• Tuổi: 25
• Giới tính: Nữ
• Số năm kinh nghiệm ở ngành nghề này: 5 năm
• Trình độ học vấn & chuyên ngành: Cử nhân tài năng chuyên ngành Văn chương 
• Số giờ làm hằng tuần: 60 giờ

2. Trách nhiệm chính của anh/chị ở công việc hiện tại là gì? Công việc này đem lại giá trị gì cho tổ chức, cho các bên liên quan?

Hiện tại tôi có 4 vai trò chính:

• Viết: với vai trò là một “freelance writer”, tôi viết sách về các lĩnh vực PR, Marketing; viết báo dưới dạng phân tích chuyên gia, viết đánh giá sách; viết brochure (ấn phẩm quảng cáo), câu chuyện thương hiệu, content marketing… cho các doanh nghiệp ở nhiều lĩnh vực ngành nghề khác nhau; và viết sáng tạo nghệ thuật, viết các tác phẩm dành riêng cho bản thân mình.
• Dạy viết: với vai trò là một giảng viên tiếng Việt, tôi tự mở ra các khóa học cho người trưởng thành, tập trung vào 3 mảng chính: tiếng Việt và viết văn; câu chuyện thương hiệu (story telling); và sức khỏe tinh thần thiên về thưởng thức và sáng tạo nghệ thuật. Đối với công việc này, tôi phải tự lên ý tưởng, soạn giáo án, tìm kiếm học viên và đứng lớp giảng dạy.
• Tư vấn cho doanh nghiệp: tôi tham gia một chương trình khá lớn ở Việt Nam, tư vấn câu chuyện thương hiệu cho các doanh nghiệp vừa và nhỏ trong lĩnh lực nông nghiệp. 
• Tự làm CEO của chính mình: là một người làm việc tự do, tôi phải tự vận hành bản thân như một công ty nhỏ. Tôi tự phát triển chiến lược, tự đưa ra quyết định; tự quản lý thời gian, công việc, doanh thu; tự xây dựng thương hiệu cá nhân (viết bài post Facebook, website hằng ngày), tự xây dựng các mối quan hệ, tự sale chính bản thân mình. Bên cạnh đó, tôi phải luôn luôn phát triển bản thân bằng cách không ngừng học hỏi để nâng cao kiến thức chuyên môn và kiến thức về kinh doanh.

3. Anh/chị bắt đầu vào nghề như thế nào? Vì sao anh/chị chọn con đường này?

Tôi vào nghề bằng một chữ “Duyên”. Tôi yêu thích văn học, tôi học chuyên văn sau đó là đại học chuyên ngành văn chương, nhưng khi chuẩn bị ra trường tôi lại sợ hãi việc kiếm tiền bằng con chữ. Sau khi tốt nghiệp, tôi chênh vênh, không biết nên tiếp tục theo đuổi con đường học vấn cao hơn để trở thành một giảng viên hay nên đi làm để lấy kinh nghiệm. Và tôi đã chọn con đường “thực tế” hơn, đó chính là đi làm. Tôi thử nhiều công việc khác nhau như chăm sóc khách hàng, marketing nhưng đều không thấy phù hợp. Cuối cùng tôi bỏ việc và lên Đà Lạt để trải nghiệm. Trong thời gian ở Đà Lạt, cô giáo cũ của tôi đã gọi điện và giới thiệu cho tôi một vị trí tư vấn cho các doanh nghiệp. Tôi quyết định nắm bắt cơ hội này. Trong quá trình làm tư vấn, tôi cần phải viết và giảng dạy rất nhiều, từ đó tôi nhận ra tôi cảm thấy hạnh phúc và được là chính mình khi đứng lớp. Do đó, tôi quyết định theo đuổi nghề này.  

Giờ ngẫm lại thì đúng là “nghề chọn người”. Trong quá trình học ở Đại học, các giảng viên đã nhìn thấy được tố chất ở tôi, từ đó họ đã giới thiệu cho tôi những cơ hội nghề nghiệp phù hợp. Và tôi cũng phải thấy thật may mắn vì lúc đó tôi đã mạnh dạn nắm bắt lấy những cơ hội đó.

4. Một ngày làm việc tiêu biểu của anh/chị như thế nào?

Tôi làm việc với giờ giấc tự do, linh hoạt. Tuy nhiên, tôi vẫn lập cho mình một thời gian biểu để có sự cam kết với công việc. Tôi làm 5 ngày/ tuần. Nghỉ thứ 7, chủ nhật để dành thời gian cho bản thân. Tôi làm việc tập trung và hiệu quả hơn vào buổi tối nên tôi thường thức khuya và dậy trễ. Những ngày phải đi công tác đến các tỉnh để tư vấn, giảng dạy cho doanh nghiệp thì lịch trình của tôi sẽ có sự thay đổi cho phù hợp. 

5. Anh/chị thích và không thích nhất những điều gì ở công việc của mình? Vì sao?

Điều tôi thích nhất ở công việc của mình là với công việc này tôi có thể tự do sáng tạo và sống với đam mê viết lách, giảng dạy của bản thân. Bên cạnh đó, tôi không bị gò bó về thời gian và địa điểm làm việc, tôi có thể làm việc ở bất cứ nơi đâu.

Điều tôi chưa thích lắm đó chính là thu nhập không ổn định theo từng tháng và tôi phải tự lo hết tất cả các “phúc lợi” cho bản thân. Không giống như làm ở công ty, các bạn nhận lương hằng tháng và công ty mua bảo hiểm, đóng thuế, khám sức khỏe, đi du lịch,… Ngoài ra, không được doanh nghiệp bảo lãnh thì mình không thể mở thẻ tín dụng mà phải tự chi trả.

Tuy nhiên, tôi vẫn đang cảm thấy rất hạnh phúc với công việc hiện tại và quyết định sẽ theo đuổi nó lâu dài, thay vì dừng lại để bắt đầu một công việc nhân viên toàn thời gian ở doanh nghiệp. 

6. Những điều kiện cần có để hoàn thành tốt công việc này (kiến thức, kỹ năng, thái độ, v.v…)? Nếu em muốn thăng tiến trong công việc thì em nên trau dồi những gì ạ?

Để phát triển trong ngành này, tôi nghĩ có 3 điều quan trọng nhất: 

• Chuyên môn đa dạng: ngoài kiến thức chuyên môn về viết và giảng dạy, bạn còn cần có kiến thức của mảng mình viết, nó có thể là nông nghiệp, văn hóa, marketing, làm đẹp, thời trang, v.v… Để làm được điều đó bạn cần có tư duy nghiên cứu, tìm tòi, học hỏi …
• Thái độ: làm việc với đối tác phải uy tín, đúng giờ… để tạo được sự tin cậy. 
• Xây dựng thương hiệu cá nhân, “chất” riêng của mình. Khi mình đã có chất riêng rồi, mình sẽ có thể “cộng hưởng” với những người cùng “tần số” và tạo ra những sản phẩm chất lượng hơn.

Nếu bạn có chuyên môn cao, thái độ tốt, thương hiệu cá nhân mạnh, công việc của bạn sẽ không ngừng mở rộng, nhiều đối tác sẽ tìm đến bạn, thu nhập của bạn sẽ tăng và “chức danh” của bạn cũng sẽ được nâng lên, như trở thành Chuyên gia chẳng hạn.

7. Những điều mà mọi người hay hiểu lầm về công việc này là gì? Tại sao họ lại hiểu sai như vậy?

Có hai hiểu lầm lớn nhất về công việc này:

• Đầu tiên, mọi người cứ tưởng “con bé này đang thất nghiệp”, vì không thấy làm chính thức ở chỗ nào hết. Thấy đăng bài facebook thì nghĩ tối ngày đi chơi, không làm gì, ở nhà “phá của”. Đôi khi tôi phải đăng bài đính chính là công việc của tôi thoải mái, tự do, tôi đi khắp nơi nhưng đi để viết chứ không phải đi chỉ để chơi.
• Định kiến thứ hai là công việc này không ổn định, sẽ không đem lại cho mình sự an toàn về tài chính, cũng như khó duy trì lâu dài.

8. Công việc này có giúp em tự nuôi mình khi mới ra trường không?

Công việc này hoàn toàn có thể nuôi sống một sinh viên mới ra trường. Lúc mới ra trường, tôi có thu nhập ngang bằng với các bạn Quản trị viên tập sự ở các công ty lớn. Tuy nhiên, nó cũng tùy thuộc vào những gì bạn có thể đóng góp cho đối tác của bạn. Việc nuôi sống mình được hay không, quan trọng là do cách mình thương lượng với đối tác và bản lĩnh của mình, mình có làm được nhiều việc hay không. 

