá nhân. Do công việc không cố định về thời gian và những giai đoạn công việc bận rộn nhất luôn rơi vào các dịp lễ tết, là thời điểm gia đình, bạn bè quây quần họp mặt.

Những điều kiện cần có để hoàn thành tốt công việc này (kiến thức, kỹ năng, thái độ, v.v…)? Nếu em muốn thăng tiến trong công việc thì em nên trau dồi những gì ạ?

Kiến thức: đương nhiên kiến thức về điện ảnh là mảng không thể thiếu. Tuy nhiên, không phải như đạo diễn, biên kịch hay diễn viên là những người tiếp cận phim ảnh dưới góc nhìn nghệ thuật, với tư duy kể chuyện bằng ngôn ngữ điện ảnh (hình ảnh, âm thanh, nhịp điệu…), người tổ chức sản xuất nhìn phim ảnh dưới góc độ của người quản trị dự án, tạo dựng và duy trì một hệ thống chặt chẽ, ổn định để tạo nền tảng vững chắc, đáng tin cậy cho những người làm công việc sáng tạo trong dự án có không gian thoải mái và an tâm để sáng tác. Do đó, những kiến thức về quản trị đóng vai trò quan trọng nhất: xây dựng kế hoạch, điều hành nhân sự, quản lý tài chính, ngân sách…

Những kiến thức hữu ích khác bạn nên tìm hiểu: thông tin về thị trường điện ảnh (tên tuổi, quy mô, danh tiếng, đặc thù của các “production house” (nhà sản xuất) có dự án thực hiện tại Việt Nam, sử dụng nhân sự Việt Nam; các hệ thống phát hành phim lớn nhỏ trong nước và quốc tế; thị trường nhân lực…); kiến thức về kỹ thuật (các dòng và thương hiệu thiết bị phổ biến, từ cao cấp đến bình dân; các đơn vị cung cấp, cho thuê thiết bị, nhân sự kỹ thuật; các “post house” cung cấp dịch vụ hậu kỳ, dựng phim, hòa âm phối khí, thực hiện kỹ xảo/VFX/3D, color grading); những kiến thức đặc thù về sản xuất dự án phim (hệ thống nhân sự đoàn phim, khung ngân sách dự án, quy trình sản xuất phim và các sản phẩm truyền thông khác…).

Một số website hữu ích về kiến thức chuyên môn trong ngành phim:

https://nofilmschool.com/

https://www.studiobinder.com/category/producing/

Kỹ năng: làm việc nhóm và làm việc dưới áp lực lớn (về thời gian, khối lượng và độ phức tạp) là hai điều quan trọng nhất. Khả năng giao tiếp và thuyết phục tốt cũng là một điểm cộng, do công việc yêu cầu phải tiếp xúc với nhiều người thuộc nhiều lĩnh vực và thực hiện nhiều cuộc đàm phán, thương lượng.

Thái độ: bạn cần cân bằng giữa phong thái nghiêm túc, chuyên nghiệp và sự phóng khoáng, hòa đồng, vui vẻ. Nhân sự trong đoàn phim bao gồm nhiều thành phần với tính cách khác biệt và đặc thù công việc khác nhau, từ những người quản trị, người lên kế hoạch “đầu đầy sạn”, thực dụng cho đến những nghệ sĩ làm việc với nhiều sự ngẫu hứng và cảm tính. Suy nghĩ tích cực kết hợp hài hòa với tư duy thận trọng sẽ giúp bạn tồn tại và tiến xa trong môi trường đoàn phim phức tạp và nhiều áp lực.

Những điều mà mọi người hay hiểu lầm về công việc này là gì? Tại sao họ lại hiểu sai như vậy?

Khá nhiều người hứng thú với việc được gặp gỡ và làm việc với những nhân vật nổi tiếng trong giới nghệ sĩ, showbiz, những “người của công chúng”. Đúng là bạn có cơ hội được gặp nhiều người nổi tiếng, nhưng sự khác biệt giữa việc diện kiến họ trên màn ảnh, báo chí với chuyện làm việc với họ đôi khi là một khoảng cách khá lớn. Có những người chuyên nghiệp và bạn muốn làm việc với họ trong tất cả mọi dự án bạn tham gia, nhưng cũng có những người khác, bạn làm việc với họ một lần và không bao giờ muốn gặp lại.

Công việc này có giúp em tự nuôi mình khi mới ra trường không?

Thời gian đầu thường sẽ gặp rất nhiều khó khăn do thu nhập không ổn định và công việc vất vả, nhiều áp lực, với lịch làm việc thất thường và dày đặc. Sau một thời gian, bạn có thể xây dựng được một tư duy quản lý tài chính cá nhân hiệu quả, sử dụng thời gian và tiền bạc hợp lý. Nếu bạn giỏi, việc “tự nuôi” bản thân sau 2-3 năm trong nghề không quá khó khăn, và việc dư dả ít nhiều để nâng cao chất lượng cuộc sống, hay để dành tiền cho những dự định cá nhân (nhà, xe, hôn nhân, du học…) là hoàn toàn khả thi.

Nhìn lại con đường phát triển sự nghiệp cũng như quá trình tìm việc của mình, anh/chị có lời khuyên nào cho em nếu em muốn theo nghề này?

Công việc trong ngành phim nói riêng, hay truyền thông nói chung, mang một vẻ ngoài hào nhoáng, nhưng công việc thực chất của bạn là đứng sau hậu trường, đứng trong bóng tối. Trong ngành chúng tôi, mọi người thường nói câu này: “We fight in the dark to serve the light”.

Nói đến những áp lực và khó khăn của nghề làm phim, bạn sẽ cảm thấy đây là một công việc cực khổ, khắc nghiệt, nhưng thật sự thì nghề làm phim “cực mà vui”. Khi dấn thân vào nghề này, bạn sẽ cảm nhận được niềm vui trong cả chặng đường và đích đến. Mỗi dự án đều là một hành trình dài và đầy những bất ngờ thú vị. Giai đoạn thực hiện dự án nhiều vất vả, khó khăn nhưng tràn đầy những khoảnh khắc, thời điểm không thể nào quên. Khi dự án hoàn thành, bạn sẽ có được niềm vui khó tả khi tên mình xuất hiện trong “credits” (danh sách cá nhân/đơn vị đóng góp) của một chương trình, một bộ phim, MV thành công. Trong những năm tháng làm nghề, mình đã gặp khá nhiều trường hợp bỏ nghề vì cảm thấy mệt mỏi với những áp lực dồn dập và môi trường khắc nghiệt, nhưng sau đó đều trở lại vì nhớ nghề, nhớ không khí đoàn phim.

Nếu bạn hướng đến một cuộc sống đơn giản, bình yên, mình khuyên không nên đi vào con đường này. Nhưng nếu bạn muốn sống một cuộc đời đáng nhớ, nhớ đến từng năm từng tháng với tất cả những câu chuyện thú vị, hãy bước vào thế giới của chúng tôi, những người làm phim “ăn cơm dưới đất, nói chuyện trên trời”.

Bài viết Tổ chức sản xuất phim – Line Producer đã xuất hiện đầu tiên vào ngày Hướng nghiệp Sông An.

• Tuổi: 27
• Số năm kinh nghiệm ở ngành nghề này: 5 năm
• Trình độ học vấn & chuyên ngành: Đại học Văn Lang – Ngành PR (Public Relations: Quan hệ công chúng)
• Các chứng chỉ chuyên môn (nếu có): không
• Số giờ làm hằng tuần: 40 – 48 giờ/ tuần
• Loại hình & quy mô công ty (tổng số nhân viên): Công ty quảng cáo tư nhân, 60 nhân viên

Trách nhiệm chính của anh/chị ở công việc hiện tại là gì? Công việc này đem lại giá trị gì cho công ty, cho các bên liên quan?

Đây là một công ty quảng cáo (digital marketing agency). Bộ phận Community còn có tên khác của bộ phận Social Media ở các công ty quảng cáo khác.

Trách nhiệm chính bao gồm: 

• Chuẩn bị nội dung cho bài đăng facebook của các nhãn hàng.
• Trả lời bình luận (comments) và tin nhắn (inbox) cho các facebook fanpage của các nhãn hàng.
• Làm việc với người nổi tiếng (KOL/ Influencer: người nổi tiếng, có tầm ảnh hưởng) để đăng bài quảng cáo theo yêu cầu của nhãn hàng.
• Tổ chức và quản lý các hoạt động nhỏ (minigame), lớn (activity) trên trang fanpage/ website của nhãn hàng.
• Báo cáo hiệu quả nội dung và quảng cáo của từng chiến dịch theo yêu cầu của nhãn hàng.

Anh/chị bắt đầu vào nghề như thế nào? Vì sao anh/chị chọn con đường này?

Lúc mới ra trường tôi làm Account (Nhân viên kinh doanh) ở một công ty quảng cáo khác. Công việc chính là đi gặp khách hàng, nhận brief (bản tóm tắt yêu cầu) của khách hàng về làm proposal (đề xuất ý tưởng) và thuyết phục khách hàng “mua” ý tưởng đó.

