Biên tập: Phương Phạm

Từ tâm lý lo sợ đến “bẫy hướng nghiệp”: Hiểu đúng để đồng hành cùng học sinh

Tháng 4 là giai đoạn nước rút trước kỳ thi Đại học, học sinh lớp 12 đang đứng trước những lựa chọn khó khăn khi phải đưa ra quyết định chọn ngành, chọn trường. Đây là một trong những cột mốc quan trọng đối với học sinh và gia đình. Ở ngưỡng cửa này, việc các em cảm thấy lo lắng, đắn đo là điều rất tự nhiên. 

• “Làm sao để em biết mình phù hợp với nghề gì?”

• “Em thích nhiều thứ, vậy nên chọn hướng nào?”

• “Nếu em chọn sai thì sao?”

Những trăn trở không lời giải đáp, những nỗi lo không gọi thành tên khiến nhiều học sinh rơi vào trạng thái mông lung và rối bời. Tâm lý chung này đến từ nhiều lý do khác nhau:

1. Không hiểu rõ bản thân – Lo sợ chọn sai ngành

Nhiều học sinh cảm thấy bối rối khi ra quyết định vì chưa hiểu rõ sở thích, khả năng, cá tính hay giá trị nghề nghiệp của mình. Khi không có một định hướng rõ ràng, các em dễ chọn ngành chỉ vì “nghe theo lời người khác” hoặc “thấy ngành đó hot”, dẫn đến tâm lý hoài nghi, sợ sai và thiếu tự tin.

2. Ngộp trong biển thông tin – Không biết tin vào đâu

Ngày nay, chỉ cần vài thao tác tìm kiếm, học sinh có thể tiếp cận hàng trăm, hàng ngàn thông tin về ngành nghề, trường học, cơ hội nghề nghiệp. Song, càng nhiều thông tin, các em càng dễ hoang mang: Thông tin nào mới chính xác? Ngành nghề này có thật tiềm năng như truyền thông đưa tin không?

3. Không hiểu nhu cầu thị trường – Sự bấp bênh khi nghĩ về công việc tương lai

Thị trường thay đổi không ngừng. Những “ngành hot” hiện tại có thể biến mất trong vài năm tới. Bối cảnh này khiến các em đối mặt với tâm lý bấp bênh, mơ hồ: Liệu ngành mình chọn có còn “hot” khi ra trường? Liệu bản thân có đủ năng lực để cạnh tranh? 

Nếu những lo lắng trên không được thầy cô nhận diện và gỡ bỏ kịp thời, chúng có thể trở thành những “cái bẫy” khiến học sinh ra quyết định vội vàng, thiếu chính xác hoặc bị động trong tương lai. 

Hướng nghiệp từ gốc rễ

Để học sinh không rơi vào “bẫy hướng nghiệp”, thầy cô có thể đồng hành từ bước đầu tiên: giúp các em hiểu mình một cách khoa học và có hệ thống bằng Mô hình lý thuyết Cây nghề nghiệp. Thay vì tập trung vào “quả” — lương cao, cơ hội tốt, hay danh tiếng, địa vị, thầy cô hãy cùng học sinh quay về với “ rễ” — sở thích, năng lực, tính cách và giá trị nghề nghiệp của mỗi người — nền tảng thực sự cho quá trình phát triển nghề nghiệp bền vững.

Cụ thể, mô hình này đề cập đến 4 yếu tố cơ bản giúp mỗi cá nhân hiểu bản thân dưới lăng kính phát triển nghề nghiệp, bao gồm:

1. Sở thích: bao gồm tất cả các hoạt động, chủ đề hoặc trải nghiệm mang lại niềm vui cho một người. Đây là những điều khiến bạn muốn dành thời gian để tìm hiểu và khám phá, và khi được nuôi dưỡng thì sở thích có thể từ từ phát triển thành kỹ năng.

Để xác định sở thích, thầy cô hãy hỗ trợ học sinh bằng cách đặt các câu hỏi:

• Khi còn nhỏ, em thích làm gì?
• Những sở thích nào không còn nữa sau khi em lớn lên? Lúc nào thì mất đi? Vì sao lại mất đi?
• Trong thời gian rảnh rỗi, em thích làm điều gì nhất?
• Những lúc căng thẳng hay mệt mỏi, em thường làm điều gì?
• Em có nhớ những khoảnh khắc nào, lúc làm việc gì thì em cảm thấy rất hạnh phúc và quên mất thời gian hay không?