9. Nhìn lại con đường phát triển sự nghiệp cũng như quá trình tìm việc của mình, anh/chị có lời khuyên nào cho em nếu em muốn theo nghề này?

Nếu muốn theo nghề này, tôi nghĩ có 3 điều cực kỳ quan trọng cần phải có:

• Chuyên môn: bạn phải thật chắc, thật giỏi một cái gì đó, từ đó phát triển rộng ra các lĩnh vực khác. Trong trường hợp của tôi, tôi mạnh về viết, từ đó tôi mở rộng ra các mảng khác như Marketing, content, viết kịch bản phim, viết báo… 
• Sức bền: thị trường cạnh tranh cao, đối thủ cạnh tranh của bạn không chỉ là những người mới ra nghề như bạn mà còn là những người đã làm nghề lâu năm, có tiếng trên thị trường. Bạn phải có cái gì mới hơn so với họ, bạn phải biết tận dụng thế mạnh của bản thân như: cách tiếp cận thực tế, gần gũi hơn và dành cho giới trẻ. 
• Đam mê: bạn phải đam mê công việc của mình, phải luôn kiên trì, cố gắng và có trách nhiệm với công việc. Nếu bạn viết mà không hết mình, sản phẩm chưa đủ tốt, bạn sẽ cảm thấy không “đã”, cảm giác chưa thỏa mãn được đam mê của mình, cảm thấy buồn vì mình chưa dành hết tâm sức cho nó.

Bài viết Người truyền cảm hứng về văn chương đã xuất hiện đầu tiên vào ngày Hướng nghiệp Sông An.

• Tuổi: 24
• Giới tính: Nữ
• Số năm kinh nghiệm ở ngành nghề này: 6 năm
• Trình độ học vấn và chuyên ngành: Cử nhân 
• Số giờ làm hằng tuần: khoảng 35 giờ
• Loại hình công việc: Nghề tự do (Freelance)

2. Trách nhiệm chính của anh/chị ở công việc hiện tại là gì? Công việc này đem lại giá trị gì cho tổ chức, cho các bên liên quan?

Công việc chính của tôi là sử dụng chuyên môn của mình để truyền tải những nội dung/ thông điệp mà nhà sản xuất mong muốn đưa đến khán giả của chương trình. Người dẫn chương trình là một mắt xích quan trọng của một chương trình thành công, nhưng với vị trí này, tôi phải tham gia vào nhiều công đoạn để có thể thấu hiểu và mang giá trị tốt nhất cho khán thính giả.

Ví dụ như: tham gia xây dựng agenda (chương trình), kịch bản chương trình, thảo luận với các đơn vị để tìm hiểu mong muốn của họ, nắm rõ tinh thần và nội dung, phối hợp tốt với các bộ phận trong ban sản xuất và cuối cùng là sử dụng toàn bộ kiến thức – kĩ năng – sự thấu hiểu của mình để dẫn dắt chương trình một cách tốt nhất.

3. Anh/chị bắt đầu vào nghề như thế nào? Vì sao anh/chị chọn con đường này?

Tôi có một niềm đam mê mãnh liệt với sự kết nối giữa người và người, tôi yêu quý vẻ đẹp của những câu chuyện về cuộc đời những người mà tôi gặp, chính khi có cơ hội được nghe, tôi trở nên trân trọng cuộc sống hơn. Tôi tìm được sự kết nối đó ở sân khấu, nơi bằng ánh mắt, giọng nói và cảm xúc, tôi có thể chạm được tới rất nhiều người dù có thể chưa quen biết nhau. Tôi ấp ủ sự say mê đó ngay từ khi học cấp 3. Đến khi lên Đại học được 3 tháng, dù còn bỡ ngỡ ở một thành phố mới, tôi cũng không ngại ngần tìm kiếm cơ hội cho bản thân, tham gia casting (thử vai) dù vẫn chưa biết rõ MC phải làm thế nào. Chính sự yêu thích mãnh liệt đã giúp tôi có một sự ủng hộ lớn từ những người tôi quen biết, chính sự ủng hộ của họ đã mang cơ hội đầu tiên đến cho tôi (qua bình chọn cao nhất, tôi được một tấm vé vào làm ở một kênh du lịch).

Tôi là người luôn biết mình muốn điều gì và trong suốt quá trình làm việc, tôi không thay đổi mong muốn được sử dụng khả năng của mình để cống hiến cho cộng đồng, đó là điều cao nhất mà tôi mong muốn. Một bước ngoặt xảy ra trong thời điểm tôi 20 với những suy nghĩ tiêu cực về bản thân, về môi trường làm việc, về áp lực của những định kiến bủa vây, về sự yếu đuối và không tin vào giá trị của bản thân. Tôi đã ngừng công việc MC một năm để làm văn phòng, để tìm hiểu xem thực sự ước mơ đó có còn dành cho mình và mong muốn của mình có phải không thực thế hay không. Tôi từng nghĩ MC không phải là một công việc có thể đem lại cảm giác được trân trọng và yêu mến. Sau khoảng thời gian 1 năm đi nhiều nước, làm nhiều công việc, gặp nhiều người, tôi quay trở lại sân khấu với một niềm tin mãnh liệt hơn vào bản thân, vào sự tốt đẹp mà mình có, vào niềm tự hào với khả năng của mình. Mục tiêu hướng tới cộng đồng và cống hiến trở nên vô cùng rõ nét đến nỗi tôi không còn quá hoang mang với những sự lựa chọn của mình. Tôi của bây giờ mạnh mẽ và quyết liệt hơn.

4. Một ngày làm việc tiêu biểu của anh/chị như thế nào?

Lịch trình của một MC làm tự do sẽ không cụ thể, mình có thể tạm chia ra làm 2 công việc chính: chuẩn bị cho chương trình truyền hình và chuẩn bị cho các event. Đối với truyền hình, đặc biệt là mảng tin tức mà tôi đang làm việc thì tôi thường đến sớm trước giờ quay để makeup, chỉnh trang về trang phục, đọc sơ qua kịch bản để quá trình quay diễn ra nhanh chóng và suôn sẻ.

Trong suốt quá trình tham khảo kịch bản, nếu có vấn đề hay thắc mắc thì tôi sẽ trao đổi với biên tập. Đối với các sự kiện (event) thì công tác chuẩn bị kéo dài hơn, tôi sẽ nhận agenda để nắm tinh thần và flow sự kiện, liên hệ và thảo luận với ekip gồm có stylist, makeup artist và thợ chụp ảnh (photographer) để lên layout (phong cách phù hợp cho event), trong suốt quá trình đến ngày sự kiện diễn ra, tôi sẽ làm việc chặt chẽ với đơn vị mình cộng tác, có thể là agency hoặc brand để nắm rõ nội dung và mong muốn của ban tổ chức, đồng thời luyện tập và chuẩn bị nội dung mình sẽ trình bày, thông thường trước sự kiện tôi sẽ tham gia một buổi tổng duyệt (rehearsal) để có thể đảm bảo flow chương trình ổn thoả. Đến ngày sự kiện diễn ra, nhiệm vụ của tôi là đúng giờ, hoàn thành tốt vai trò của mình.

5. Anh/chị thích nhất những điều gì ở công việc của mình? Vì sao?

Sự thử thách. MC là một công việc khó khi chúng ta phải không ngừng nâng cấp kiến thức và kĩ năng của mình để có thể mang lại giá trị tối ưu cho chương trình. Chính sự thử thách này khiến tôi có động lực làm mới bản thân, khát khao khám phá và chinh phục những điều mới mỗi ngày, không ngừng phát triển chính mình. 

6. Anh/chị không thích nhất những điều gì? Vì sao?

Chắc là phải trang điểm quá nhiều. Thú thực, tôi là một người yêu thích sự mộc mạc. Tuy nhiên vì công việc nên tôi vẫn phải chỉn chu mỗi lần xuất hiện. Ở đời sống thường ngày, tôi thích để mặt mộc, mặc đồ đơn giản và dành thời gian cho bản thân. 

7. Những điều kiện cần có để hoàn thành tốt công việc này (kiến thức, kỹ năng, thái độ, v.v…)? Nếu em muốn thăng tiến trong công việc thì em nên trau dồi những gì ạ?

Tôi nghĩ trước hết cần phải yêu công việc mình đang làm. Từ cái yêu các bạn sẽ nỗ lực để mọi thứ tốt nhất. Khi bạn yêu một thứ gì đó hay một ai đó, bạn sẽ luôn biết cách để đối xử với họ như thế nào, trong công việc cũng vậy. Vì yêu công việc nên tôi không ngừng trau dồi văn hoá của mình: học những khoá học mở rộng tri thức, đọc sách chất lượng, xem phim chất lượng, trải nghiệm những điều ý nghĩa và thú vị… Vốn sống và kiến thức này rất quan trọng với một người dẫn chương trình. 