Sau 2 năm làm Account tôi thấy mệt vì phải làm công việc giấy tờ nhiều, áp lực đạt KPI làm tôi mệt nên tôi chuyển sang làm Operation. 

Người nhà tôi không hiểu về công việc của tôi cụ thể lắm đâu, nếu tôi nói tôi viết nội dung cho các trang web hoặc làm quảng cáo mà người nhà đang coi trên tivi thì họ sẽ hình dung ra nhưng cũng chỉ biết như thế, không thể giải thích chi tiết hơn.

Nếu được chọn lại, tôi cũng không biết nữa, vì lúc đó học ngành PR ra trường sẽ chỉ biết những công việc tương tự như thế này thôi ạ. 

Một ngày làm việc tiêu biểu của anh/chị như thế nào?

Anh/chị thích nhất những điều gì ở công việc của mình? Vì sao?

Tôi vẫn làm công việc này nhiều năm là vì mỗi năm tôi đều làm với những khách hàng khác nhau trong nhiều ngành khác nhau. Sự đòi hỏi của từng khách hàng cũng khác nhau. Mỗi một lần làm việc với một khách hàng mới là một lần được học thêm kiến thức về ngành đó. Đối tượng khách hàng, hành vi tiêu dùng, cách triển khai dự án với từng khách hàng cũng khác nhau, tôi thấy mình được làm mới mỗi năm.

Điều thứ hai là môi trường làm việc trẻ trung, năng động. Các bạn đồng nghiệp đều ngang tuổi, tôi thấy mình được kết nối, mọi người đều tôn trọng sự khác biệt của người khác, đi làm mà như đi chơi.

Anh/chị không thích nhất những điều gì? Vì sao?

Công việc có tính chất lặp lại cao. Dự án khác nhau, khách hàng khác nhau, nhưng bản chất công việc là như nhau.

Một điều không tốt khi làm việc ở các công ty quảng cáo (agency) như thế này là mình chỉ trải nghiệm một phần trong toàn bộ chiến lược kinh doanh của nhãn hàng nên về lâu về dài sẽ rơi vào tình trạng “cái gì cũng biết nhưng không biết cái gì”. 

Những điều kiện cần có để hoàn thành tốt công việc này (kiến thức, kỹ năng, thái độ, v.v…)? Nếu em muốn thăng tiến trong công việc thì em nên trau dồi những gì ạ?

Kỹ năng quan trọng nhất là cẩn thận, tỉ mỉ, chịu khó.

Kỹ năng tiếp theo là có khả năng viết, tư duy hình ảnh tốt vì mình thường xuyên phải có ý tưởng cho hình ảnh/ video …

Kỹ năng cần thiết nữa là đọc nhiều (để nâng cao vốn từ, để đa dạng phong cách viết, đặc biệt là trong các ngành mà mình ít có cơ hội làm việc thực tế như rượu/bia/thuốc lá/ô tô/ khu du lịch), và cần mở rộng mối quan hệ trong ngành.

Các khóa đào tạo về mảng này hiện nay cũng nhiều, mình có thể tự học hoặc đăng ký học ở AIM Academy (HCM), Học viện thương hiệu Plato (HN).

Con đường sự nghiệp của tôi là lên Manager. Ở chỗ tôi, lên Manager là quản lý dự án ở quy mô lớn hơn, nhìn được bức tranh lớn hơn là làm những việc lặp lại hàng ngày.

Những điều mà mọi người hay hiểu lầm về công việc này là gì? Tại sao họ lại hiểu sai như vậy?

Tôi nghĩ hiểu lầm lớn nhất là mọi người nghĩ ai làm ở công ty quảng cáo (agency) cũng khác người, cũng weird weird, nhưng mà ở trong công ty quảng cáo thì cũng có người này người kia, và thường những cái hoành tráng mà mọi người hay thấy như các MV quảng cáo, các sự kiện ra mắt lớn… đều là sản phẩm của một tập thể làm việc chăm chỉ, miệt mài từ sáng đến tối muộn luôn. Có những lần đi quay MV quảng cáo từ sáng sớm hôm nay đến sáng sớm hôm sau vẫn chưa xong, mệt lắm ạ.

Công việc này có giúp tôi tự nuôi mình khi mới ra trường không?

Lương khởi điểm của vị trí này khoảng 8 triệu, khung lương cho vị trí Community Executive/ Social Media Executive từ 8 – 13 triệu tùy công ty. Tôi nghĩ mức lương này có thể tự nuôi sống bản thân được ở các thành phố lớn.

Nhìn lại con đường phát triển sự nghiệp cũng như quá trình tìm việc của mình, anh/chị có lời khuyên nào cho tôi nếu tôi muốn theo nghề này?

Thật ra công việc này chọn tôi, hiện tại tôi cũng đang cân nhắc về hướng phát triển sắp tới nên cũng không có lời khuyên nào. 

Tôi nghĩ các bạn trẻ thường bước vào ngành quảng cáo với nhiều hình dung đẹp đẽ, nhiều ý tưởng hay ho, nhưng trên thực tế, trong công ty quảng cáo cũng có những bộ phận không cần “sáng tạo” nhiều đâu nhé!

Tôi vừa đọc cuốn “Ê có khi nào” của anh Huỳnh Vĩnh Sơn, tôi thấy cũng thú vị, các bạn có thể tìm đọc và học các khóa học của anh Sơn để “sáng tạo” hơn cũng được ạ.

Bài viết Community Supervisor đã xuất hiện đầu tiên vào ngày Hướng nghiệp Sông An.

Thông tin căn bản

• Tuổi: 28
• Số năm kinh nghiệm ở ngành nghề này: 2 năm
• Trình độ học vấn & chuyên ngành: Đại học, ngành Tiếng Anh Thương Mại
• Số giờ làm hằng tuần: 40 giờ/tuần
• Loại hình & quy mô công ty (tổng số nhân viên): Công ty đa quốc gia, 300 nhân viên

Trách nhiệm chính của anh/chị ở công việc hiện tại là gì? Công việc này đem lại giá trị gì cho công ty, cho các bên liên quan?

• Điều phối và giám sát mọi hoạt động Marketing tại địa phương của công ty về tài chính (cả nội bộ và các công việc khoán cho agency (đại lý), ví dụ: thay vì tự làm, công ty thuê agency chạy quảng cáo trên google để đạt hiệu suất cao hơn)
• Lên chiến lược Marketing của vùng:

+ Nghiên cứu thị trường Việt Nam và khu vực Đông Nam Á

+ Lên kế hoạch Marketing cả online (trực tuyến) và offline (ngoại tuyến)

+ Hỗ trợ thay đổi hình ảnh/nội dung sản phẩm để phù hợp với thị trường

+ Theo dõi và phân tích chiến lược các đối thủ

• Lên kế hoạch cho các sự kiện quảng bá 
• Tạo mạng lưới quan hệ cho công ty

Giá trị với công ty: giúp công chúng nhận diện thương hiệu, có hứng thú và lôi kéo sự quan tâm của các khách hàng tiềm năng. Xây dựng sự quan tâm, lòng trung thành và ủng hộ của khách hàng đối với thương hiệu. 

Giá trị cho bản thân: bổ sung các kỹ năng về nghiệp vụ, sắp xếp công việc, quản lý thời gian tốt hơn, làm phân tích báo cáo rõ ràng, học được cách tổ chức một sự kiện lớn ở cả hai mặt quản lý và kỹ thuật. Hiểu sâu hơn về những biến động và sản phẩm trên thị trường tài chính, giúp tôi quản lý tài sản khôn ngoan hơn. 

Anh/chị bắt đầu vào nghề như thế nào? Vì sao anh/chị chọn con đường này?

• Việc bắt đầu nghề Marketing của tôi là hoàn toàn tình cờ vào hai năm trước. Lúc đó tôi đang làm công việc quản lý vận hành một công ty khởi nghiệp về bất động sản, và tôi muốn thay đổi môi trường mới, có nhiều trải nghiệm mới. 
• Quyết định này của tôi, may mắn là không chịu sự chi phối của ai khác ngoài chính tôi, và chưa có cá nhân nào ngoài tôi trở thành yếu tố khiến tôi phải đưa vào xem xét trên con đường sự nghiệp.  
• Sau khi tốt nghiệp, tôi trở thành lao động tự do, và chủ yếu làm các công việc không cần nhiều tương tác như biên / phiên dịch. Sau đó, tôi thay đổi môi trường sống và muốn tìm một công việc mang tính “ổn định” cao hơn.  
• Tôi không cảm thấy hối hận với quyết định của mình, vì tôi đã học được rất nhiều kỹ năng mới và phát triển bản thân. Những kỹ năng này đều có thể ứng dụng trên nhiều lĩnh vực và lựa chọn nghề. 

Một ngày làm việc tiêu biểu của anh/chị như thế nào?