2. Năng lực: là tập hợp các hành vi có thể quan sát được, thể hiện kiến thức, kỹ năng và các phẩm chất mà mỗi cá nhân cần có để học tập và/hoặc hoàn thành tốt một vị trí công việc cụ thể.

Để xác định năng lực, thầy cô hãy hỗ trợ học sinh bằng cách đặt các câu hỏi:

• Trong những môn học trên trường, môn nào em thấy mình học nhanh và dễ tiếp thu nhất? Vì sao?
• Khi học một kiến thức mới, em thường bắt đầu bằng cách nào? (Ví dụ: đọc sách, xem video, hỏi người khác, làm thử…)
• Em cảm thấy học hiệu quả nhất với hình thức nào? (Ví dụ: học một mình, học nhóm, học qua trò chơi, học qua thực hành, v.v.)

3. Tính cách: là tập hợp những đặc điểm nổi trội và riêng biệt của mỗi người, bao gồm suy nghĩ, cảm xúc, thói quen, và hành vi. Những đặc điểm này thường bắt đầu định hình từ nhỏ và tiếp tục phát triển thông qua các trải nghiệm trong cuộc sống.

Để xác định tính cách, thầy cô hãy hỗ trợ học sinh bằng cách đặt các câu hỏi:

• Em thích đám đông hay thích ở một mình nhiều hơn?
• Em thường nhìn sự việc từ cái nhìn tổng quan hay để ý chi tiết hơn?
• Khi ra quyết định, em thường dùng cảm xúc hay lý trí?
• Em có nghĩ mình là người ngăn nắp và đúng giờ không?
• Bạn bè và người thân có bao giờ than phiền về sự bừa bộn và hay quên của em không?

4. Giá trị nghề nghiệp: là những nguyên tắc và niềm tin giúp một cá nhân xác định điều quan trọng nhất khi ra quyết định trong hành trình phát triển nghề nghiệp. Những giá trị này có thể bao gồm (nhưng không giới hạn) sự cân bằng giữa công việc và cuộc sống, cơ hội phát triển cá nhân, sự công nhận, sự ổn định tài chính, hoặc việc đóng góp cho xã hội.

Để xác định giá trị nghề nghiệp, thầy cô hãy hỗ trợ học sinh bằng cách đặt các câu hỏi:

• Đối với em, điều gì là quan trọng nhất trong cuộc sống?
• Hãy nghĩ về 3 người mà em kính trọng nhất, ở họ có những phẩm chất nào khiến bạn kính trọng?
• Theo em, một công việc lý tưởng sẽ như thế nào?
• Theo em, thế nào là một cuộc sống hạnh phúc?

Từ những câu hỏi gợi mở trên, ở vai trò người đồng hành, thầy cô cần giúp học sinh hiểu rằng:

• Khi lựa chọn ngành học dựa trên 4 rễ sở thích – năng lực – tính cách – giá trị nghề nghiệp, học sinh có cơ sở để chọn ngành nghề mà mình có thể phát triển, đạt được quả về công việc và tài chính. 
• Nhu cầu tuyển dụng luôn thay đổi, ngành “hot” hôm nay có thể khác hoàn toàn sau 1 – 2 năm. Nhưng khi vững vàng từ gốc rễ – đi từ “hiểu mình”, học sinh có thể tự tin thích ứng và phát triển với nghề nghiệp tương lai. 

Đề đồng hành cùng học sinh trên hành trình vững vàng từ gốc rễ, thầy cô có thể tham khảo Công cụ trắc nghiệm Holland và chuyên mục Hiểu mình của Sông An nhé. Chúc thầy cô sẽ vững vàng cùng học sinh bước vào ngưỡng cửa nghề nghiệp bằng sự chủ động, vững tâm và một tâm thế sẵn sàng để khám phá tiềm năng và khai mở cơ hội cho chính mình.

Bài viết Gỡ “bẫy hướng nghiệp” bằng Mô hình lý thuyết Cây nghề nghiệp đã xuất hiện đầu tiên vào ngày Hướng nghiệp Sông An.

Biên tập: Hà Duy

“Nghề này có ổn định không?” không còn là câu hỏi đúng!