Thứ hai, thái độ chuyên nghiệp và khiêm tốn. Tôi luôn khiêm tốn để có thể được học hỏi nhiều hơn, tôi trân trọng những kiến thức mà mình được hướng dẫn hay quan sát. Chuyên nghiệp là việc tôi luôn chủ động chuẩn bị mọi thứ tốt nhất từ kiến thức đến ngoại hình cho mỗi chương trình mà tôi nhận lời dẫn dắt. 

Thứ ba, kỹ năng thì tôi nghĩ các bạn hoàn toàn có thể học được, nên yên tâm nhé!

8. Những điều mà mọi người hay hiểu lầm về công việc này là gì? Tại sao họ lại hiểu sai như vậy?

• Làm MC thời sự rất dễ: đúng là MC các bản tin đều có prompter (máy hiển thị nội dung) để nhìn nội dung, nhưng để đọc tin thời sự, thể hiện được thái độ và ánh mắt trung lập, chuyên nghiệp, không bị đơ và thấu hiểu sự nhạy cảm của tin tức là điều không dễ dàng. Vì vậy, không phải MC bản tin nào cũng tạo được ấn tượng. 
• MC nào cũng như nhau: Về kỹ năng có thể như nhau, nhưng những người thành công hơn thì họ đã đầu tư nhiều vào tác phong, hình ảnh, trình độ và sự chuyên nghiệp của mình.
• MC là năng khiếu bẩm sinh, khó có thể học được: tôi nghĩ MC khó có thể học được là đúng, nhưng là học để giống một khuôn mẫu nhất định. Sự phát triển của các nền tảng xã hội cũng mở ra nhiều cơ hội và sân chơi hơn để các bạn có thể làm MC một cách chủ động như tạo ra một kênh riêng cho mình. Mỗi người đều có một khả năng khác biệt, hãy thử – cảm nhận và tin vào sự khác biệt của chính mình và cho mình cơ hội. Bạn có thể không giỏi dẫn tin tức, nhưng bạn hoạt náo tốt (team building), hay có khả năng kết nối và chia sẻ (talkshow), hay kể chuyện tự nhiên (youtube/ podcast)… Đừng giới hạn bản thân.

9. Công việc này có giúp em tự nuôi mình khi mới ra trường không?

Công việc này đã giúp mình làm chủ tài chính từ rất sớm.

10. Nhìn lại con đường phát triển sự nghiệp cũng như quá trình tìm việc của mình, anh/chị có lời khuyên nào cho em nếu em muốn theo nghề này?

Để có một lời khuyên thực sự khó vì tôi nhìn lại hành trình 6 năm qua, quả thực là “Stay hungry, stay foolish” (“Hãy luôn sống khao khát, hãy luôn sống dại khờ”), không có một sự thành công nào là dễ dàng dù là bất kì lĩnh vực nào. Tuy nhiên, riêng MC là một công việc ý nghĩa, thú vị, nhiều thử thách, tôi nghĩ cảm giác thích chinh phục và chịu được áp lực sẽ là những điều các bạn cần lưu ý. Tôi luôn khuyến khích các bạn trẻ chủ động tạo cơ hội cho mình, đó là cách mà tôi đã từng làm, tôi không đợi nhà tuyển dụng đến gõ cửa. Trong suốt quá trình làm việc thì tôi chú ý quan sát người đi trước, lắng nghe sự hướng dẫn của những người xung quanh, tự trau dồi bản thân. Hãy xây dựng phần cốt lõi vững vàng để khi ánh sáng sân khấu chiếu vào bạn, bạn cảm thấy mình thật hạnh phúc, tràn đầy tự tin và yêu thương.

Bài viết Người dẫn chương trình (MC) đã xuất hiện đầu tiên vào ngày Hướng nghiệp Sông An.

• Tuổi: 33 
• Số năm kinh nghiệm ở ngành nghề này: 6 năm
• Trình độ học vấn & chuyên ngành: Cử nhân, khoa Quản lý Công nghiệp – ĐH Bách Khoa TP.HCM
• Các chứng chỉ chuyên môn (nếu có): Chứng chỉ Kinh doanh Xuất bản phẩm (Sở thông tin & truyền thông) 
• Số giờ làm hằng tuần: 20 giờ
• Loại hình & quy mô công ty (tổng số nhân viên): công ty cổ phần, 8 thành viên

Trách nhiệm chính của anh/chị ở công việc hiện tại là gì? Công việc này đem lại giá trị gì cho công ty, cho các bên liên quan?

Vị trí: Biên tập viên chính (Managing Editor)

Trách nhiệm:

• Lựa chọn đầu sách (book title) để tiến hành mua bản quyền và dịch
• Làm file định hướng và hướng dẫn dịch sách (cho nhóm biên dịch)
• Xây dựng định hướng cho các yếu tố sáng tạo của sản phẩm (dàn trang, làm bìa)
• Hiệu đính bản dịch và thêm các chú giải
• Làm việc với biên tập viên bên nhà xuất bản (NXB – đơn vị cấp phép xuất bản)
• Gửi yêu cầu về sản xuất cho bên Sản xuất để tìm kiếm nhà in
• Gửi định hướng quảng bá cho bên Marketing & Kinh doanh để lên kế hoạch quảng bá
• Duyệt các nội dung quảng bá để đảm bảo thống nhất với nội dung sách

Giá trị công việc:

• Chịu trách nhiệm định hướng về nội dung và chất lượng sản phẩm
• Đầu mối liên lạc cho các bên đối tác bên ngoài liên hệ về vấn đề nội dung sản phẩm

Anh/chị bắt đầu vào nghề như thế nào? Vì sao anh/chị chọn con đường này?

Năm 2011, tôi tham gia viết một blog về hướng nghiệp Marketing (Toiyeumarketing.com) – 2014 thì dừng viết blog và muốn xuất bản một quyển sách tuyển tập những bài hay nhất để làm kỷ niệm

Khi đó, tôi tìm hiểu cách xuất bản sách, hầu hết chỉ có cách là tự bỏ tiền ra để xuất bản (vì không phải tác giả danh tiếng nên NXB không mua bản quyền và đầu tư). Rồi tôi lại tìm hiểu xem đâu là tiêu chí để NXB lựa chọn tác giả và bản thảo để đầu tư

May mắn được NXB Trẻ lựa chọn đầu tư (mua bản quyền), tôi không phải bỏ tiền tự in nhưng có nhiều khúc mắc trong quy trình sản xuất và phân phối kinh doanh. Tôi tự hỏi liệu có thể tự xuất bản được không – sách của mình/bạn bè lẫn những tựa sách chuyên ngành (Marketing & Sáng tạo) chưa được dịch ở Việt Nam

Tôi được hướng dẫn bởi một anh phụ trách mảng bản quyền của một công ty sách lớn – anh cũng hỗ trợ mua bản quyền những tựa sách đầu tiên. Sau mỗi lần xuất bản sách (lẫn tái bản), tôi dần được hình thành phương pháp thực hiện hiệu quả hơn

Công việc chuyển ngữ và xuất bản các tựa sách chuyên ngành cần thiết cho thực hành nghề nghiệp ở Việt Nam, với chất lượng tốt nhất có thể và mức giá phải chăng là một cách hỗ trợ hướng nghiệp, lập nghiệp hiệu quả và cần thiết cho một thị trường lao động trẻ như Việt Nam

Một ngày làm việc tiêu biểu của anh/chị như thế nào?

Anh/chị thích nhất những điều gì ở công việc của mình? Vì sao?

• Được tìm hiểu sâu về một chủ đề, tác giả, góc nhìn, cách tiếp cận (mà các nội dung ngắn và nhanh ngoài kia hiếm khi cung cấp được)
• Có một vốn kiến thức đủ sâu để tự tìm hiểu và giao tiếp với những người đang làm chuyên môn/nghề nghiệp đó
• Cảm giác làm ra một sản phẩm hữu hình, có giá trị dài hạn và (dễ) chia sẻ cho nhiều người

Anh/chị không thích nhất những điều gì? Vì sao?

• Sự tập trung cao độ và trong thời gian xuyên suốt dự án (quyển sách) – sẽ không làm/không tiếp thu các luồng thông tin khác được
• Không bao giờ hài lòng với sản phẩm hiện tại – luôn muốn cải thiện tốt hơn
• Mua sách (dùng sản phẩm của ngành hàng) nhiều hơn (tốn tiền!) mà thường ít hài lòng hơn (khó tính!)