Anh/chị thích nhất những điều gì ở công việc của mình? Vì sao?

• Sản xuất video, vì tôi thích làm việc về hình ảnh, quay phim. 
• Hiểu hơn về hành vi tiêu dùng của khách hàng, nắm bắt tâm lý con người tốt hơn.

Anh/chị không thích nhất những điều gì? Vì sao?

• Một số chế độ phúc lợi ở công ty chưa được minh bạch, ví dụ như bảo hiểm y tế cho nhân viên.
• Nhân viên địa phương gần như không có cơ hội thăng tiến. Các quản lý đều được gửi từ công ty mẹ ở Châu Âu sang, nên năng lực của tôi chưa chắc đã được nhìn nhận chính xác. Như vậy, tôi sẽ không thể lựa chọn gắn bó lâu dài với công ty nếu muốn phát triển sự nghiệp. 

Những điều kiện cần có để hoàn thành tốt công việc này (kiến thức, kỹ năng, thái độ, v.v…)? Nếu em muốn thăng tiến trong công việc thì em nên trau dồi những gì ạ?

Vì tôi không phải là dân chuyên ngành nên khi bắt đầu công việc tôi chỉ có kỹ năng con người và những hiểu biết rất cơ bản về ngành. Nhưng khi bước chân vào nghề:

• Về kiến thức: Các hội nhóm Marketing trên facebook có rất nhiều bài học và kinh nghiệm. Nhưng trước đó tôi đã có nền tảng về Marketing do học chuyên ngành liên quan đến kinh tế, nên những bạn chưa có kinh nghiệm và bước vào nghề nên nghiêm túc tham gia một khóa học online uy tín về Marketing căn bản như Coursera, edX, v.v.
• Kỹ năng: kỹ năng giao tiếp, xử lý nghiệp vụ là hai kỹ năng cực kỳ quan trọng. Tiếp đến là kiên nhẫn, bền bỉ vì công việc nằm vùng thị trường để tìm hiểu hành vi tiêu dùng không đơn giản. 
• Thái độ với nghề: luôn tích cực học hỏi và bám sát thị trường.
• Kỹ năng khác: cơ hội thăng tiến sẽ nhiều hơn nếu bạn giỏi tiếng Anh và có kỹ năng lập kế hoạch / chiến lược bài bản, rõ ràng. 

Những điều mà mọi người hay hiểu lầm về công việc này là gì? Tại sao họ lại hiểu sai như vậy?

Có lẽ hiểu lầm lớn nhất là, mọi người hay nghĩ làm Marketing chỉ là làm quảng cáo (advertising), nhưng trong thực tế, Marketing là bộ phận rất quan trọng, sẽ nghiên cứu thị trường để quyết định cả hình ảnh và nội dung của sản phẩm công ty bán ra trong hiện tại và tương lai, định giá sản phẩm và đưa sản phẩm đến công chúng qua nhiều con đường ngoài quảng cáo. 

Công việc này có giúp em tự nuôi mình khi mới ra trường không?

Theo tôi được biết, với mức lương “sàn” của ngành Marketing, bạn vẫn có thể tự nuôi mình. Khởi đầu sẽ luôn khó khăn với tất cả những người trẻ sống ở đô thị lớn như Saigon, nhưng cũng không quá tệ.

Nhìn lại con đường phát triển sự nghiệp cũng như quá trình tìm việc của mình, anh/chị có lời khuyên nào cho em nếu em muốn theo nghề này?

• Marketing là 1 ngành đặc biệt, các kiến thức về Marketing thay đổi hàng ngày, hàng giờ nên các bạn trẻ cần lưu ý việc học hỏi và theo dõi xu hướng liên tục là một điều kiện cần, nếu không muốn nói là điều kiện quan trọng nhất.
• Tiếng Anh tốt là một lợi thế, ở bất cứ vị trí công việc nào vì bạn sẽ có nhiều quyền lựa chọn hơn: Lương bổng cao hơn mặt bằng chung; Cơ hội làm cho doanh nghiệp nước ngoài tăng, chế độ đãi ngộ có thể sẽ tốt hơn; Quan trọng nhất, bạn sẽ học và cập nhập kiến thức dễ hơn, vì các xu hướng hay sách vở về chuyên ngành thường luôn được cập nhập bằng tiếng Anh nhanh hơn tiếng Việt nhiều lần, thậm chí là cả một năm. 

Kinh nghiệm trong ngành Marketing đôi khi không quan trọng. Quan trọng là khả năng giao tiếp, sự nhạy bén về kỹ năng con người và việc nắm bắt được tâm lý thị trường.

Bài viết Quản lý Marketing – Văn phòng Việt Nam đã xuất hiện đầu tiên vào ngày Hướng nghiệp Sông An.

• Tuổi: 29
• Số năm kinh nghiệm ở ngành nghề này: 8 năm
• Trình độ học vấn & chuyên ngành: Đại học Kinh tế – Luật, chuyên ngành Kinh tế học
• Các chứng chỉ chuyên môn (nếu có): không
• Số giờ làm hằng tuần: 40 giờ
• Loại hình & quy mô công ty (tổng số nhân viên): Công ty giáo dục, 500 – 1000 nhân viên

Trách nhiệm chính của anh/chị ở công việc hiện tại là gì? Công việc này đem lại giá trị gì cho công ty, cho các bên liên quan?

Trách nhiệm chính: 

• Quản lý và thực thi các sự kiện chính của công ty ở chi nhánh Hà Nội 
• Phối hợp với các phòng ban khác trong công ty để tổ chức sự kiện của các phòng ban 
• Tư vấn và hướng dẫn các phòng ban trong công ty về việc cấp phép tổ chức sự kiện 
• Thiết lập và duy trì mối quan hệ với các Sở, Ban, Ngành liên quan đến việc tổ chức sự kiện (vd: Sở Văn hóa và Thể thao, Sở Giáo dục, Sở Ngoại vụ…) 
• Thiết lập và duy trì mạng lưới các nhà cung cấp đạt tiêu chuẩn trong các lĩnh vực (vd: thực phẩm, âm thanh, ánh sáng, sản xuất, quay phim, chụp ảnh,…) 
• Lên kế hoạch, phát triển nội dung và cung cấp các buổi huấn luyện về quản lý và tổ chức sự kiện, phân tích và xử lý rủi ro trong sự kiện, an toàn thi công… 
• Tuyển chọn và quản lý nhân viên/ tình nguyện viên cho các sự kiện 

Anh/chị bắt đầu vào nghề như thế nào? Vì sao anh/chị chọn con đường này?

Quá trình làm việc của tôi chia làm 2 giai đoạn ở 2 nơi khác nhau là TP. Hồ Chí Minh và Hà Nội. Có lẽ nhờ điều đó giúp tôi có cái nhìn toàn diện hơn về con người, cách làm việc ở 2 miền. 

Công việc đầu tiên liên quan đến lĩnh vực Marketing của tôi là khi đang học đại học tại TP. HCM. Đó là khoảng thời gian tôi học môn Quan hệ công chúng của một cô giáo trẻ trong trường, cô rất hiện đại, giảng bài rất hay và tôi bị cuốn hút với môn học này. Qua các bài tập nhóm, cô giáo ngỏ lời mời nhóm tôi về làm cùng 1 dự án riêng của cô về handmade và craft (sản phẩm thủ công làm tay). Tôi đồng ý tham gia ngay và tôi được giao phụ trách tìm kiếm, viết bài liên quan đến sản phẩm, quản lý trang web. 

Sáu tháng trước khi tốt nghiệp, tôi thực tập tại một tổ chức phi chính phủ với vai trò về tổ chức sự kiện và truyền thông. Sau kỳ thực tập, tôi được mời ở lại làm, bắt đầu công việc là Assistant to Director (Trợ lý Giám đốc). Trong thời gian 2 năm làm việc, tôi đã trải nghiệm các công việc khác nhau trong mảng Marketing, bao gồm: Quan hệ báo chí (PR), tổ chức sự kiện và Digital Marketing. Đây cũng là lúc tôi bắt đầu gắn bó với các công việc liên quan đến Marketing nhiều hơn. Sau đó, tôi tiếp tục làm Marketing, chuyên sâu hơn về phần Digital Marketing và sự kiện tại một cơ sở giáo dục đào tạo tiếng Anh trong 2 năm. 

Sau công việc này, tôi chuyển ra Hà Nội để kết hôn và sinh sống. Ở Hà Nội, tôi có cơ hội làm việc tại tập đoàn đa quốc gia với vị trí là Chuyên viên Marketing và Chuyên viên tổ chức sự kiện. Có thể nói được làm việc trong một tập đoàn lớn là mơ ước từ hồi sinh viên của tôi. Khoảng thời gian đầu khi làm việc, tôi hơi gặp khó khăn trong việc hòa nhập với văn hóa và môi trường mới. Tuy nhiên, tôi cũng xoay sở được sau 6 tháng làm quen, và ở một tập đoàn lớn tôi học được nhiều điều mới về quy trình, hệ thống chuyên nghiệp mà ở các công ty nhỏ chưa có được.