Khi học sinh đứng trước ngưỡng cửa chọn ngành – chọn nghề, phụ huynh và thầy cô thường đặt câu hỏi: “Nghề này có ổn định không?” với mong muốn các em có một tương lai vững chắc, ít rủi ro. Tuy nhiên, trong một thế giới đang thay đổi nhanh chóng, tìm kiếm một nghề “ổn định” đã không còn là tiêu chí phù hợp hay “đích đến trong mơ”. Bởi lẽ, không có ngành nào đảm bảo sự ổn định mãi mãi! Ngay cả những lĩnh vực từng được xem là an toàn như ngân hàng, kế toán hay giáo dục cũng đang thay đổi chóng mặt dưới tác động của công nghệ và trí tuệ nhân tạo. Vì vậy, chọn ngành theo tiêu chí “ổn định” có thể khiến học sinh bỏ lỡ cơ hội phát triển trong tương lai.

Thay vì “Nghề này có ổn định không?”, các thầy cô hãy cùng học sinh tìm câu trả lời cho câu hỏi: “Xu hướng nghề trong tương lai sẽ như thế nào?”. Sông An gợi ý cho các thầy cô 3 tổ hợp nghề sẽ phát triển trong 10 năm tới (theo Báo cáo Skills Demand for The Future Economy 2023/24 của SkillsFuture Singapore) và hướng đồng hành phù hợp, bao gồm:

• Công nghệ (Digital jobs): Các vai trò làm việc với công nghệ, công cụ và nền tảng số để kiến tạo, quản lý, phân tích truyền thông bằng nhiều hình thức. Ví dụ: Nhà phát triển phần mềm, quản lý mạng xã hội, nhà thiết kế đồ hoạ, v.v. Giáo viên có thể tổ chức chuyến tập huấn/ giao lưu thực tế/ tham quan các công ty công nghệ hoặc hướng dẫn các em tự học về AI để phát huy điểm mạnh về công nghệ.
• Xã hội (Social jobs): Các công việc ở mảng giáo dục, y tế và chăm sóc sức khỏe. Ví dụ: Chuyên viên tư vấn học đường, tham vấn viên gia đình, v.v. Các em sẽ được trải nghiệm các công việc có tính chất xã hội thông qua việc thực hiện các dự án cộng đồng và tổ chức thiện nguyện. 
• Xanh (Green jobs): Các vị trí ở nhiều lĩnh vực khác nhau, góp phần trực tiếp vào việc giữ gìn hoặc khôi phục tài nguyên môi trường, hướng đến việc giảm phát thải cacbon của các doanh nghiệp và khối ngành kinh tế, thúc đẩy việc chuyển đổi sang một nền kinh tế bền vững hơn. Ví dụ: Kỹ sư năng lượng tái tạo, quản lý dự án năng lượng xanh, nhà giáo dục môi trường, v.v. Bằng cách tham gia chương trình nhặt rác, thu gom pin, giờ Trái Đất, v.v. các em sẽ có cơ hội nâng cao nhận thức và hành động vì môi trường, từ đó có những tìm hiểu và khám phá sâu hơn về việc làm xanh.

Dưới lăng kính phát triển nghề nghiệp, dù học sinh có sở thích gì, điểm mạnh và điểm yếu ra sao, thì các em đều sẽ tìm được cho mình một vị trí phù hợp với một trong ba tổ hợp này.

Tuy nhiên, có một sự thật mà ta phải nhấn mạnh và chấp nhận rằng, học sinh hiện nay đã và đang sống và làm việc trong một thị trường hỗn loạn, thay đổi không ngừng và không thể dự báo trước. Chào đón các em sẽ là một tương lai đầy biến động, nơi sự thay đổi là yếu tố luôn cố định trong sự nghiệp. Trước bối cảnh đó, việc giúp các em xác định được hướng đi phù hợp không chỉ dừng lại ở việc khám phá sở thích hay điểm mạnh, mà cần mở rộng thành một lộ trình vào Đại học rõ ràng, hiệu quả và thích ứng với sự thay đổi. Đây chính là lúc thầy cô và gia đình cần đồng hành cùng các em, bằng một “chiến lược” hướng nghiệp khoa học và thực tế.

Xây dựng lộ trình vào Đại học: Học sinh cần chuẩn bị gì?