Những điều kiện cần có để hoàn thành tốt công việc này (kiến thức, kỹ năng, thái độ, v.v…)? Nếu em muốn thăng tiến trong công việc thì em nên trau dồi những gì ạ?

• Khả năng nghiên cứu và sàng lọc thông tin (đặc biệt là đọc các văn bản chuyên sâu)
• Kỹ năng giao tiếp và biểu đạt (qua hình thức nói và viết), kiên trì, tỉ mỉ và cẩn thận
• Kỹ năng kết nối (networking)
• Tư duy thiết kế (design thinking) và kỹ năng sáng tạo

Những điều mà mọi người hay hiểu lầm về công việc này là gì? Tại sao họ lại hiểu sai như vậy?

Biên tập viên nói chung và ngành xuất bản nói riêng, đang được nhìn là các công việc xoay quanh chữ nghĩa và in ấn – nhưng thật ra đây là một hình thức giáo dục và giao tiếp, nên đòi hỏi người có vốn sống, thú vị, tò mò và có đam mê cụ thể (hiếm ai có thể biên tập và xuất bản chủ đề mà mình không thích)

Lý do mọi người hiểu sai là vì ở Việt Nam chưa có sẵn và tiêu thụ các văn hoá phẩm sáng tạo thường xuyên và ở tiêu chuẩn cao. Các bạn trẻ hiện nay với khả năng tiêu thụ văn hoá phẩm của các ngôn ngữ/nền văn hoá khác (vd: tiếng Anh, tiếng Nhật,… ) thì có thể tiếp thu các tiêu chuẩn văn hoá phẩm cao, nhờ vậy các bạn hiểu rằng sách không chỉ là chữ và giấy, dày bao nhiêu trang

Công việc này có giúp em tự nuôi mình khi mới ra trường không?

Mình bước vào công việc này như một side job (nghề tay trái) bên cạnh chuyên môn chính (marketing) nên không bị áp lực về thu nhập ngay lập tức, cũng như các kỹ năng giao tiếp, nghiên cứu… đã được trang bị bởi day job (công việc chính). So sánh với các bạn chọn nghề biên tập ngay từ đầu thì thấy khá khó khăn trong thời gian đầu về thu nhập

Nhìn lại con đường phát triển sự nghiệp cũng như quá trình tìm việc của mình, anh/chị có lời khuyên nào cho em nếu em muốn theo nghề này?

Trừ các bạn rất yêu thích việc xuất bản cũng như có một sở thích rộng, thì nên lựa chọn một ngành nghề chi tiết – cho bạn nền tảng thu nhập, bối cảnh kiến thức, quan hệ trước rồi bước chân vào mảng biên tập và xuất bản thì sẽ hiệu quả và hài hoà hơn

Bài viết Biên tập viên chính – Managing Editor đã xuất hiện đầu tiên vào ngày Hướng nghiệp Sông An.

• Tuổi: 45
• Số năm kinh nghiệm ở ngành nghề này: 24 năm
• Trình độ học vấn & chuyên ngành: Cử nhân báo chí (1996) – Thạc sĩ báo chí (2018)
• Số giờ làm hằng tuần: không tính được vì công việc linh hoạt thời gian
• Loại hình & quy mô công ty (tổng số nhân viên): cơ quan báo chí, quy mô 400 người

Trách nhiệm chính của anh/chị ở công việc hiện tại là gì? Công việc này đem lại giá trị gì cho công ty, cho các bên liên quan?

Thư ký tòa soạn báo điện tử của một trang báo uy tín tại Việt Nam, làm công việc tổ chức tin bài đầu vào, duyệt xuất bản tin trên báo điện tử theo ca trực (3-4 ca/tuần), chủ trì các hoạt động có nội dung liên quan đến lĩnh vực giáo dục (như tư vấn tuyển sinh, tọa đàm, giao lưu…). Đây là công việc quan trọng trong nghề báo trước khi đăng tin, chính vì vậy đòi hỏi phải có trách nhiệm với công việc, bản tin phải được phê duyệt, nội dung cập nhật và thay đổi phù hợp với thực tế cũng như nhu cầu của bạn đọc.

Anh/chị bắt đầu vào nghề như thế nào? Vì sao anh/chị chọn con đường này?

Sau khi học hết phổ thông, tôi yêu thích và quyết định thi vào Đại học Báo chí từ 1992-1996. Sau đó ra đi làm, tôi đã trải qua một số cơ quan: Đài Phát Thanh – Truyền Hình Hà Nội, báo Phụ nữ Việt Nam, báo Quốc Tế. Đến 1999, tôi về làm việc ở tòa soạn hiện tại và làm cho tới ngày nay. Đây cũng chính là bước ngoặt trong sự nghiệp, tôi được làm những việc mình yêu thích và môi trường có văn hóa làm việc phù hợp quan điểm sống của bản thân. Việc chọn nghề là do bản thân, gia đình tôn trọng lựa chọn của tôi. Tôi yêu công việc hiện tại và mong muốn gắn bó lâu dài với nghề làm báo của mình.

Một ngày làm việc tiêu biểu của anh/chị như thế nào?

Tôi không làm việc theo ngày mà theo ca trực, một trong 3 ca (ca 0: 0-7h30; ca 1: 7h30-16h30 và ca 2: 16h30-24h), trong ca đó thường xử lý, xuất bản những tin tức thời sự do biên tập viên gửi lên. Ngoài ra, tôi phụ trách tổ chức thông tin đầu vào của mảng giáo dục, thực hiện công tác chủ biên một số tuyến nội dung theo phân công của tòa soạn.

Anh/chị thích nhất những điều gì ở công việc của mình? Vì sao?

• Luôn có những tin tức mới mẻ, hấp dẫn cập nhật liên tục.
• Phát triển kỹ năng tư duy logic, nhiều trải nghiệm và được đặt chân tới nhiều vùng đất mới.

Anh/chị không thích nhất những điều gì? Vì sao?

• Những tin tức xấu, vì nó đem lại cảm xúc tiêu cực, nhưng chúng tôi không thể né tránh mà buộc phải đối diện – vì đó là công việc.

Những điều kiện cần có để hoàn thành tốt công việc này (kiến thức, kỹ năng, thái độ, v.v…)? Nếu em muốn thăng tiến trong công việc thì em nên trau dồi những gì ạ?

Kiến thức: Chuyên ngành và lĩnh vực mình phụ trách như giáo dục, hướng nghiệp, kiến thức phỏng vấn, sử dụng tốt ngoại ngữ là ưu thế lớn.

Kỹ năng: đặt câu hỏi, khai thác thông tin, rèn luyện nâng cao khả năng giao tiếp, kỹ năng sử dụng máy tính.

Thái độ: không ngừng tự học tập, tự trau dồi, rèn luyện tư duy logic, khả năng tỉnh táo, bình tĩnh phân tích vấn đề.

Những điều mà mọi người hay hiểu lầm về công việc này là gì? Tại sao họ lại hiểu sai như vậy?

Họ nghĩ xấu “nhà văn nói láo, nhà báo nói phét” – đó là không hiểu về công việc của chúng tôi. Tất nhiên, do một thiểu số nhà báo lười thâm nhập cơ sở, thiếu tìm hiểu đã viết bài, hoặc viết bài vì động cơ xấu.

Công việc này có giúp em tự nuôi mình khi mới ra trường không?

Công việc hiện tại không giàu, nhưng tôi sống được bằng sức lao động của mình.

Nhìn lại con đường phát triển sự nghiệp cũng như quá trình tìm việc của mình, anh/chị có lời khuyên nào cho em nếu em muốn theo nghề này?

Nghề báo gắn với tính cách ngay thẳng, dám đương đầu với cái xấu, cái tiêu cực. Nếu đã xác định theo đuổi nghề nghiệp này, các em cần phải kiên trì và cầu thị.

Bài viết Thư ký tòa soạn báo điện tử đã xuất hiện đầu tiên vào ngày Hướng nghiệp Sông An.

• Tuổi: 23 
• Số năm kinh nghiệm ở ngành nghề này: Chính thức là 03 năm, còn tính cả thời gian làm cộng tác viên/ tình nguyện viên là 06 năm. 
• Trình độ học vấn & chuyên ngành: Dừng Đại học ở năm thứ 02 (Chuyên ngành trước đó là Bachelor of Arts – Specialized in Communications (Giáo dục khai phóng, chuyên ngành truyền thông))
• Số giờ làm hằng tuần: Tùy theo dự án vì hiện đang làm việc tự do. Phần lớn thời gian sẽ dùng để đọc sách/ nghiên cứu/ đi điền dã. 
• Loại hình & quy mô công ty (tổng số nhân viên):  Freelancer (người làm việc tự do)

Trách nhiệm chính của anh/chị ở công việc hiện tại là gì? Công việc này đem lại giá trị gì cho công ty, cho các bên liên quan?