Gần đây, tôi tham gia khóa học về Hướng nghiệp và ngẫm lại các trải nghiệm từ trước đến giờ của mình, tôi tìm thấy một niềm đam mê lớn của mình trong công việc Tư vấn và giáo dục hướng nghiệp. Tuy nhiên, tôi nghĩ những kinh nghiệm trước đó của mình về Marketing, tổ chức sự kiện, hay Quan hệ công chúng không hề lãng phí, vì nó giúp tôi có cái nhìn sâu hơn về một ngành nghề và giúp tôi có một mạng lưới quan hệ đến các ngành nghề khác. Từ đó hỗ trợ rất nhiều trong công việc hướng nghiệp của tôi.

Một ngày làm việc tiêu biểu của anh/chị như thế nào?

Anh/chị thích nhất những điều gì ở công việc của mình? Vì sao?

• Được rèn luyện để làm việc một cách tỉ mỉ, chi tiết nhất có thể vì chỉ cần 1 sai sót nhỏ là có thể hỏng cả một sự kiện
• Được rèn luyện tư duy ứng biến linh hoạt trước các vấn đề vì sự kiện có hàng tỉ thứ nhỏ nhặt để theo dõi và khả năng thay đổi vào phút chót rất hay xảy ra 
• Được học cách làm việc nhóm hiệu quả 
• Không cần phải xuất hiện trước đám đông quá nhiều 
• Thời gian linh động giữa việc ngồi văn phòng và ra ngoài làm việc

Anh/chị không thích nhất những điều gì? Vì sao?

• Áp lực lớn, phải quản lý khối lượng công việc nhiều và đa dạng khi càng gần đến ngày diễn ra sự kiện
• Phải luôn luôn khéo léo, linh hoạt trong thương lượng với các nhà cung cấp để vừa có được chất lượng tốt với mức giá hợp lý và vẫn duy trì được mối quan hệ tốt 
• Thường xuyên làm việc ngoài giờ, cuối tuần 

Những điều kiện cần có để hoàn thành tốt công việc này (kiến thức, kỹ năng, thái độ, v.v…)? Nếu em muốn thăng tiến trong công việc thì em nên trau dồi những gì ạ?

Đối với nghề tổ chức sự kiện, muốn làm giỏi làm tốt chỉ có qua thực hành từ những việc nhỏ nhất, làm càng nhiều càng tốt. Cần làm qua tất cả các vị trí, từ công việc đơn giản nhất là đóng gói hàng, vận chuyển hàng, cho đến việc tìm kiếm, thương lượng với nhà cung cấp và cao hơn là quản lý cả một sự kiện. Không thể bỏ qua bất cứ công việc nào được. Do đó, trong nghề này rất cần sự kiên trì, óc quan sát kĩ, sự tỉ mỉ chi tiết trong từng việc nhỏ nhặt nhất. 

Hầu hết các bạn mới vào nghề khi được giao những việc đơn giản thì thường chán và không muốn làm, bạn mong muốn được làm những việc quan trọng hơn như lên kế hoạch ngân sách, quản lý con người,… nhưng nếu không bắt đầu từ những việc nhỏ nhất và rèn luyện mình tính kiên trì, tỉ mỉ, quan sát thì bạn sẽ không làm được việc lớn hơn. 

Những điều mà mọi người hay hiểu lầm về công việc này là gì? Tại sao họ lại hiểu sai như vậy?

Nhầm tưởng 1: Một số người hay nghĩ rằng nghề tổ chức sự kiện chỉ xoay quanh các nội dung/ công việc diễn ra tại ngày sự kiện. Nhưng thực tế, để chuẩn bị cho ngày sự kiện sẽ cần khoảng 1-2 tháng chuẩn bị cho sự kiện nhỏ hoặc có thể lên đến cả năm cho sự kiện lớn. Và khâu chuẩn bị bao gồm rất nhiều công việc liên quan đến ý tưởng, lên kế hoạch và giấy tờ (paperwork). 

Nhầm tưởng 2: Một số bạn trẻ thường chọn nghề tổ chức sự kiện vì nghĩ nghề này sẽ năng động, được đi đây đi đó nhiều, không phải ngồi văn phòng suốt. Quan điểm này chỉ đúng một phần. Tuy nhiên, như đã nói ở trên, khâu chuẩn bị cho sự kiện bạn sẽ hầu như ngồi văn phòng làm việc lên kế hoạch và các khâu giấy tờ, thủ tục. 

Công việc này có giúp em tự nuôi mình khi mới ra trường không?

Có. Em có thể bắt đầu với vị trí khởi điểm trong nghề với mức lương khoảng 4-5 triệu/ tháng.

Nhìn lại con đường phát triển sự nghiệp cũng như quá trình tìm việc của mình, anh/chị có lời khuyên nào cho em nếu em muốn theo nghề này?

Trước khi có một công việc chính thức, có thể tham gia câu lạc bộ, thử sức ở các vai trò liên quan đến chuẩn bị, tổ chức một sự kiện 

Luôn luôn rèn luyện các kỹ năng: kiên trì, quan sát kỹ, tỉ mỉ, cẩn thận dù là việc nhỏ nhất, linh hoạt trước những thay đổi vào phút chót, kỹ năng giao tiếp, làm việc nhóm. 

Trang web sau nên tham khảo, theo dõi để có kiến thức và có thể tìm việc:

https://www.facebook.com/groups/backstagezone

Bài viết Chuyên viên tổ chức sự kiện đã xuất hiện đầu tiên vào ngày Hướng nghiệp Sông An.

• Tuổi: 24
• Số năm kinh nghiệm ở ngành nghề này: 3
• Trình độ học vấn & chuyên ngành: Đại học Kinh tế TPHCM – Chuyên ngành: Ngoại Thương
• Các chứng chỉ chuyên môn (nếu có): IELTS, Microsoft Excel, Word, Powerpoint
• Số giờ làm hằng tuần: 40++ tiếng
• Loại hình & quy mô công ty (tổng số nhân viên): Công ty khởi nghiệp – 50 nhân viên

Trách nhiệm chính của anh/chị ở công việc hiện tại là gì? Công việc này đem lại giá trị gì cho công ty, cho các bên liên quan?

Hiện tại, anh đang là Marketing Executive (Nhân viên Tiếp thị) của một công ty chuyên về mảng giáo dục thể thao cho trẻ em. Chia sẻ này dựa trên kinh nghiệm cụ thể của công việc anh đang làm: 

• Marketing Executive sẽ chịu trách nhiệm từ việc lên ý tưởng, triển khai kế hoạch và thực thi để thông điệp Marketing truyền tải đến khách hàng có nhu cầu sao cho khi ho nghĩ về việc cho con học thể thao sẽ nhớ đến thương hiệu của anh
• Giá trị chính của công việc này là thu hút nhiều khách hàng mới, lập và thực hiện chiến lược giữ chân khách hàng (retention). Công việc của anh sẽ mang khách hàng về cho đội ngũ tư vấn kinh doanh để chốt đơn, ảnh hưởng trực tiếp tới tăng trưởng về doanh thu của công ty.

Anh/chị bắt đầu vào nghề như thế nào? Vì sao anh/chị chọn con đường này?

• Nghề đầu tiên của anh là Nhân viên mua hàng (Purchasing). Sau quá trình làm việc thì anh nhận ra nghề này quan trọng nhất là nắm quy trình và khả năng đàm phán, vẫn chưa thật sự thoả mãn nhu cầu luôn muốn học hỏi của anh. Vì vậy, anh quyết định chuyển sang ngành Marketing – ngành mà anh tin rằng mình phải luôn học hỏi và không ngừng phát triển để bắt kịp xu hướng thị trường vì người tiêu dùng luôn luôn thay đổi (VD: Trước đây chủ yếu ra tiệm tạp hoá mua đồ nhưng bây giờ mọi người đã bắt đầu lên internet để mua sắm…)
• Ban đầu anh chọn chỉ vì ý nghĩ chủ quan là anh sẽ hợp. Thật sự, để biết có hợp hay không thì luôn phải nhảy vào làm mới có câu trả lời. Và may mắn là những điểm mạnh của anh (luôn tò mò với mọi thứ xung quanh và đặt câu hỏi TẠI SAO, giao tiếp tương đối tốt với các phòng ban và đối tác, …) rất hợp với ngành này nên anh quyết định theo đuổi và tiếp tục học hỏi để bắt kịp xu hướng của ngành.

Một ngày làm việc tiêu biểu của anh/chị như thế nào?

Anh/chị thích nhất những điều gì ở công việc của mình? Vì sao?