Lộ trình vào Đại học không chỉ dừng lại ở việc giải đề, thi cử, đạt điểm cao, mà quan trọng hơn là giúp học sinh xác định được ngành học phù hợp với năng lực, sở thích và xu hướng nghề nghiệp. Để làm được điều này, giáo viên hướng nghiệp có thể đồng hành cùng học sinh qua Mô hình chìa khóa xây dựng kế hoạch nghề, với ba bước như sau:

1. Hiểu bản thân – Em là ai?

Trước khi chọn ngành, học sinh cần hiểu rõ điểm mạnh, điểm yếu, giá trị và sở thích nghề nghiệp của mình. Điều này không chỉ dựa trên thành tích cá nhân, mà còn cần được nhìn nhận khách quan về năng lực học tập, sở thích lẫn thiên hướng nghề nghiệp. Vì vậy, thầy cô có thể hỗ trợ học sinh bằng cách hướng dẫn các em khám phá sở thích thông qua các hoạt động trải nghiệm thực tế, hoặc trò chuyện, chia sẻ thân tình để giúp các em có cái nhìn rõ hơn về bản thân.

2. Xác định mục tiêu – Em đang đi về đâu?

Sau khi hiểu bản thân, bước tiếp theo là xác định ngành học phù hợp và lựa chọn cơ sở đào tạo tương ứng. Thay vì chạy theo những ngành “hot”, trường “top”, thầy cô cần hướng dẫn học sinh chủ động tìm hiểu kỹ các thông tin về chương trình đào tạo, điều kiện xét tuyển, học bổng, học phí, cơ hội việc làm, v.v. phù hợp với thế mạnh cá nhân và hoàn cảnh gia đình, từ đó có sự chuẩn bị từ sớm và hiệu quả. Việc xác định mục tiêu rõ ràng sẽ hạn chế được một số trường hợp “ngồi nhầm trường”, hoặc chán bỏ ngang, hoặc thi lại trường khác, hoặc cố học cho xong rồi ra làm nghề khác.

3. Lập kế hoạch nghề nghiệp – Làm sao để đi đến được nơi em muốn đến?

Khi đã có mục tiêu, học sinh cần lên lộ trình cụ thể để hiện thực hóa ước mơ Đại học. Điều này bao gồm việc lựa chọn phương thức xét tuyển tối ưu (tuyển thắng, xét học bạ, thi tốt nghiệp THPT, thi đánh giá năng lực, v.v.), định hướng tổ hợp môn học phù hợp, cũng như cân nhắc bổ sung các chứng chỉ cần thiết (IELTS, SAT, ACT, v.v.). Đồng thời, các em cần rèn luyện kỹ năng mềm như tư duy phản biện, kỹ năng giao tiếp, và khả năng tự học để thích nghi tốt hơn với môi trường Đại học.

Cần lắm sự hỗ trợ từ thầy cô!

Dù đã có một lộ trình rõ ràng, nhưng không phải học sinh nào cũng dễ dàng đưa ra quyết định. Một trong những áp lực lớn nhất mà các em gặp phải là nỗi sợ phải chọn “đúng” cho cả đời, trong một lần duy nhất! Nhưng thực tế rằng, điều này rất khó xảy ra, rất ít người có thể chắc chắn 100% về lựa chọn của mình ở độ tuổi 17-18. Việc tìm ra ngành học phù hợp không chỉ dựa trên lý thuyết hay điểm số, mà còn cần có sự trải nghiệm thực tế để xác định điều gì thực sự phù hợp với bản thân.

Đây chính là lý do vì sao vai trò của thầy cô trở nên quan trọng hơn bao giờ hết. Khi học sinh còn đang loay hoay giữa những sự lựa chọn, chưa có cơ hội cọ xát với thực tế, thầy cô hãy trở thành người bạn đáng tin cậy, giúp các em từng bước khám phá bản thân, tìm hiểu môi trường học tập và xây dựng kế hoạch học tập phù hợp. Sự dìu dắt, chỉ bảo và đồng hành của thầy cô không chỉ giúp học sinh giảm bớt áp lực, mà còn tạo động lực để các em dám thử, dám sai, dám tin vào bản thân và dám điều chỉnh con đường học tập của mình khi cần thiết.

Với sự chuẩn bị kỹ càng, những chiến lược khôn ngoan và tinh thần “dám” dấn thân, chắc chắn rằng, học sinh sẽ tìm thấy lối đi rực rỡ cho riêng mình. 