Trước tới giờ, dù là hợp tác với bên nào thì công việc chính yếu của mình vẫn là “sản xuất nội dung”. Ở đây có thể hiểu công việc của mình là đọc – hiểu một cách hoàn chỉnh các nghiên cứu về lịch sử – văn hóa và sau đó chuyển hóa nó thành các hoạt động tùy theo nhu cầu của đối tác. Ví dụ, trong 03 năm từ 2017 đến 2020, việc của mình là đọc – hiểu – thực hành về “Diễn xướng Nam Bộ” (Các loại hình văn nghệ có ở miền Nam), từ đó lên kịch bản/ nội dung cho các chương trình workshops/ lớp học/ nội dung đăng trên các trang mạng xã hội/ đề xuất ý tưởng lớp học – workshops hướng tới nhóm khán giả trẻ (hầu như chưa biết gì về các loại hình này). Cũng là nội dung về “Diễn xướng Nam Bộ” đó, mình có thể thiết kế nội dung cho field trip (chuyến đi thực tế) của trường ngoại khóa dành cho trẻ tiểu học, làm trợ lý nghiên cứu cho học giả người Anh về sân khấu Cải Lương, tổ chức chương trình trải nghiệm/ dã ngoại. Ngoài ra, mình còn làm host/ MC cho các chương trình, viết sách và tư vấn nội dung cho những ai cần tham khảo. Ví dụ mình từng tư vấn nội dung đưa nghệ thuật Bóng Rỗi vào dự án liên quan đến cộng đồng LGBTQ+, hướng dẫn cho bạn mình về văn hóa người Hoa để bạn ấy đi thi gameshow, v.v. 

Những năm gần đây công việc của mình chủ yếu liên quan đến việc nộp đơn cho các quỹ về văn hóa để thực hiện dự án, tư vấn nội dung, tham gia vào việc lên kế hoạch trải nghiệm cho các trường tư thục. Sắp tới mình có ý định thành lập công ty riêng về mảng văn hóa này. 

Anh/chị bắt đầu vào nghề như thế nào? Vì sao anh/chị chọn con đường này?

Mình là đứa trẻ lớn lên nhờ những điệu lý và câu hát ru của .… ba. Ba mình là người đã gieo cho mình những hạt giống về văn hóa truyền thống: chuyện cổ tích kể mỗi đêm, quyển sách đầu tiêu về chuyện kể nước Nam, quyển sách dày nhất thời tiểu học là ca dao – tục ngữ Việt Nam, những chuyến đi xa ngắm nhìn quê hương xứ sở và trên hết là tinh thần “làm cái gì đó cho văn hóa Việt”. Đôi khi mình tự hỏi nếu không phải là ba mình gieo những thứ đó cho đứa trẻ như mình thì bây giờ mình có làm chuyện khác không, nhưng dù sao đi nữa thì mình của hiện tại, mỗi ngày mở mắt thức dậy chỉ thấy muốn làm về …. văn hóa. Có thời gian mình cũng dấn thân vào công việc tư vấn du học – di trú, thử nghiệm học về kinh doanh để kiểm chứng xem liệu mình có thể thích một thứ gì đó khác văn hóa không. Nhưng rồi theo tiếng gọi bên trong, mình vẫn quyết định trở về và làm các hoạt động văn hóa, mình nhận ra chỉ khi làm văn hóa mình mới thấy vui nhất. Tạm thời mình có thể nói là mình sẽ làm về văn hóa suốt đời đó. 

Năm lớp 11, ngoài học ở trường, mình tìm đến nhóm Cội Việt để học hỏi về văn hóa, đây có thể nói là cái nôi thứ hai (sau ba mình) đã có tác động đến định hướng của mình. Hồi đó Cội Việt có chuỗi workshops nhỏ tên là “Lớp học 1 Tô”, mỗi buổi nói về một chủ đề văn hóa nào đó một cách tổng quan nhất và học phí chỉ bằng một tô hủ tíu là 20k. Mình bắt 2 chuyến xe buýt đến Cội Việt và nghe về văn hóa người Chăm, mê quá nên các lần sau rủ ba lên cùng nghe rồi cứ thế trở thành tình nguyện viên, học viên và thành viên của Cội Việt. Qua thời gian, Cội Việt đã phát triển thêm các dự án khác, có lúc làm field trips về miền Tây để học về văn hóa Nam Bộ, có lúc là chuỗi các khóa học về tư duy phản biện, có lúc dành hẳn 03 năm làm chuỗi chương trình Diễn xướng Nam Bộ và ra sách. Cho dù làm gì thì tinh thần chung vẫn là chiếc cầu nối cho giới hàn lâm và nhóm khán giả phổ thông. Bản thân mình, do hay đi chơi nên cũng quen biết với các anh chị hoạt động trong lĩnh vực giáo dục, do vậy mà ngoài “thi triển” kiến thức văn hóa ở Cội Việt thì mình còn đi làm cho các bên giáo dục đó để có thể “dạy” trẻ con nước Nam hiểu về văn hóa của mình. 

Lúc viết bài này thì mình đã nghỉ Cội Việt được gần 01 năm, dự án cuối cùng của mình với Cội Việt là ra mắt bộ sách “Đường vào Diễn xướng Nam Bộ” mà trong đó mình phụ trách quyển về Đờn ca tài tử. Hiện tại mình đang nộp đơn cho quỹ của Hội đồng Anh về lưu trữ, làm nội dung cho chuyến field trip của một trường THCS và hoàn thiện business model (mô hình kinh doanh) cho dự án của riêng mình sắp tới. Thực ra mình không tự tin lắm khi nói về công việc của mình phần nhiều vì thu nhập bấp bênh (gia đình vẫn đang hỗ trợ mình kha khá) nhưng ba mình luôn là người động viên mình cố gắng và kiên nhẫn nên mình vẫn tiếp tục đi con đường này. Mình nghĩ đây cũng là một khía cạnh mà các bạn trẻ nên lưu ý khi muốn đến với lĩnh vực này. 

Một ngày làm việc tiêu biểu của anh/chị như thế nào?

Anh/chị thích nhất những điều gì ở công việc của mình? Vì sao?

Mình không hẳn là một người hoài cổ nhưng mình tìm thấy những giá trị chân – thiện – mỹ trong những ngày hồi xưa, bởi vậy mình luôn muốn cho những giá trị đó được tiếp nối ở thời hiện tại. Điều mình thích nhất ở công việc của mình đó là “có nội dung” khi nói chuyện với người khác, mình có thể là người kết nối một nhóm bạn xa lạ chưa biết nhau, cũng có thể ngồi uống trà nói chuyện với một người rất lâu. Công việc này mang đến cho mình cơ hội được gặp nhiều người thú vị: là những nhà nghiên cứu (dù “nghèo”) vẫn bền bỉ bám lấy công việc và luôn biết rằng mình làm điều này cho mai sau, là những nghệ sĩ lớn tuổi vẫn đau đáu với nghề, là những người thực sự sống (và trả giá nữa) cho đam mê của họ, là những câu chuyện hồi nẳm hồi năm mà những người này còn lưu lại, là những người bạn nước ngoài quan tâm đến Việt Nam và sau đó quyết định học tiếng Việt vì quá yêu thích văn hóa nước mình. Những “thành tựu” nhỏ đó cứ cháy râm ran trong tim mình, làm mình có muốn buông cũng không thể buông được. Nói sao nhỉ, tới một lúc nào đó, bạn làm điều gì đó vì bạn thực sự tin rằng bạn sinh ra để làm điều đó. Nói theo kiểu Nho gia một chút là ta đã tìm được chiếc ghế trong đời mình rồi. 

Anh/chị không thích nhất những điều gì? Vì sao?

Điều mình không thích nhất đó là đôi khi mình bị tự ti/ mặc cảm vì cảm giác không mang lại nhiều giá trị vật chất cho bản thân mình. Cùng thế hệ với mình thì những người bạn cùng lớp, cùng khối đã có thể mua xe mua nhà hết rồi :D. Mình vẫn biết công việc của mình như món trang sức của cuộc đời, nhưng đôi khi mình cũng bị mất kiên nhẫn khi nghĩ đến chuyện làm sao để văn hóa được trả cao hơn. Một điều mình không thích nữa (mà cũng là điều tự nhiên thôi) văn hóa luôn có mặt tốt và mặt xấu. Những khi chứng kiến những sự nhiễu nhương ở đời, thói hèn mọn ngông nghênh là lòng mình chịu không nổi vậy đó. Mình vẫn đang cố gắng để chấp nhận những điều này. 