Làm công việc Marketing giúp cho anh nhận ra 3 điểm chính như sau:

• Sự đòi hỏi nỗ lực không ngừng để trở thành 1 nhân viên Marketing (hay “Marketer”) giỏi – không chỉ về tư duy thẩm mỹ mà còn về tư duy chiến lược.
• Làm Marketing phải có một “tư duy Marketer” – luôn tập trung vào khách hàng của mình, luôn mang lại những giá trị hữu hình và vô hình cho khách hàng
• Cơ hội tự khám phá những kênh Marketing khác nhau, trải nghiệm và tự rút ra những bài học cho riêng bản thân mình

Anh/chị không thích nhất những điều gì? Vì sao?

Có một phần anh thấy khá mệt mỏi là làm giấy tờ để xin ngân sách cho kế hoạch Marketing. 

Tuy nhiên, quá trình làm nhiều vị trí ở nhiều công ty giúp anh nhận ra rằng không có công việc nào là hoàn hảo và mình thích 100% cả. Mình phải làm những thứ mình không thích thì mới nhận được cơ hội làm thứ mình thích được. 

Không làm giấy tờ → không xin được tiền → những chiến dịch Marketing mình và cả nhóm nghĩ ra sẽ chỉ ở trên giấy → anh và công ty chia tay nhau sớm!

Những điều kiện cần có để hoàn thành tốt công việc này (kiến thức, kỹ năng, thái độ, v.v…)? Nếu em muốn thăng tiến trong công việc thì em nên trau dồi những gì ạ?

• Với anh thì thái độ sẽ quan trọng nhất. Em luôn phải có sẵn trong mình thái độ chủ động, tích cực với mọi công việc được giao (việc ngoài bản mô tả công việc). Sau đó thì mới đến kỹ năng và kiến thức. 
• Đối với kiến thức: Em cần xây dựng cho mình kiến thức vững chắc về nguyên lý Marketing căn bản.

Em có thể đọc thêm sách Marketing của Philip Kotler, hoặc học thêm một số khóa Marketing căn bản của AIM Academy hoặc Tomorrow Marketers.

• Về kỹ năng: 1 marketer đòi hỏi rất nhiều kỹ năng như giao tiếp, sáng tạo, tư duy logic, làm việc nhóm, liên tục học hỏi…

Những điều mà mọi người hay hiểu lầm về công việc này là gì? Tại sao họ lại hiểu sai như vậy?

Anh thấy nhiều người nghĩ làm Marketing rất dễ và ai cũng có khả năng làm được. Có thể vì hiện giờ hỏi bạn trẻ nào cũng thấy đang làm Marketing và đây là nghề rất phổ biến ở Việt Nam.

Anh nghĩ nhu cầu phát triển thương hiệu và tăng doanh số thì công ty nào cũng có, nhưng không đồng nghĩa với việc nhân viên nào cũng có khả năng làm tốt. Người làm Marketing tốt cần học hỏi không ngừng, luôn tò mò và đặt câu hỏi. Hơn thế nữa, với một thị trường mà hành vi khách hàng thay đổi liên tục, đòi hỏi người làm Marketing phải có giác quan nhạy bén với thị trường, xem xu hướng chuyển dịch ra sao (VD: Như trước đây chủ yếu làm Marketing trên quảng cáo TV, nhưng hiện giờ hầu hết khách hàng chuyển sang sử dụng mạng xã hội Facebook nên mình có thể triển khai thêm trên các kênh này) 

Công việc này có giúp em tự nuôi mình khi mới ra trường không?

Chắc chắn là có rồi!

Làm Marketing có rất nhiều mảng với các đãi ngộ rất khác nhau. Khi em bắt đầu tìm hiểu thị trường công việc, em sẽ phải thử xem mảng nào mình có khả năng, sau đó là làm cho ai (Client hay Agency). Việc kiếm được nhiều tiền hay không là do em có đủ sự tự tin, em biết mình có kiến thức gì, điểm mạnh ở đâu, hiểu biết về công ty ứng tuyển tới đâu, sức thuyết phục thế nào để có thể tìm được công việc với mức lương mong muốn hay không thôi.

Nhìn lại con đường phát triển sự nghiệp cũng như quá trình tìm việc của mình, anh/chị có lời khuyên nào cho em nếu em muốn theo nghề này?

• Nếu em quyết định theo nghề này thì em cần phải chuẩn bị cho mình tư duy luôn học hỏi và tò mò với mọi thứ xung quanh.
• Marketing còn được phân loại nhiều mảng: Client hay Agency
  • Đối với Client: em làm ở bộ phận Marketing cho một công ty và chịu trách nhiệm từ việc mang thương hiệu đến người tiêu dùng cho đến khi họ mua sản phẩm. 
  • Đối với Agency: em làm Marketing cho nhiều công ty, có thể một hoặc nhiều lĩnh vực. Tuỳ vào dịch vụ mà công ty khác thuê (VD: Truyền thông, Quảng cáo, Nội dung, Digital, Thương Hiệu…)

→ Em cần thử và học hỏi ở nhiều mảng, sau đó quyết định mảng nào phù hợp với mình và từ từ nghiên cứu sâu hơn nhé! Anh cũng chưa dám tự nhận là mình hiểu hết về yêu cầu cũng như sự biến hóa của nghề, và anh nghĩ mình sẽ luôn giữ tinh thần là người đang đi học nghề.

Bài viết Marketing Executive đã xuất hiện đầu tiên vào ngày Hướng nghiệp Sông An.

• Tuổi: 21
• Số năm kinh nghiệm ở ngành nghề này: 3
• Trình độ học vấn & chuyên ngành: Cử nhân Digital Marketing
• Số giờ làm hằng tuần: 60 – 80
• Loại hình & quy mô công ty (tổng số nhân viên): 

Công ty thiết kế và truyền thông D (4-8 thành viên) | Công ty phân phối hạt M (4-8 thành viên)

Trách nhiệm chính của anh/chị ở công việc hiện tại là gì? Công việc này đem lại giá trị gì cho công ty, cho các bên liên quan?

• Ở công ty phân phối hạt M (công ty nhập, phân phối và dịch vụ thương mại), vai trò của mình là Giám đốc điều hành và Giám đốc Marketing. Trách nhiệm chính của mình là xây dựng thương hiệu cho những sản phẩm của công ty nói chung và thương hiệu công ty nói riêng. Điều này được thực hiện thông qua việc xây dựng các hệ thống Marketing và bán lẻ, xây dựng các kênh truyền thông và các kênh mạng xã hội cần thiết, xây dựng chiến lược thương hiệu, xây dựng và thực hiện các chiến dịch truyền thông, hợp tác và mở rộng kênh phân phối, …
• Ở công ty thiết kế và truyền thông D, mình chịu trách nhiệm điều phối các hoạt động truyền thông trên mạng xã hội để xây dựng kênh thông tin lan tỏa (viral); đồng thời quản lý các hoạt động chính của công ty liên quan đến mảng thiết kế thương hiệu.

Anh/chị bắt đầu vào nghề như thế nào? Vì sao anh/chị chọn con đường này?

• Mình bắt đầu nghề này từ những ngày làm thiết kế ở trường đại học. Với ít vốn liếng về thiết kế đồ họa, mình may mắn nhận được việc thiết kế bán thời gian ở khoa mình đang học, sau đó thì được giới thiệu và tự tìm hiểu sang các mảng truyền thông, truyền thông qua mạng xã hội, quảng cáo ở các phòng ban và các sự kiện khác tại trường. 
• Bước ngoặt đến khi mình được nhận vào làm Digital Marketing Consultant tại một công ty giáo dục và được đào tạo rất kĩ bởi các chuyên viên Marketing tại đây. Từ đó thì mình hướng tới xây dựng chiến lược và tập trung vào thương hiệu nhiều hơn vì mình nghĩ đó là mảng phù hợp với tính cách và năng lực của mình.
• Mình chọn con đường này vì trải qua nhiều công việc thì thấy đây thứ mình làm tốt nhất và cũng may mắn được nhiều người ủng hộ. Bên cạnh đó, những lúc đi làm mình cảm thấy vui và có hứng thú làm việc, mình nghĩ điều đó là quan trọng để tiếp tục công việc.

Một ngày làm việc tiêu biểu của anh/chị như thế nào?

Anh/chị thích nhất những điều gì ở công việc của mình? Vì sao?

Tính tự do trong sáng tạo và tính chiến lược trong tư duy.

• Công việc đòi hỏi phải liên tục sáng tạo giúp mình cảm thấy được sống. 

Để sáng tạo trong công việc, mình phải dựa trên những cảm nhận, những chiêm nghiệm về con người xung quanh, về chính bản thân mình. Do đó, trải nghiệm đi làm giúp mình hiểu nhiều hơn về con người nói chung, và về bản thân nói riêng. Đây là điều khiến mình cảm thấy cảm xúc khi đi làm không bị quá khô khan.

• Tư duy đòi hỏi phải có tính chiến lược cao giúp mình cảm thấy được thách thức, từ đó hứng thú với công việc hơn.

Anh/chị không thích nhất những điều gì? Vì sao?