Bài viết Lộ trình vào Đại học: Học sinh cần làm gì để sẵn sàng cho tương lai đầy biến động? đã xuất hiện đầu tiên vào ngày Hướng nghiệp Sông An.

Biên tập: Thảo Chi

Ngày 14/02/2025, Thông tư 29/2024/TT-BGDĐT về các trường hợp cấm dạy thêm, học thêm chính thức có hiệu lực. Ngay lập tức, quy định này trở thành chủ đề “nóng” trong các cuộc thảo luận của phụ huynh, giáo viên và học sinh.

Không ít người bày tỏ lo lắng: “Học sinh không học thêm thì làm gì? Ai sẽ giúp học sinh củng cố kiến thức? Rồi thời gian ngoài giờ học, học sinh sẽ ở đâu, làm gì?”. Những băn khoăn này không phải không có cơ sở, bởi từ lâu, việc học thêm đã trở thành một phần quen thuộc trong hành trình học tập của học sinh Việt Nam. Ở vai trò là giáo viên dạy môn Hoạt động trải nghiệm, Hướng nghiệp, các thầy cô có thể nhìn nhận vấn đề này từ một góc độ khác và có thể nói rằng, đây không chỉ là thách thức mà còn là cơ hội để giáo dục đổi mới theo hướng phát triển năng lực toàn diện cho học sinh.

Từ “học để biết” sang “học để làm”, “học để chung sống”, “học để kiến tạo”

Trong nhiều năm qua, với chương trình giáo dục “chạy theo điểm số”, phần lớn học sinh chỉ tập trung vào “học để biết” – tức là tiếp thu kiến thức lý thuyết, làm bài tập và thi cử. Tuy nhiên, trong thực tế cuộc sống và thị trường lao động, điều mà các nhà tuyển dụng tìm kiếm lại là những cá nhân có khả năng làm việc, tư duy sáng tạo, biết hợp tác và có sự tự tin vào chính mình.

Theo quan điểm của UNESCO, giáo dục không chỉ đơn thuần là tiếp thu kiến thức, mà còn cần hướng tới ba mục tiêu cốt lõi:

• “Học để làm”: Thay vì chỉ học lý thuyết, học sinh có thể tham gia các hoạt động thực tế, rèn luyện kỹ năng mềm, làm quen với công việc, từ đó hiểu hơn về cách vận dụng kiến thức vào cuộc sống.
• “Học để chung sống”: Đây là cơ hội để học sinh kết nối với gia đình và bạn bè, tham gia hoạt động xã hội, phát triển nhân cách và cảm xúc, điều mà học sinh không thể rèn luyện được khi  bị giới hạn trong phạm vi nhà trường. 
• “Học để kiến tạo”: Không bị cuốn vào lịch học thêm dày đặc, học sinh sẽ có thời gian khám phá đam mê, thử nghiệm các dự án cá nhân và rèn luyện tư duy độc lập.

Việc không học thêm triền miên không có nghĩa rằng, học sinh sẽ “bỏ trống” thời gian, mà ngược lại, đây chính là dịp để các em có thêm những trải nghiệm phong phú và ý nghĩa hơn.

Giáo viên hướng nghiệp đồng hành cùng học sinh như thế nào?

Là một chuyên gia giáo dục và tư vấn hướng nghiệp, tôi từng gặp rất nhiều học sinh sau 12 năm miệt mài học tập, nhưng khi đứng trước lựa chọn nghề nghiệp lại loay hoay, không biết bản thân thực sự thích gì. Ngược lại, những em có cơ hội trải nghiệm từ sớm, tham gia nhiều hoạt động khác nhau thì thường tự tin hơn, hiểu rõ điểm mạnh, điểm yếu và có định hướng rõ ràng cho tương lai.