Những điều kiện cần có để hoàn thành tốt công việc này (kiến thức, kỹ năng, thái độ, v.v…)? Nếu em muốn thăng tiến trong công việc thì em nên trau dồi những gì ạ?

Trước tiên phải thiệt là yêu mến văn hóa và thực lòng muốn dấn thân vì đây không phải là hành trình dễ dàng. Dù rằng hiện nay có rất nhiều nhóm bạn trẻ khởi nghiệp với văn hóa, nhưng với bối cảnh chung về kinh tế – xã hội thì văn hóa vẫn là một mảnh đất cần phải khai khẩn khá nhiều. Vậy nên rất cần chữ NHẪN. 

Tiếp nữa cần có một lượng kiến thức nền tảng về các trục lịch sử thế giới – Việt Nam, về triết học, cần thêm ngoại ngữ (đọc hiểu và sử dụng được) cũng như khả năng tự học tốt. Ở đây đang nói tới chữ MỞ – mở lòng để đón nhận các kiến thức mới, có khả năng hệ thống hóa và liên tưởng để sáng tạo nên các nội dung. 

Kỹ năng thì muôn trùng, biết được kỹ năng nào cũng đều có tác dụng. Giao tiếp là một kỹ năng quan trọng vì phải gặp rất nhiều nhóm người thuộc nhiều nhóm xã hội khác nhau, thậm chí thời đại khác nhau, cần phải biết cách nói chuyện để có thể hợp tác. Kỹ năng công nghệ cũng cần, kỹ năng làm việc nhóm/ làm việc cá nhân, quản lý thời gian, v.v. Đa phần đây là những kỹ năng để làm dự án mà mình được học và được thực hành từ trường Trung học và Đại học. Tóm lại là LINH HOẠT nè. Cũng cần phải biết về Marketing nữa nha. 

Thái độ thì rất cần khiêm nhu và cầu thị, chính trực và khoan dung. Mình nghĩ không chỉ nghề này mà nghề nào cũng cần nhân trí tín lễ nghĩa. Ngoài ra cũng phải rất CAN ĐẢM nữa  

Nguồn tài liệu: Hmmm, có thể tìm được bằng cách nhìn vào đề cương Đại học dành cho sinh viên Liberal Arts. Học triết có trang triethoc.edu.vn (tiếng Việt), các trang tổng quan như The School Of Life, Crash Course, Brainy Pick, vv. Các bộ sách kinh điển về nhiều loại lĩnh vực khác nhau, từ đó đọc sâu vào lĩnh vực mà mình quan tâm. Trên hết vẫn phải gom thiệt nhiều vốn kiến thức từ người thật – việc thật xung quanh. 

Những điều mà mọi người hay hiểu lầm về công việc này là gì? Tại sao họ lại hiểu sai như vậy?

Thực ra thì ít ai hiểu được mình làm cái gì nên cũng không có hiểu lầm. Mỗi khi giải thích công việc của mình, mình rất là mệt :)) 

Công việc này có giúp em tự nuôi mình khi mới ra trường không?

KHÔNG ạ, mà cần phải lấy ngắn nuôi dài dữ lắm đó. 

Nhìn lại con đường phát triển sự nghiệp cũng như quá trình tìm việc của mình, anh/chị có lời khuyên nào cho em nếu em muốn theo nghề này?

Thực ra mình chưa hẳn là một người “thành đạt” có “thành tựu” trong lĩnh vực này nên việc đưa lời khuyên có phần khập khiễng và quá khả năng của mình. Nếu có điều kiện, bạn hãy đến một nơi nào đó mà ít người nói tiếng mẹ đẻ (nước ngoài chẳng hạn), du lịch/ du học một chuyến để thấy rốt cuộc bản sắc của mình có gì và làm sao để người Việt ra nước ngoài có thể ngẩng cao đầu. Nhưng không nhất thiết phải làm việc như mình thì mới có thể chạm đến văn hóa, bạn hoàn toàn có thể làm những công việc khác mà vẫn đưa chất liệu văn hóa vào được. Ví dụ, nếu bạn là giáo viên ngữ văn, thay vì cho học sinh đọc “Lục Vân Tiên” thì có thể cùng học sinh nói thơ Vân Tiên, coi tuồng Cải Lương Kiều Nguyệt Nga chẳng hạn. Chung quy lại thì mình cũng không có lời khuyên nào lớn, chỉ có câu châm ngôn của ba mình thôi “Làm gì mà mình thấy vui thì làm”. Cheers.

Nguồn ảnh bìa: toquoc.vn

Bài viết Người kể chuyện – Người thực hành văn hóa đã xuất hiện đầu tiên vào ngày Hướng nghiệp Sông An.

• Tuổi: 25
• Số năm kinh nghiệm ở ngành nghề này: 2
• Trình độ học vấn & chuyên ngành: Đại học, chuyên ngành Luật
• Số giờ làm hằng tuần: 44
• Loại hình & quy mô công ty (tổng số nhân viên): 20

Trách nhiệm chính của anh/chị ở công việc hiện tại là gì? Công việc này đem lại giá trị gì cho công ty, cho các bên liên quan?

Trách nhiệm chính của mình là biên tập nội dung sách. 

• Sách dịch: Liên hệ dịch giả cho từng đầu sách. Theo dõi và thẩm định chất lượng bản dịch (đọc sơ bộ để nắm chất lượng bản thảo). Sau đó, biên tập kỹ lưỡng bản thảo (người dịch đã dịch đúng ý, dịch đủ ý của tác giả chưa, cách dùng từ, diễn đạt của người dịch đã chính xác, câu văn trau chuốt, đọc một lần là có thể hiểu được ý hay chưa; nếu chưa, sửa lại).
• Sách của tác giả Việt: Liên hệ với tác giả để cùng nhau xây dựng bản thảo, góp ý điều chỉnh lại cấu trúc của cuốn sách (nếu có). Đọc bản thảo của tác giả với tư cách người đọc (có chuyên môn) để nhìn ra những lỗi logic, diễn đạt, sắc thái từ,… (nếu có) và cùng sửa với tác giả.
• Ngoài ra mình cũng góp ý thêm cho ý tưởng bìa, cách trình bày trên trang sách, xin giấy phép xuất bản,…

Anh/chị bắt đầu vào nghề như thế nào? Vì sao anh/chị chọn con đường này?

Từ nhỏ mình rất thích đọc sách, cũng rất yêu tiếng Việt, nhưng không hề nghĩ là có 1 nghề gọi là nghề biên tập. Sau khi ra trường mình cũng đi làm đúng chuyên ngành (Luật) trong khoảng hơn 1 năm, nhưng dù có cố gắng thế nào, mình cũng không cảm thấy hạnh phúc, không thấy có thành tựu, và cũng không thấy mình làm tốt công việc này. 

Thế rồi một ngày đi cafe với bạn, mình được nghe nói về nghề này. Ngay lập tức mình muốn thử sức, muốn làm. Nghĩ mình sẽ phù hợp với nghề biên tập, thế là mình bỏ công việc đang làm để nộp hồ sơ vào một công ty xuất bản sách. Mình đã gắn bó với công ty tới bây giờ.

Gia đình biết mình cũng thích chữ nghĩa và thích sách nên hoàn toàn ủng hộ. Mà gia đình không ủng hộ thì thực ra mình cũng không quan tâm vì mình rất chắc chắn với quyết định của mình rồi. Mình rất thỏa mãn trong quyết định rẽ sang nghề biên tập ngay từ khi nghe đến công việc này.

Một ngày làm việc tiêu biểu của anh/chị như thế nào?

Anh/chị thích nhất những điều gì ở công việc của mình? Vì sao?

• Tận hưởng niềm vui với tiếng Việt qua việc đọc và tìm cách nâng cấp chất lượng bản thảo sao cho trau chuốt, mượt mà và dễ tác động đến người đọc nhất.
• Tận hưởng niềm vui mở mang tri thức vì mỗi cuốn sách là một chuyên đề, là tâm can, là tinh hoa của cuộc đời tác giả, từ đó chính mình cũng được trực tiếp học hỏi, cải thiện bản thân qua quá trình làm việc.
• Tận hưởng niềm vui được góp ý cho diện mạo cuốn sách (phần bìa và dàn trang, minh họa của cuốn sách), để cuốn sách ra đời không những hay, có ích mà còn đẹp nữa.
• Tận hưởng niềm vui được giúp đỡ cho người đọc: cùng với tác giả giúp họ xây dựng những kỹ năng còn thiếu, động viên tinh thần, vỗ về cảm xúc, gợi mở những ý tưởng mới,…

Anh/chị không thích nhất những điều gì? Vì sao?

