Vì thế, Sông An xin giới thiệu đến các anh chị chuyên viên Mô hình hỗ trợ nghề nghiệp do tổ chức CERIC phát triển gồm 5 thành tố như sau, đặc biệt hướng tới đối tượng thanh thiếu niên (lớp 10-12)

• Hiểu mình: Giúp các em xác định rõ mình là ai và mình mong muốn điều gì
• Ra quyết định: Hỗ trợ các em vào những thời điểm quan trọng khi các em ra quyết định
• Hỗ trợ quá trình chuyển tiếp: Động viên, tập huấn, hỗ trợ, đưa lời khuyên trong quá trình chuyển tiếp
• Suy nghĩ về tương lai: Giúp các em suy nghĩ trước, dự đoán những thách thức trong tương lai và chuẩn bị chiến lược để vượt qua khó khăn đó
• Sức khỏe tinh thần: Hỗ trợ các em trong những vấn đề về sức khỏe tinh thần và thể chất, bởi những yếu tố này cũng có liên quan đến sự nghiệp 

VỀ TÁC GIẢ 

Mô hình hỗ trợ nghề nghiệp này nằm trong một Kế hoạch Hành động (Action Plan), được phát hành bởi tổ chức CERIC của Canada – một tổ chức tồn tại nhằm thúc đẩy hoạt động giáo dục và nghiên cứu trong lĩnh vực tư vấn và phát triển nghề nghiệp. 

TÀI LIỆU NÀY DÀNH CHO AI?  

Các cá nhân từ nhiều ngành nghề – cả trong và ngoài lĩnh vực phát triển nghề nghiệp – đều có thể hỗ trợ các vấn đề liên quan đến nghề nghiệp cho thanh thiếu niên, và họ được gọi chung là chuyên viên trong tài liệu này. 

Để hiểu rõ hơn về các nguyên tắc định hướng, khung hỗ trợ nghề nghiệp và những hoạt động thú vị có thể áp dụng cho đối tượng thanh thiếu niên (lớp 10-12), bạn vui lòng xem chi tiết tại đây: 

Chúc các bạn sử dụng tài liệu này một cách hiệu quả, 

Hướng nghiệp Sông An.  

Tác giả: Karen Schaffer & Juliana Wiens

Dịch giả: Hồ Lan, Hiền Nguyễn 

Biên tập: Tâm Tình & Truc Le

Hiệu đính: Lê Khương

Thiết kế: Tuệ Gia

Photo by Van Tay Media on Unsplash

Bài viết Hướng nghiệp trong thực tế: Các hoạt động định hướng và phát triển nghề nghiệp – DÀNH CHO THANH THIẾU NIÊN đã xuất hiện đầu tiên vào ngày Hướng nghiệp Sông An.

Tỷ lệ thất nghiệp tăng vọt và cảm giác dễ bị tổn thương đang ngày càng lan rộng trong giai đoạn khủng hoảng do COVID-19. Nhiều bậc cha mẹ sau khi trải qua cảm giác thoải mái khi được nghỉ ngơi sau một thời gian làm việc nay lại dường như thấy mình đang bấp bênh tự hỏi làm sao để giúp đỡ tài chính gia đình, mà không trở nên thờ ơ với con cái. Là những người làm tham vấn hướng nghiệp, chúng tôi thấy mình đang ở vị trí đặc biệt để hỗ trợ nhóm đối tượng này.

Khi tôi đang có thai đứa con đầu lòng ở tháng thứ 8 thì chồng tôi bị mất việc tại một doanh nghiệp lớn trong lĩnh vực kế toán. Vào lúc đó tôi vẫn còn đang đi làm cho nên tôi biết rằng tôi có thể tiếp tục đi dạy nếu cần thiết. Thế nhưng tôi lại không cần phải đi làm nữa và ở nhà gần 10 năm để chăm sóc gia đình ngày một đông thành viên hơn. Nhưng sau đó thì chồng tôi lại bị mất việc lần nữa mà không một lời cảnh báo trước. Hồ sơ cá nhân của tôi đã quá cũ kỹ. Tài khoản LinkedIn của tôi thì nhìn rất buồn cười, và bằng cấp giảng dạy thì lại hết hạn. Nhìn những đứa con nhỏ đang hoàn toàn phụ thuộc vào chúng tôi, tôi cảm thấy mình yếu đuối và đầy mâu thuẫn.

Theo kinh nghiệm của bản thân tôi thì trước khi các bậc nội trợ tiến hành quá trình tìm kiếm việc làm, điều quan trọng mà họ cần làm là giải quyết những ưu tiên có tính chất mâu thuẫn hay có sự thay đổi. Cách hỗ trợ hiệu quả bao gồm việc phân loại bốn yếu tố chính là thời điểm, thế mạnh, sự cân bằng giữa công việc – cuộc sống, cũng như ý nghĩa và mục đích.