Vì thế, để giúp học sinh không thấy lo lắng khi không còn học thêm, giáo viên hướng nghiệp có thể:

• Khuyến khích học sinh thử sức với những dự án cá nhân nho nhỏ để khám phá năng lực của bản thân. Ví dụ như: tìm hiểu về một chủ đề mà các em yêu thích, thực hiện một mô hình lắp ráp, sáng tác một tác phẩm nghệ thuật, tham gia một hoạt động thiện nguyện, v.v. Việc trải nghiệm sớm giúp các em không chỉ có thêm kỹ năng mà còn phát triển tư duy độc lập.
• Phối hợp với nhà trường, các giáo viên bộ môn để tạo các chương trình ngoại khóa cho học sinh tham gia theo sở thích, như các đội thể thao, câu lạc bộ nghệ thuật, câu lạc bộ nghiên cứu, nhóm đọc sách, các cuộc thi làm đồ thủ công, hay thậm chí là các chương trình bán hàng gây quỹ để học sinh thử khởi nghiệp. Những hoạt động này giúp học sinh có môi trường để phát triển năng lực cá nhân và có thể trở thành nền tảng nghề nghiệp cho các em trong tương lai.
• Hướng dẫn và khuyến khích học sinh tự lập, tự học hỏi từ đời sống thực tế. Bởi lẽ, giáo dục không chỉ diễn ra trong lớp học mà còn trong gia đình, trong các trải nghiệm cá nhân và những mối quan hệ xã hội.

Giáo dục cá nhân hóa – Xu hướng tất yếu

Trong bối cảnh giáo dục hiện đại, cá nhân hóa lộ trình học tập đang trở thành một xu hướng quan trọng. Thay vì áp đặt một phương pháp chung cho tất cả học sinh, mỗi đứa trẻ cần có một lộ trình phát triển riêng, phù hợp với năng lực và sở thích của mình. Đó cũng là mục tiêu quan trọng của chương trình Giáo dục phổ thông mới năm 2018. 

Nhìn chung, việc cấm dạy thêm có thể là một bước đi quan trọng trong quá trình đổi mới giáo dục, giúp học sinh thoát khỏi áp lực học tập nặng nề và có cơ hội phát triển toàn diện hơn. Tuy nhiên, để tận dụng được cơ hội này, vai trò của giáo viên hướng nghiệp cũng góp một phần quan trọng. Nếu giáo viên chủ động tìm hiểu, thay đổi cách tiếp cận học sinh về khía cạnh hướng nghiệp, khuyến khích các em học hỏi từ thực tế, thì các thầy cô giáo có thể tạo nên một bước ngoặt đầy ý nghĩa trong hành trình trưởng thành của các em.

Bài viết Cấm dạy thêm, học thêm: Khi khó khăn lại trở thành cơ hội! đã xuất hiện đầu tiên vào ngày Hướng nghiệp Sông An.

Biên tập: Thanh Mai

Gỡ rối lầm tưởng “Hướng nghiệp là hướng trường”

Khi nói đến “hướng nghiệp,” chúng ta dễ bắt gặp ánh mắt ngại ngần hoặc thậm chí là sự e dè, thờ ơ từ học sinh, cha mẹ, và cả chính những giáo viên được phân công dạy môn Hoạt động trải nghiệm, Hướng nghiệp. Hai chữ “hướng nghiệp” đôi khi bị gói gọn trong hình ảnh của những buổi tư vấn tuyển sinh đầy áp lực, nơi các em phải nghe quá nhiều lời mời gọi từ các trường Đại học, Cao đẳng. Chính điều đó đã vô tình khiến hướng nghiệp trở thành nỗi ám ảnh, hơn là một hành trình giúp các em hiểu và tin tưởng vào chính mình.

Nhưng có phải hướng nghiệp chỉ là chọn trường? Không. Hướng nghiệp lớn hơn rất nhiều.

Hiểu đúng về hướng nghiệp

Khi còn ngồi trên ghế nhà trường, tôi cũng từng ngần ngại khi tham gia ngày hội hướng nghiệp. Giây phút hiểu hơn về hướng nghiệp, tôi thực sự muốn sẻ chia và góp sức để gỡ rối lầm tưởng này. Hướng nghiệp thực chất là hành trình các em đi tìm câu trả lời cho những câu hỏi lớn:

• “Tôi là ai?”
• “Tôi đang đi về đâu?”
• “Làm sao để đi được tới nơi tôi muốn tới?”

Đó không chỉ là chọn trường học, chọn ngành nghề, mà còn là lựa chọn thái độ đối diện với khó khăn, đón nhận và tôn trọng quá trình hiểu mình – hiểu nghề trong suốt hành trình trưởng thành.