Mình có một vài điều trăn trở với nghề, chứ cũng không hẳn là điểm không thích. 

• Điều đầu tiên là càng làm nghề thì càng nhận ra trình độ đọc hiểu tiếng Việt của người đọc Việt Nam nói chung còn cần phải cải thiện nhiều. Do đó, cần phải làm sách chỉn chu hơn, nhờ những cuốn sách tác động và giúp cải thiện trình độ đọc viết của người đọc. 
• Điều nữa là nhiều người dịch nghĩ rằng trình độ ngoại ngữ tốt thì dịch cũng tốt. Nhưng không, ngoại ngữ tốt mà tiếng Việt kém thì người dịch không thể giúp độc giả hiểu được cuốn sách. Nhiều bản dịch mình nhận về đọc lủng củng, dịch sai, dịch không ra ý, lùng bùng hết cả mà không hiểu gì. Việc làm thay đổi suy nghĩ về dịch sách của các bạn trẻ đôi khi khiến công việc biên tập của mình rất nhọc công. Việc ngồi sửa từng chút từng chút rất mất thời gian và ảnh hưởng đến kế hoạch ra sách của công ty.

Những điều kiện cần có để hoàn thành tốt công việc này (kiến thức, kỹ năng, thái độ, v.v.)? Nếu em muốn thăng tiến trong công việc thì em nên trau dồi những gì ạ?

• Để hoàn thành tốt công việc này, cần nhất là tình yêu với tiếng Việt, cảm nhận được vẻ đẹp của tiếng Việt, cái hay của sắc thái từ ngữ tiếng Việt, thích đọc tiếng Việt. Vì yêu thích tiếng Việt, những biên tập viên tiềm năng thường có vốn đọc nhiều, đọc đa dạng các thể loại.
• Người biên tập cũng cần có sở thích và khả năng nghiên cứu, ưa tra cứu, tìm tòi để hiểu tường tận vấn đề mà mình khúc mắc.
• Người biên tập ngày nay cũng cần có ngoại ngữ tốt để nhanh chóng nắm bắt ý tưởng của tác giả khi làm sách dịch.
• Người làm biên tập cần có tính chuyên cần, bền bỉ và một lòng yêu thích việc mở mang kiến thức, mong muốn được thỏa mãn trí tò mò, khao khát tri thức.

Những điều mà mọi người hay hiểu lầm về công việc này là gì? Tại sao họ lại hiểu sai như vậy?

Hiểu lầm phổ biến về nghề làm biên tập là nghề này chỉ làm công việc kiểm tra lỗi chính tả.

Thực ra khi đã có bản thảo/bản dịch tốt, cấu trúc chặt chẽ, ý tứ sáng rõ, ngôn ngữ thú vị, đúng là công việc của biên tập chỉ còn là kiểm tra các lỗi còn sót lại về trình bày, diễn đạt, chính tả. 

Tuy nhiên, thực tế thì không phải mọi tác giả đều là người giỏi về ngôn ngữ, cách diễn đạt hay ngay từ đầu đã có kinh nghiệm về làm sách. Do đó, người biên tập phải gợi ý tác giả trau chuốt lại bản thảo để từ những kiến thức của tác giả, đúc kết lại thành một cuốn sách hay và chạm tới nhiều người đọc hơn. Người biên tập không chỉ dừng ở các công việc chính tả, soát lỗi, mà còn là trợ thủ của tác giả, một lần nữa xem lại toàn bộ bản thảo và gợi ý/cùng với tác giả nâng chất cho bản thảo hơn (triển khai thêm những ý hay, viết gọn lại những ý dài, góp ý về trình bày layout sách,..). 

Công việc này có giúp em tự nuôi mình khi mới ra trường không?

Tự nuôi mình thì hoàn toàn có thể, thậm chí có thể dư một chút. Con đường tăng lương không được “vùn vụt” như những nghề khác. Tuy nhiên, “lợi nhuận” tối thượng của nghề biên tập không hẳn nằm ở đồng lương mà nằm ở việc nhờ làm nghề mà bản thân cũng được tốt lên, trở nên hiểu biết hơn, sắc sảo hơn, và được vây quanh mình bằng tri thức.

Có thể khi còn trẻ và muốn ưu tiên một nghề mang lại nhiều tiền bạc hơn, bạn có thể sẽ thấy nghề biên tập sách không đáp ứng được kỳ vọng về mặt vật chất. 

Theo quan sát của bản thân mình, những người làm nghề này thường là rẽ ngang từ một ngành khác, do nhận ra mình mong muốn điều gì từ cuộc sống và công việc, nhận ra giá trị nghề phù hợp, và không còn đặt nặng vấn đề kim tiền lên hàng đầu nữa.

Nhìn lại con đường phát triển sự nghiệp cũng như quá trình tìm việc của mình, anh/chị có lời khuyên nào cho em nếu em muốn theo nghề này?

Ai cũng muốn mở mang kiến thức vì điều đó tốt cho bản thân. Nhưng công việc biên tập không chỉ là làm cho bản thân mình, mà nó còn là cho tất cả những người đọc sách của Việt Nam. 

Với mình, làm biên tập, làm sách là một cách để dùng tình yêu với tiếng Việt, với chữ nghĩa, để cống hiến cho cộng đồng, mang đến những thông tin mới, hữu ích cho mọi người, giúp cuộc sống của mọi người tốt hơn, vững vàng hơn. Hãy hỏi trái tim mình thật sự mình muốn làm gì trong cuộc đời để dấn thân vào con đường làm sách.

Bài viết Biên tập viên xuất bản sách đã xuất hiện đầu tiên vào ngày Hướng nghiệp Sông An.

• Tuổi: 24
• Số năm kinh nghiệm ở nghề này: 2
• Trình độ học vấn & chuyên ngành: Đại học ngành Quan hệ quốc tế
• Số giờ làm hằng tuần: 40
• Loại hình & quy mô công ty (tổng số nhân viên): 20 – 25 người

Trách nhiệm chính của anh/chị ở công việc hiện tại là gì? Công việc này đem lại giá trị gì cho công ty, cho các bên liên quan?

• Thẩm định, biên tập, hiệu đính bản dịch sách ngoại văn và bản thảo sách trong nước. 

Nâng tầm chất lượng bản thảo để đạt tiêu chuẩn xuất bản, giúp người đọc tiếp cận với nội dung sách một cách tự nhiên, không bị cản trở.

• • Bản thảo tiếng Anh: Đối chiếu bản gốc để tìm ra lỗi dịch thuật; chỉnh sửa câu cú cho thuần Việt; bổ sung kiến thức cho người đọc về những khái niệm mới được nêu trong bản thảo; chuẩn bị nội dung bìa, tay gấp, quyết định quy cách in; v.v.
  • Bản thảo tiếng Việt: Đọc và đánh giá chất lượng bản thảo; hỗ trợ tác giả xây dựng và triển khai ý tưởng, tổ chức và sắp xếp cấu trúc bản thảo theo trình tự hợp lý, khoa học, dễ hiểu; chỉnh sửa ý, câu cú cho thuần Việt, rõ ý; tương tác với tác giả để điều chỉnh và thống nhất nội dung bản thảo; chọn nội dung bìa, tay gấp, quy cách in, tựa, v.v.
• Tương tác với tác giả, cộng tác viên để đảm bảo tiến độ thực hiện bản thảo.
• Đọc rà lỗi cho bản dàn trang và theo dõi quá trình xuất in, hạn chế sai sót của khâu hậu kỳ.

Anh/chị bắt đầu vào nghề như thế nào? Vì sao anh/chị chọn con đường này?

Xét theo ngành học của mình mà nói thì nghề làm sách không hề “đúng tuyến” chút nào. Mình không được đào tạo chính quy, dấn thân vào nghề này thuần túy là vì niềm yêu sách mà mình được thấm nhuần từ bé. Thời còn học đại học, mình may mắn được thực tập tại một tòa soạn tạp chí, dưới sự dẫn dắt của một người sếp có kinh nghiệm trong làng dịch thuật, và chính chị ấy đã giới thiệu mình với công ty hiện tại, mở ra cơ duyên của mình với nghề chữ. 