Thời điểm chuyển đổi

Thảo luận về thời gian là bước cần thiết đầu tiên. Những bậc cha mẹ khi có áp lực về tài chính sẽ có những ưu tiên khác so với những người có thời gian thư thả để khám phá các lựa chọn khác nhau. Những câu hỏi nên đặt ra cho người đang tìm việc là:

• Điều gì hấp dẫn để bạn quay trở lại với công việc ngay lúc này?
• Nếu như bạn quay trở lại với công việc vào lúc này thì cuộc sống và nếp sống hiện tại của bạn sẽ có những thay đổi nào?
• Những kỹ năng hay kinh nghiệm nào mà bạn muốn có được trước khi tìm kiếm một công việc?
• Bạn có thể nghĩ đến một thời điểm nào tốt hơn cho sự thay đổi này hay không? Đó là lúc nào và tại sao?
• Tình hình khủng hoảng do COVID-19 hiện nay sẽ tác động như thế nào đến thời gian chuyển đổi của bạn?

Đến đây sẽ có một số bậc cha mẹ có thể nhận ra rằng họ chưa sẵn sàng để gia nhập lại vào thị trường lao động cho nên những người làm tham vấn có thể giúp họ triển khai một kế hoạch nghề nghiệp để họ bắt đầu thực hiện nhằm hướng đến mục tiêu đi làm trong tương lai.

Sức mạnh của việc xác định thế mạnh của bản thân

Thế mạnh trong tính cách là những khía cạnh thiết yếu cho biết chúng ta là ai và khi những thế mạnh này khi được lồng ghép vào nghề nghiệp thì chúng ta trở nên gắn bó hơn với công việc (Baker, 2018). Công cụ VIA Inventory of Strengths (VIA Institute on Charater, 2020) là một bảng đánh giá có giá trị đối với những bậc cha mẹ ở nhà nội trợ. Công cụ đánh giá VIA và phương pháp can thiệp dựa trên thế mạnh bản thân đã cho thấy những kết quả khả quan trong việc gia tăng sự tự tin vào năng lực của bản thân và tăng cường cảm xúc tích cực cho các bậc cha mẹ (Waters & Sun, 2017).

Gần đây tôi có làm việc với một thân chủ đang cảm thấy vô vọng khi cô hình dung các con của cô sẽ rời khỏi gia đình để đi học đại học hoặc đi làm. Cô đã trải qua ý tưởng tự vẫn khi đoán trước rằng mình sẽ mất đi vai trò làm mẹ “toàn thời gian” này. Sau khi chắc chắn rằng thân chủ của tôi đang được một nhà chuyên môn về sức khoẻ tâm thần hỗ trợ, tôi đã làm việc với cô để đưa ra một cách nhìn lành mạnh hơn. Trong buổi thảo luận của chúng tôi về kết quả bảng đánh giá VIA của cô, lần đầu tiên cô tin rằng ngoài việc đóng góp cho gia đình của mình, cô còn có những thứ đáng giá có thể đóng góp cho thế giới. Sự vô vọng trong cô dần mất đi và cô bắt đầu tích cực hành động hướng đến những mục tiêu nghề nghiệp mới. Đây là sức mạnh của việc đánh thức thân chủ dựa vào thế mạnh của họ.

Sau đây là những câu hỏi mà bạn có thể hỏi nhằm xác định các thế mạnh của thân chủ sau khi họ đã sử dụng bất cứ những công cụ nào mà bạn cung cấp:

• Bạn có muốn thay đổi thứ tự của những thế mạnh nổi bật nhất trong bạn?
• Có những thế mạnh nào có vẻ là không phù hợp không?
• Hãy cho tôi biết làm cách nào mà bạn sử dụng những thế mạnh này trong cuộc sống hàng ngày của bạn.
• Bạn đã sử dụng được những thế mạnh của mình trong thời điểm khủng hoảng do COVID-19 ra sao?
• Làm cách nào để bạn có thể thấy mình đang sử dụng những thế mạnh của bản thân trong nghề nghiệp?