Đối với tôi, hướng nghiệp giống như một ngọn hải đăng. Nó không ép buộc các em đi vào một con đường cụ thể, mà soi sáng để các em tự mình tìm thấy lối đi phù hợp, lối đi mà chính các em sẽ vững bước với sự bình an của riêng mình.

Giá trị của hướng nghiệp

Trong những năm học và hành nghề hướng nghiệp, và gần đây nhất là trưởng ban Nội dung của Ngày hội hướng nghiệp 2024, một trong những thách thức lớn nhất mà tôi gặp phải chính là tháo gỡ rào cản nhận thức về hai chữ “hướng nghiệp”. Một số giáo viên và cán bộ quản lý ngành giáo dục, hướng nghiệp đâu đó chỉ tập trung vào việc hướng trường. Phần lớn học sinh khá ám ảnh với hai từ “hướng nghiệp” vì các bạn không thích tham gia những chương trình tư vấn tuyển sinh, thậm chí cảm thấy mệt mỏi khi phải “đối phó” với lời mời gọi liên tục từ các trường Cao đẳng, Đại học.

Lúc đó, tôi kiên nhẫn dành nhiều thời gian để giúp học sinh thấu hiểu và đón nhận giá trị của hướng nghiệp. Đó là giúp các bạn có được năng lực tự định hướng và ra quyết định chọn nghề, học nghề, làm nghề và hạnh phúc với nghề thông qua những thông tin, góc nhìn và công cụ hướng nghiệp khoa học. Tôi cũng nhận ra rằng, các em sẽ cảm nhận và đón nhận giá trị của hướng nghiệp rõ ràng nhất khi các em được tự mình trải nghiệm nó. Vì vậy, trong từng hoạt động, tôi luôn cố gắng đặt mình vào vị trí của các em để thấu hiểu, thiết kế và đánh giá các hoạt động trải nghiệm một cách vẹn toàn nhất.

Những người dẫn đường

Là giáo viên hướng nghiệp, chúng ta không chỉ là người cung cấp thông tin, mà còn là người đồng hành thầm lặng trên hành trình của các em. Hãy kiên nhẫn lắng nghe, đồng cảm và trao cho các em niềm tin rằng, dù con đường phía trước có chông gai, các em vẫn luôn có người đồng hành ở cạnh bên.

Có thể chúng ta nghĩ rằng, một bài trắc nghiệm khám phá sở thích đơn giản hay một hoạt động tình nguyện chỉ là những hoạt động nhỏ. Thế nhưng, chính những trải nghiệm ấy lại là “mảnh ghép” giúp các em hình dung rõ hơn về bức tranh tương lai của mình. Trong những giờ dạy tiếp theo, hãy thử:

• Hướng dẫn các em khám phá bản thân dưới lăng kính phát triển nghề nghiệp.
• Đề xuất các em trải nghiệm nghề nghiệp thực tế qua các buổi tham quan hoặc thực hành tại địa phương.
• Tạo không gian để các em chia sẻ suy nghĩ, ước mơ và cả những lo lắng của mình với bạn bè và thầy cô.
• Tổ chức các hoạt động tương tác trong lớp học theo gợi ý của Thư viện tài liệu mở môn Hoạt động trải nghiệm, Hướng nghiệp (OER)

Mỗi hoạt động, dù nhỏ hay lớn, đều góp gió, góp nắng, và góp mưa, để giúp cây nảy mầm và đơm hoa kết trái. Hãy nhớ rằng, hướng nghiệp không phải áp lực để chọn trường, mà là cơ hội để các em hiểu rằng mình có quyền được mơ ước, được lựa chọn và sống cuộc đời của riêng mình.

Người gieo hạt ơi, hãy đồng hành cùng nhau!

Nếu bạn đang làm việc tại các trường học hay các tổ chức giáo dục, bạn có thể là người tiên phong để thay đổi nhận thức về hướng nghiệp trong cộng đồng mình. Hãy bắt đầu từ những thay đổi nhỏ nhất: tạo ra một buổi học thú vị, tổ chức một buổi trải nghiệm sáng tạo, hay đơn giản là dành thời gian lắng nghe một học sinh còn nhiều trăn trở, bạn nhé.

Hãy cùng nhau, bắt đầu từ hôm nay!

Bài viết Những điều bạn chưa biết về hướng nghiệp đã xuất hiện đầu tiên vào ngày Hướng nghiệp Sông An.