Có thể nói, duyên làm nghề sách đến với mình rất tự nhiên, tự nhiên như nước chảy vậy, không hề gặp chút trở lực nào. Nhưng mình gắn bó với nghề này hoàn toàn không phải vì sự dễ dàng và thuận lợi ban đầu nó mang lại, mà chính tình yêu với sách, với kiến thức và với lý tưởng mang tri thức đến cho mọi người mới là thứ níu giữ mình với nghề. Có thể nói, nghề chọn mình, và mình chọn lại nghề, chúng mình chọn nhau một cách tự nhiên và hài hòa như vậy đấy.

Một ngày làm việc tiêu biểu của anh/chị như thế nào?

Anh/chị thích nhất những điều gì ở công việc của mình? Vì sao?

Mỗi cuốn sách mình được tiếp xúc là một kho tri thức mới để mình nghiền ngẫm, suy tư và học hỏi. Làm nghề biên tập, mình không chỉ xử lý bản thảo, mà còn học từ chúng. Mình từng biên tập qua bản thảo sách kỹ năng, sách kinh tế, sách văn học, v.v., và cứ mỗi bản thảo như vậy mình lại thu nạp một lượng kiến thức quý giá. Quá trình xử lý bản thảo còn đòi hỏi mình phải tra cứu rất nhiều để làm sáng tỏ đến tận cùng ý đồ của tác giả, để từ đó truyền tải một bản dịch mượt mà nhất, dễ hiểu nhất và giàu giá trị nhất cho người đọc. 

Công việc này còn mở ra nhiều cơ hội gặp gỡ và làm việc với những tác giả tại Việt Nam, giúp mình mở rộng mạng lưới mối quan hệ và vòng tròn bạn bè trong giới trí thức. Mỗi sự tương tác mình có được đều đem lại cho mình nhiều bài học sâu sắc, nhiều chiêm nghiệm về cách đối nhân xử thế và cách giữ gìn mối quan hệ. Có người nói, nghề biên tập tĩnh quá, suốt ngày chỉ chúi mặt vào bản thảo, nhưng sự thực không phải vậy. Bởi vì nhờ làm nghề này mà mình mẫn tiệp hơn nhiều trong quan hệ giữa người với người, nhận ra được những chuyển động ngầm mà nhiều nghề “động” khác không cho phép mình có thời gian sáng tỏ.

Anh/chị không thích nhất những điều gì? Vì sao? 

Trở ngại lớn nhất của mình khi theo đuổi nghề này, nói thật lòng thì, không phải là bản thân công việc. Mình vấp phải khá nhiều sự phản đối của gia đình khi quyết định trở thành biên tập, mặc dù cha mẹ mình là những người luôn tôn trọng quyết định của con ngay cả khi không đồng tình với nó. Trong mắt cha mẹ, nghề biên tập vừa nặng nề – phải làm việc với con chữ, phải tư duy, suy ngẫm nhiều – lại vừa khép kín, ít có cơ hội tang bồng, đi đây đi đó. Mình đã phải rất cố gắng để thuyết phục gia đình rằng đây là nghề giúp rèn dũa kỹ năng toàn diện và mở ra nhiều cơ hội phát triển – không chỉ qua lời nói mà còn là hành động, và may mắn là nỗ lực của mình đã được cha mẹ hiểu và ủng hộ.

Một trở ngại khác của nghề chính là việc tương tác với con người. Có thể nói, trong công ty người biên tập viên là người hiểu bản thảo nhất, là người gắn bó với sản phẩm của công ty nhất. Vì vậy, mình luôn hình dung được phương pháp tối ưu hóa sản phẩm để người đọc đón nhận nó thoải mái nhất – chẳng hạn như cách đặt tựa, quy cách in ấn, phong cách trình bày, đối tượng độc giả, v.v. Tuy nhiên, để truyền tải những thông tin đó cho các phòng ban khác đòi hỏi sự ứng xử khéo léo. Mình luôn cố gắng đảm bảo đội ngũ hậu kỳ (thiết kế, in ấn) hiểu được tinh thần của sách mà không bị gò ép khiến mất đi tính sáng tạo, hỗ trợ ban Marketing hiểu được sản phẩm để hoạch định chiến lược PR phù hợp nhất. Việc va chạm và mâu thuẫn là không tránh khỏi, nhưng mình luôn xử lý với tinh thần hợp tác và “tất cả vì chất lượng sản phẩm”. Vì vậy nên những xích mích trong công việc nhanh chóng được làm dịu, không gây ảnh hưởng đến hòa khí và năng suất của mọi người. 

Những điều kiện cần có để hoàn thành tốt công việc này (kiến thức, kỹ năng, thái độ, v.v.)? Nếu em muốn thăng tiến trong công việc thì em nên trau dồi những gì ạ?

Thứ nhất, cần phải có độ nhạy với ngôn ngữ. Nếu bạn muốn là biên tập giỏi, bạn phải giỏi tiếng Việt để phát hiện được những bất thường, những cấu trúc câu bất hợp lý, thiếu tự nhiên và xử lý chúng.

Thứ hai, cần phải có kiến thức rộng. Không nhất thiết bạn phải hiểu sâu sắc từng lĩnh vực mà bạn tìm hiểu, nhưng bạn cần đọc nhiều và có cái nhìn tổng quan về tình hình chính trị – kinh tế – xã hội và sự vận động của thế giới. Bạn cần tinh thần học hỏi, cầu tiến, không ngừng mở rộng, trau dồi kiến thức. Chỉ bằng cách đó, bạn mới không bỡ ngỡ khi bắt tay xử lý một bản thảo không thuộc phạm trù hiểu biết của bản thân.

Cuối cùng, bạn phải chăm chỉ. Nghề biên tập đòi hỏi sự tích lũy kinh nghiệm qua từng câu văn, từng bản thảo, từng dự án. Nếu bạn không chăm chỉ và đặt kỳ vọng cao cho bản thân, nếu bạn dễ dãi và dễ thỏa mãn với những thành tựu mình có, thì chỉ cần 3 năm, ngòi bút của bạn sẽ cùn, kỹ năng của bạn sẽ mai một, lý tưởng của bạn sẽ héo mòn.

Những điều mà mọi người hay hiểu lầm về công việc này là gì? Tại sao họ lại hiểu sai như vậy?

Nhiều người nghĩ rằng làm biên tập thì phải giỏi tiếng Anh/ngoại ngữ, nhưng thật ra thứ tiếng mà một người biên tập phải thành thạo nhất chính là tiếng mẹ đẻ. Mình rất tự tin về tiếng Anh của mình, nhưng khi thực sự xử lý bản thảo, mình nhận ra rằng kỹ năng Anh ngữ chỉ nhằm mục đích đối chứng lại bản dịch của người dịch và nghiên cứu thông tin trên nhiều nguồn hơn. Còn tiếng Việt giỏi mới là điều giúp mình nâng tầm bản dịch lên, khiến nó trở nên “thuần Việt” và chạm tới được nhiều đối tượng độc giả hơn. Một cuốn sách dịch hay không phải là một cuốn sách dịch đúng từng từ từng chữ so với sách gốc (nếu chỉ vậy thì Google translate cũng có thể làm được), mà phải là một cuốn sách truyền tải được tinh thần của tác giả dưới hình hài của một bản thảo tiếng Việt trơn tru, trôi chảy.

Công việc này có giúp em tự nuôi mình khi mới ra trường không?

Mức lương khởi điểm của ngành này vào khoản 6-8 triệu/tháng. Đây là mức lương tạm ổn, đủ để giúp mình chi trả các khoản phí sinh hoạt. 

Sau khi có kinh nghiệm trong nghề hơn (thường là sau 1-3 năm) thì mức lương đó có thể tăng lên 10-12 triệu/tháng. 

Nhìn lại con đường phát triển sự nghiệp cũng như quá trình tìm việc của mình, anh/chị có lời khuyên nào cho em nếu em muốn theo nghề này?

Lời khuyên quan trọng nhất chính là “hãy cứ dấn thân nếu bạn yêu sách”. Đừng suy nghĩ, đừng đắn đo, nếu bạn đủ yêu thì tại sao lại không thử? 

Nghề sách là nghề đem lại niềm vui và sự thỏa mãn – nó vừa đáp ứng nhu cầu kiến thức của cá nhân, vừa có ý nghĩa cao cả thông qua việc đem lại kiến thức cho xã hội. 

Nghề sách cũng không xô bồ, không có những đấu đá, tranh đoạt, hơn thua, và những người làm sách đa phần là người tử tế. Trên hết, công việc này vô cùng thú vị và sẽ khiến bạn say mê, vì kiến thức trong sách là vô tận.

Bài viết Biên tập viên ngành xuất bản sách đã xuất hiện đầu tiên vào ngày Hướng nghiệp Sông An.