• Điều làm mình cảm thấy khó cân bằng trong ngành là số lượng công việc đôi lúc sẽ trở nên rất nhiều. Một phần ảnh hưởng nhất là do những sản phẩm sáng tạo rất khó để được định vị hay đánh giá theo một chuẩn mực, nên đa phần thời gian những sản phẩm được tạo ra sẽ phải đi qua rất nhiều quá trình chỉnh sửa và hoàn chỉnh, vốn là một bước tốn nhiều thời gian và đòi hỏi sự chấp nhận và chắt lọc ý kiến cao. Đôi lúc, việc phải thay đổi những sản phẩm sáng tạo tâm huyết sẽ tạo ra cảm giác khó chấp nhận, thậm chí dẫn đến bất đồng.
• Do tính chất là công việc tác động đến cộng đồng, nhưng bản chất lại là công việc xuất phát từ tư duy và cá tính cá nhân, việc trung hòa và chấp nhận giữa 2 yếu tố vừa kể trên là điều kiện cần thiết để phát triển trong lĩnh vực sáng tạo nói chung và marketing nói riêng. Và đây cũng là điểm theo mình nghĩ là “khó nhằn” nhất khi làm nghề.

Những điều kiện cần có để hoàn thành tốt công việc này (kiến thức, kỹ năng, thái độ, v.v…)? Nếu em muốn thăng tiến trong công việc thì em nên trau dồi những gì ạ?

• Kiến thức chuyên ngành Marketing – nên được đào tạo bài bản và cập nhật thường xuyên để tránh tốn thời gian và công sức đi học thêm. 
• Ngoài ra, các kiến thức về văn hóa, xã hội, tâm lý, tính cách, v.v
• Ngoại ngữ: với mình là tiếng Anh, bạn cũng có thể học các ngoại ngữ khác, nhưng trong ngành theo mình khá phổ biến tiếng Anh
• Kỹ năng: 
  • giao tiếp với các đối tượng khác nhau
  • kiên nhẫn, trung hòa và đôi khi là chấp nhận

Những điều mà mọi người hay hiểu lầm về công việc này là gì? Tại sao họ lại hiểu sai như vậy?

1. Làm marketing = Bán hàng

Có khá nhiều phụ huynh/học sinh và thậm chí cả nhiều người ở những ngành nghề không liên quan cho rằng marketing và sale là 2 lĩnh vực tương đồng với nhau. Khái niệm này xảy ra tương đối dễ hiểu. Thậm chí ở một số công ty, marketing và sale được gộp vào một phòng ban hoặc chịu trách nhiệm bởi duy nhất một người. Tuy vậy, điều này tương đối không đúng. Marketing, xuất phát từ “market”-ing, có thể hiểu đơn giản là “làm thị trường”, tức là người làm marketing sẽ làm những cách khác nhau tùy vào thị trường của họ (làm digital ads, làm chiến dịch truyền thông,…) để chinh phục thị trường qua việc được thị trường biết đến/ủng hộ/chia sẻ,… Đối với việc sales, mục đính chính lại nằm ở việc bán được mặt hàng đến với khách hàng. Nói một cách đơn giản, marketing sẽ là hoạt động nhằm đưa thương hiệu đến với nhận thức/tư duy của khách hàng, còn sales sẽ là bước để thuyết phục khách hàng mua sản phẩm từ thương hiệu.

2. Digital Marketing tốt hơn Marketing

Trong thời đại Kỹ thuật số lên ngôi, hiện tại đang có rất nhiều người cho rằng Digital marketing là yếu tố tối quan trọng và “chỉ học marketing sẽ không tìm được việc”. Điều này là tương đối sai. Có thể xem digital marketing là một nhánh trong những gì bạn cần biết để trở thành một marketer. Tuy là phần được ứng dụng rất nhiều vào thời điểm hiện tại, digital marketing phục vụ cho mục đích của bức tranh toàn thể về chiến lược marketing của một công ty nói riêng và sự phát triển của một công ty nói chung.

3. Làm marketing không tìm được việc

Đối với mình, marketing là một trong những lĩnh vực có tính áp dụng cao và đa dạng nhất. Đối với tất cả mọi ngành nghề hiện hữu, tập trung vào cả đối tượng là khách hàng doanh nghiệp lẫn khách hàng tiêu dùng, marketing đều có thể được ứng dụng và đóng vai trò quan trọng giúp sản phẩm được biết đến, tin dùng, có uy tín và đến tay người dùng theo cách hiệu quả hơn và dễ tiếp cận hơn. 

Công việc này có giúp em tự nuôi mình khi mới ra trường không?

Như đã chia sẻ, mình đi làm từ khi còn học đại học, nên công việc này đã nuôi được mình ngay từ khi đang đi học. Hiện giờ cũng được tính là mới ra trường thì sống cũng khá ổn.

Nhìn lại con đường phát triển sự nghiệp cũng như quá trình tìm việc của mình, anh/chị có lời khuyên nào cho em nếu em muốn theo nghề này?

Mình sẽ không giới thiệu sách hay bài viết, vì mình nghĩ những tư liệu cần học về ngành vốn đã đang hiện hữu và rất phổ biến ở cả tiếng Việt lẫn tiếng Anh.

Điều quan trọng nhất mình nghĩ đã đúc kết được trong những năm vừa qua là việc giữ được tinh thần luôn mong muốn được học hỏi, lắng nghe và hiểu biết nhiều hơn. Đây là một lĩnh vực liên tục thay đổi và đòi hỏi những người tâm huyết với nó sẵn sàng mở lòng để tiếp thu thật nhiều điều mỗi ngày. Với mình, đó cũng là điều đẹp nhất về ngành. Vì bỏ qua tất cả những tự do, những thách thức, những khao khát được thể hiện bản thân,… điều làm mình thực sự yêu nghề. Marketing nằm ở cả một thế giới tri thức, quan điểm và tư duy để tiếp thu, để thấu hiểu, để yêu thương.

Được phát triển bản thân và thấu hiểu thế giới nhiều hơn như vậy thực sự rất vui. Hãy cố gắng nhiều hơn, không ngừng thách thức bản thân, và lắng nghe những tiếng nói nhỏ to từ thế giới xung quanh, ngành Marketing sẽ trở nên vô cùng thú vị!

Bài viết Giám đốc Marketing đã xuất hiện đầu tiên vào ngày Hướng nghiệp Sông An.

• Tuổi: 28
• Số năm kinh nghiệm ở ngành nghề này: 5
• Trình độ học vấn & chuyên ngành: Cử nhân Thương mại, chuyên ngành Marketing
• Các chứng chỉ chuyên môn (nếu có):
• Số giờ làm hằng tuần: 40
• Loại hình & quy mô công ty (tổng số nhân viên): Công ty cổ phần/ Tập đoàn – 300 nhân viên

Trách nhiệm chính của anh/chị ở công việc hiện tại là gì? Công việc này đem lại giá trị gì cho công ty, cho các bên liên quan?

Mình là trưởng phòng Marketing trong một dự án của công ty. Có thể hiểu dự án này như một công ty khởi nghiệp, mọi việc phải bắt đầu từ tờ giấy trắng. Mình có 3 đầu việc chính ở vị trí hiện tại:

• Xây dựng và quản lý một team Marketing có thể hoàn thành được các cấp độ công việc Marketing khác nhau từ bước nghiên cứu cho đến bước thực hiện chiến dịch.
• Lập các kế hoạch Marketing cho sản phẩm/dịch vụ của công ty và chịu trách nhiệm về kết quả của các kế hoạch này.
• Tư vấn cho Ban giám đốc (BGĐ) về các quyết định có liên quan đến Marketing hoặc kinh doanh.

Một số công việc đi kèm sẽ là tham gia tuyển và đào tạo cho các bạn cùng phòng hoặc nội bộ công ty khi cần thiết, cũng như hỗ trợ các phòng ban khác nếu có công việc cần Marketing tư vấn.

Với một công ty khởi nghiệp thì công việc của phòng Marketing khá nặng và quan trọng. Phòng Marketing lúc này không chỉ làm truyền thông hay quảng cáo, mà còn có trách nhiệm nghiên cứu và tư vấn hướng kinh doanh cho BGĐ.

Anh/chị bắt đầu vào nghề như thế nào? Vì sao anh/chị chọn con đường này?

Câu chuyện vào nghề của mình khá đơn giản. Vào thời điểm chọn ngành học ở trường, mình chỉ hứng thú với mỗi tên Marketing, cảm thấy có vẻ hay ho. Sau khi học xong thì mình được một người đàn anh giúp đỡ để bắt đầu với một Agency. Có thể nói là khá may mắn khi mình làm từ Agency trước vì mình có cơ hội được nhìn khá tổng quan về công việc của một chuyên viên Marketing từ những việc có vẻ to tát như lên kế hoạch hay tính toán ngân sách cho đến cả những việc nhỏ như viết bài đăng Facebook. 

Sau đó mình có đi qua một vài công ty khác, đôi lúc mình muốn bỏ Marketing nhưng thế nào lại về với nó. Ví dụ như công việc hiện tại, khi nộp vào vị trí Truyền thông nội bộ – là vị trí truyền thông thuộc phòng Nhân sự. Chẳng hiểu đi phỏng vấn thế nào mà chị giám đốc lại chọn mình vào vị trí hiện tại – vẫn làm Marketing, hơn nữa không chỉ là Digital Marketing còn là Marketing tổng thể. Mình nghĩ có lẽ nghề chọn mình chăng?

Một ngày làm việc tiêu biểu của anh/chị như thế nào?

Anh/chị thích nhất những điều gì ở công việc của mình? Vì sao?

Marketing là một ngành rất rộng và có nhiều ngách để bạn có thể đi theo nó. Vì vậy, nó rất thú vị và không ai dám nói mình thật sự giỏi về Marketing. Bạn chỉ có thể hiểu một phần của nó sau khi đã làm công việc liên quan mà thôi. Ngành này luôn thách thức bạn phải tiếp tục cập nhật, học tập và đào sâu suy nghĩ.

Anh/chị không thích nhất những điều gì? Vì sao?

Mặc dù khá ưu tiên các kỹ năng sáng tạo, nhưng Marketing cũng đòi hỏi bạn một số kỹ năng liên quan đến số liệu, tính toán. Mình thì không giỏi phần này lắm nên mình hơi ngại.

Tuy nhiên nếu ai trình bày với các bạn một kế hoạch mà không có số liệu hay chỉ số hiệu suất (KPI) thì đó là một kế hoạch đáng bỏ đi. Do đó, không thích nhưng cần thiết thì mình cũng phải làm.

Những điều kiện cần có để hoàn thành tốt công việc này (kiến thức, kỹ năng, thái độ, v.v…)? Nếu em muốn thăng tiến trong công việc thì em nên trau dồi những gì ạ?

Trong hơn 5 năm theo nghề, mình chứng kiến nhiều bạn nhảy ngang sang nghề này vì nghĩ nó dễ. 

Nếu nói về 1 số các hoạt động phần ngọn của Marketing thì đúng là khá dễ, nhưng để thực sự hiểu Marketing thì các bạn cần chuẩn bị cho mình một khối kiến thức cơ bản vững chắc và TỐI KỴ nhảy tới kết luận/ chiến thuật/ hoạt động truyền thông khi vừa nghe đề bài. Khi bạn có kiến thức nền vững chắc rồi thì bạn có làm mảng nào trong Marketing cũng có thể có những thành tựu nhất định.

Các sách vở tài liệu về Marketing rất nhiều nhưng mình vẫn tin tưởng vào các nguồn chính thống như các sách của Philip Kotler và tài liệu chọn lọc từ các trường đại học. 

Các bạn thực sự nên hỏi tư vấn trước khi theo học các khóa học ngắn hạn vì các bạn cần tìm những nơi có thể truyền đạt cho các bạn những kiến thức cập nhật và đúng đắn.

Những điều mà mọi người hay hiểu lầm về công việc này là gì? Tại sao họ lại hiểu sai như vậy?

Như mình có chia sẻ ở phần trước, hiểu lầm của mọi người về công việc này là nó dễ hoặc nó chỉ là những tấm biển quảng cáo, những bài truyền thông (PR) hay việc chạy quảng cáo (Ads). 

Lý do mọi người hiểu như vậy vì đây là những hoạt động dễ nhìn thấy nhất trong các công việc của Marketing.

Công việc này có giúp em tự nuôi mình khi mới ra trường không?

Ở thị trường Việt Nam, Marketing là một vị trí luôn thiếu. Mình cho rằng đó là do các công ty đã dần nhận ra tầm quan trọng thật sự của vị trí này. 

Ngược lại, số người tham gia vào thị trường này cũng ngày một nhiều, nên việc các bạn phải nổi bật trong đám đông là một việc khá cần lưu ý.

Mức lương khởi điểm của công việc này ở thời điểm hiện tại vào khoảng 5 triệu – 8 triệu, tất nhiên cũng tùy vào yêu cầu cụ thể của từng công ty mà có thể hơn, kém. Mình đánh giá là các bạn có thể tự nuôi mình ở mức cơ bản khi mới ra trường.

Nhìn lại con đường phát triển sự nghiệp cũng như quá trình tìm việc của mình, anh/chị có lời khuyên nào cho em nếu em muốn theo nghề này?

Từ kinh nghiệm cá nhân, mình thấy rằng các bạn cũng cần một chút may mắn khi muốn bắt đầu với công việc này. May mắn ở việc người trưởng nhóm/ người dẫn dắt đầu tiên của các bạn nên là một người nắm vững công việc và có thể hướng dẫn, đào tạo cho các bạn.

Dù có gặp được người trưởng nhóm giỏi hay không, các bạn đều cần phải chăm chỉ và cố gắng theo đúng trình tự trong công việc. Marketing là một công việc có tính logic cao và dựa vào số liệu chứ không phải là một công việc thuần sáng tạo hoặc có thể gọi là “sáng tạo trong khuôn khổ”.

Ngoài ra, việc có cái nhìn đa chiều cũng là 1 điểm mạnh trong nghề, luôn đặt câu hỏi với các thông tin mình nhận được. Ít nhất là theo 5W1H (Cái gì? Khi nào? Tại sao? Ai? Ở đâu? Như thế nào?)

Bài viết Trưởng phòng Marketing đã xuất hiện đầu tiên vào ngày Hướng nghiệp Sông An.

• Tuổi: 29
• Số năm kinh nghiệm ở nghề này: 9
• Trình độ học vấn & chuyên ngành: Thạc sỹ Quản trị dự án
• Số giờ làm hằng tuần: 44
• Loại hình & quy mô công ty (tổng số nhân viên): Công ty truyền thông (báo chí, adnetwork và agency), > 1000 nhân viên 

Trách nhiệm chính của anh/chị ở công việc hiện tại là gì? Công việc này đem lại giá trị gì cho công ty, cho các bên liên quan?

Nghề “Account” ở các cấp, bắt đầu từ Executive lên Director, hiểu nôm na là quản-lý và chịu-trách-nhiệm-toàn-bộ một khách hàng. Mỗi công ty đều có một vài sản phẩm/dịch vụ cung cấp cho khách hàng, mỗi sản phẩm được phụ trách bởi một bộ phận khác nhau. Tương tự, để phục vụ một yêu cầu của khách hàng, sẽ có rất nhiều bộ phận liên quan như kế toán, công nợ, pháp chế, kỹ thuật, thiết kế…., account executive chính là cầu-nối kết hợp tất cả các bộ phận này với nhau và là đại diện cho họ để chịu trách nhiệm với khách hàng. Hiểu đơn giản thì, chị như một stylist (người tạo mẫu) của công ty may đo thời trang. Có rất nhiều bộ phận sản xuất quần, áo, giày, dép, tụi chị là người sẽ nghe yêu cầu của khách hàng, muốn đi tiệc hay đi làm, để đến từng bộ phận và chọn ra quần nào, giày nào, dép nào… để đưa ra một bộ thích hợp nhất, và làm việc với các bên để cung cấp/may mới cho khách bộ đó, và cho dù bên trong công ty nhiều bộ phận thế nào, khách chỉ cần làm việc với chị – là người đại diện duy nhất thôi.

Vậy nên, công việc account gần như kinh doanh vì đem lại doanh thu cho công ty, và cũng gần như chuyên gia về sản phẩm nữa.

Anh/chị bắt đầu vào nghề như thế nào? Vì sao anh/chị chọn con đường này? 

Câu chuyện nghề của chị rất cá nhân, nên các em chỉ đọc tham khảo chứ đừng lấy làm hướng dẫn/ chỉ dẫn vào nghề nha.

Hồi mới ra trường, chị không rõ account là nghề gì đâu, thậm chí bây giờ vẫn còn mông lung. Ngày xưa chọn học kinh tế cũng chỉ bởi vì ghét các nghề khác, riêng kinh tế là cái mình không ghét. Từ lúc đi học chị đã làm một số vị trí ở nhiều công ty rồi, bài này chỉ tập trung nói đến công việc hiện giờ thôi. Lúc sinh viên tập tọe làm Marketing bán thời gian cho trung tâm tiếng Anh, rồi bạn của chị giám đốc khi đó (cũng là bạn chị) thấy chị “hay hay” nên gọi về làm toàn thời gian ở công ty bây giờ. Mà “hay hay” ở đây là gì biết không? Chị viết 1 bài trên Facebook khá… buồn cười, thế là sếp hiện tại của chị nghĩ, con bé này hài hước thoải mái, chắc chịu được áp lực, nên hợp làm… phát triển sản phẩm.

Lúc đó, chị cũng đang ở vị trí quản lý ở một công ty khác nhưng lúc phỏng vấn, bị chị này… mắng và chỉ ra lỗi trong buổi phỏng vấn của mình. Lúc đó chị thấy “Ôi, sếp khó tính mà chỉ ra đúng lỗi của mình như này, chắc học hỏi được nhiều” nên sang luôn. Bắt đầu từ vị trí phát triển sản phẩm, nhưng vì tò mò nên đi tìm hiểu các sản phẩm khác nữa, đúng lúc bộ phận account mới được thành lập và thiếu người, nên kéo chị sang luôn. “Sang” chứ không phải “Lên”, vì 2 bộ phận này có độ quan trọng như nhau.

Một ngày làm việc tiêu biểu của anh/chị như thế nào?

• Kiểm tra các công việc đã yêu cầu, xem bộ phận khác đã hoàn thành chưa, nghiệm thu
• Kiểm tra các công việc đang chờ xử lý, liên lạc với nội bộ và khách hàng để giục hoàn thành
• Tìm hiểu thị trường để lên ý tưởng, kế hoạch
• Gặp khách hàng để trình bày ý tưởng, kế hoạch
• Gặp khách hàng để nghe đề bài, yêu cầu
• Gặp bộ phận kinh doanh để nhận yêu cầu nếu đã chốt và không cần gặp khách hàng
• Kiểm tra chỉ tiêu, tình hình làm việc của nhân viên và đưa ra phương án để đạt doanh số mục tiêu

Ghi chú: Các đầu việc này diễn ra xen kẽ, ko theo thứ tự.

Anh/chị thích nhất những điều gì ở công việc của mình? Vì sao?

• Thoải mái. Thời gian rất thoải mái, hoàn thành công việc là được. Quần áo ăn mặc cũng thoải mái, đi gặp khách hàng đừng lố bịch quá là được.
• Kiên nhẫn. Công việc rèn luyện sự kiên nhẫn và bình tĩnh rất tốt.
• Động não. Làm một công việc lâu rất dễ rơi vào tình trạng ỳ, nhưng việc này đòi hỏi động não và đổi mới mỗi ngày. Làm việc với các chuyên gia, phóng viên sẽ giúp có cái nhìn đa chiều và học hỏi được nhiều.
• Oai. Đôi khi có các dự án sẽ được làm với người nổi tiếng – celeb/KOL
• Trẻ trung. Đồng nghiệp và những người làm trong ngành nói chung thường có tư duy khá trẻ và cởi mở.
• Vui. Nô đùa nhiều hết sức.

Anh/chị không thích nhất những điều gì? Vì sao?

• Lương không cao so với các nghề khác.
• Nhiều áp lực do tiếp xúc nhiều người, nhiều hạn nộp.
• Chán. Bị trút giận vô lý mà không biết tại sao. Đôi khi công việc sẽ lặp đi lặp lại. Nó mâu thuẫn với phần “động não” ở câu hỏi trước nhưng làm thì tụi em sẽ hiểu. Thậm chí tần suất “lặp đi lặp lại”, bị khách và các bộ phận khác trút giận rất nhiều. Chị nghĩ việc nào liên quan đến chăm sóc khách hàng cũng vậy thôi.
• Thất vọng. Nhìn “Marketing” ở ngoài có vẻ màu hồng, ngập tràn ý tưởng sáng tạo này nọ, nhưng đằng sau nó là cả một lượng người và lượng việc không nhỏ. Cho nên ở mỗi mắt xích sẽ thấy vất vả và chẳng được sáng tạo, chẳng được tươi đẹp như những thứ mình thấy.
• Khó giải thích. Đôi khi vẫn bị hỏi là làm Marketing là làm gì, tiếp thị à, phát tờ rơi à. Mẹ chị còn bảo là nếu sản phẩm tốt rồi thì không ai cần quảng cáo, nên nghề của chị là lừa đảo và sẽ chết nay mai.

Những điều kiện cần có để hoàn thành tốt công việc này (kiến thức, kỹ năng, thái độ, v.v…)? Nếu em muốn thăng tiến trong công việc thì em nên trau dồi những gì ạ? 

Chị nghĩ các điều kiện dưới đây thì ngành nào cũng cần, chứ không riêng gì Marketing.

• Trước hết là đừng kỳ vọng về màu hồng của ngành Marketing. Đằng sau là nhiều thứ rất khác.
• Thứ 2, cần có trách nhiệm và trung thực. Không làm thì thôi, làm thì phải hoàn thành nó, dù tốt hay dở cũng phải hoàn thành nó đến cùng. Và không-bao-giờ đổ lỗi. Khi có vấn đề, tập trung vào giải quyết chứ đừng sợ hãi và đi tìm ngay đứa nào sai để đổ lỗi cho mình đỡ trách nhiệm.
• Thứ 3, tôn trọng TẤT-CẢ mọi người. Nhấn mạnh từ TẤT-CẢ. Mỗi người em gặp đều dạy cho em một bài học nào đó, nên đừng bao giờ gọi-điện cho khách hàng thì ngọt nhạt rồi đằng sau lưng lại nói xấu người ta. Hiện nay, có 1 số các fanpage Facebook sản xuất các nội dung kêu la về khách hàng, thiết kế, planner… làm chị thực sự không hiểu là họ đùa hay nghĩ như thế thật. Nếu thực sự muốn làm hẵng làm, đừng vừa làm vừa kêu.
• Thứ 4, be cool. Có thể có nhiều phong cách khác nhau, nhưng với chị, hãy luôn tưới mát tâm hồn và thoải mái. Với một tâm hồn tươi mới thì em mới dễ dàng đọc kenh14, 9gag, boredpanda, lướt Facebook… một cách thoải mái. Tưởng là để giải trí mà khi làm việc sẽ có thể lôi mấy thứ đọc được ra ứng dụng vào nghề. Coi mọi thứ mình tiếp xúc đều đang dạy học cho mình, tự dưng sẽ bắt được xu hướng.
• Thứ 5, đừng so sánh. Mình giống hay mình khác mọi người đều ổn cả thôi.
• Thứ 6: đừng phụ thuộc vào lời khuyên của người khác quá. Cũng đừng quá tin vào các kiểu “6 yếu tố khiến bạn thành công”, “5 điều người thành đạt không bao giờ làm”. Thật đấy!
• ĐIỀU QUAN TRỌNG NHẤT: PHẢI ĐẸP, PHẢI ĐẸP EM NHÉ.

Những điều mà mọi người hay hiểu lầm về công việc này là gì? Tại sao họ lại hiểu sai như vậy?

Hiểu lầm 1: Màu hồng. Sự thực là hồng như blackpink, kiểu vừa hồng vừa đen ấy.

Hiểu lầm 2: Quảng cáo bố láo bố toét. Nó bố láo bố toét vì những người làm không có tâm, và không trung thực thôi.

Hiểu lầm 3: Rất nhiều áp lực và khổ sở. Vì mọi người đọc nhiều mấy cái nội dung cợt nhả chê bai trên Facebook đấy.

Hiểu lầm 4: Account chuyên môn rất giỏi. Không, account cũng có người này người kia, mà phần lớn là dốt nên lúc nào cũng phải học nhé.

Hiểu lầm 5: Account chuyên môn rất dốt. Không, account làm gì có chuyên môn, hầu hết là kỹ năng, nên lúc nào cũng phải đi học mọi nơi mọi người mọi thời điểm. Thật đấy, không phải văn chương đâu. 

Hiểu lầm 6. Kế toán. Các em ơi, accountant mới là kế toán nhé. Hai nghề khác nhau lắm.

Công việc này có giúp em tự nuôi mình khi mới ra trường không?

Quan trọng là cần bao nhiêu để nuôi em?

Chị nghĩ, công việc nào cũng giúp em tự nuôi mình được. Kiếm ít tiêu ít, kiếm nhiều tiêu nhiều. Đừng kiếm như người nghèo mà tiêu như người giàu là được.

Mới ra trường thường bắt đầu từ vị trí account executive, lương cỡ 5 – 10 triệu/ tháng, tùy vào quy mô công ty, kinh nghiệm và khả năng đàm phán lương của em.

Nhìn lại con đường phát triển sự nghiệp cũng như quá trình tìm việc của mình, anh/chị có lời khuyên nào cho em nếu em muốn theo nghề này?

Chị phải phân vân lắm mới đồng ý vào dự án này đấy, vì chị sợ những lời khuyên lắm. Mỗi người có một cách phát triển khác nhau, không có bài học đời ai ứng dụng hoàn toàn được cho đời ai cả. Ít nhất với chị là vậy. Chị không phủ nhận là các bài học, lời khuyên đại chúng có tác dụng cho nhiều người khác. Chị cũng không cho mình là một người thành công, nên chị viết mấy cái từ nãy giờ chỉ để KỂ những thứ đã diễn ra với chị thôi. Với mỗi em, mọi thứ có thể hoàn toàn khác. Nên chị không khuyên gì đâu, bọn em cứ có khả năng thích ứng và tôn trọng người khác, là tâm hồn sẽ tự xinh tươi.

Bài viết Trưởng bộ phận Account đã xuất hiện đầu tiên vào ngày Hướng nghiệp Sông An.