Phần lớn những thân chủ ở nhà nội trợ của tôi thường có một thế mạnh nổi bật thể hiện qua bài khảo sát của họ nhưng thế mạnh này dường như lại không được công nhận. Tôi thấy rằng đây thường là chìa khóa dẫn đến một điều quan trọng đang thiếu sót trong cuộc sống của họ. Ví dụ như tôi có một thân chủ có những điểm mạnh nổi bật như lòng biết ơn, đề cao cái đẹp, quan tâm đến giá trị tinh thần, và công bằng. Cho nên tôi không lấy làm ngạc nhiên khi cô ấy cân nhắc lựa chọn làm giáo viên dạy yoga. Tuy nhiên, cô ấy dường như không mấy thích thú về lựa chọn đó. Khi tôi hỏi cô ấy nếu có một thế mạnh nào mà cô ấy nghĩ là không phù hợp thì cô trả lời tôi rằng cô không thể nào hiểu được tại sao sự công bằng lại là điểm mạnh của cô. Rồi chúng tôi bắt đầu trò chuyện về sự công bằng là như thế nào trong cuộc sống của cô ấy. Khi chúng tôi khám phá ý tưởng này thì tôi cảm nhận được nguồn năng lượng trong giọng nói của cô ấy. Đây vốn là điều mà tôi đã không cảm nhận được trước đó. Cô ấy bắt đầu nhớ về những giấc mơ thời thơ ấu và sau khi tìm hiểu rõ thêm thì thân chủ của tôi quyết định rằng cô ấy muốn nỗ lực tập trung để trở thành một người làm công tác xã hội. Có đôi khi, tất cả những gì mà thân chủ cần để tìm ra một hướng đi rõ ràng cho tương lai chỉ là cuộc trò chuyện về việc tận dụng một thế mạnh còn bỏ ngõ vào trong cuộc sống của họ một cách trọn vẹn hơn.

Đánh giá những nhu cầu cân bằng giữa công việc và cuộc sống

Thảo luận về những nhu cầu cân bằng giữa công việc – cuộc sống cũng là một bước đi quan trọng. Có một sự khác biệt lớn giữa làm việc toàn thời gian bên ngoài, làm việc bán thời gian, và thiết lập ra một khung giờ riêng khi làm việc tại nhà. Những câu hỏi mà người đang tìm việc có thể cần trong việc tìm hiểu này bao gồm:

• Bạn muốn làm việc vào ngày nào và giờ nào?
• Bạn muốn di chuyển đến công ty bằng hình thức nào?
• Bạn cần mức độ linh hoạt như thế nào trong công việc? Bạn có muốn rằng mình có thể xin nghỉ phép khi con cái bị bệnh?
• Những phúc lợi nào thì thỏa đáng cho sự thay đổi này?
• Những nhu cầu của bạn có thay đổi do tình hình đại dịch này không? Bạn có muốn một công việc có thể đáp ứng nhu cầu hiện tại của mình hay bạn muốn một công việc đáp ứng nhu cầu trong tương lai của bạn khi chúng ta đã vượt qua thời gian khủng hoảng?

Để tránh đối đầu với những mâu thuẫn về sự cân bằng, thân chủ có khi đưa ra những phản hồi không thực tế chẳng hạn như “Tôi có thể lái xe đến bất cứ nơi nào”. Khi điều này xảy ra, điều quan trọng là cần nhẹ nhàng tìm hiểu từ những điều không thống nhất hay những phản hồi tích cực ở mức thái quá nhằm giúp thân chủ của bạn không bị lãng phí thời gian theo đuổi những giấc mơ không thể thực hiện được.

Khám phá ý nghĩa và mục đích

Có không ít các bậc cha mẹ nội trợ quyết định những sự thay đổi lớn trong nghề nghiệp khi quay trở lại với lực lượng lao động (Wong, 2015). Với một số câu hỏi sau đây, bạn có thể cân nhắc sử dụng để cùng khám phá ý tưởng này với thân chủ:

• Theo bạn, ý nghĩa và sự hoàn thành mong ước cá nhân đóng vai trò như thế nào trong công việc?
• Điều gì khiến bạn quay trở lại với công việc?
• Bạn sẽ muốn làm gì nếu bạn biết mình sẽ không thất bại?
• Có khi nào bạn cảm thấy bản thân đang chìm đắm trong công việc hoặc thấy mình đang tận hưởng quá trình làm việc?
• Có khi nào bạn chứng kiến căng thẳng và đau khổ trong thời gian đại dịch mà điều đó làm thay đổi quan điểm của bạn về ý nghĩa và mục đích của công việc?

TÌm kiếm việc trong giai đoạn bất ổn toàn cầu

Trong những điều kiện ổn định thì việc tìm kiếm việc làm một cách tập trung thường sẽ gặt hái được những kết quả tích cực so với việc tìm kiếm không tập trung. Điều này còn quan trọng hơn trong giai đoạn bất ổn toàn cầu. Khi thân chủ tìm hiểu về thời điểm, thế mạnh, sự cân bằng giữa công việc – cuộc sống cũng như ý nghĩa và mục đích làm việc thì họ cũng đưa ra nhiều mục tiêu hay cảm xúc mang tính mâu thuẫn vốn có thể làm cản trở họ. Những người làm công tác tư vấn nghề nghiệp có thể giúp họ tự tin bước về phía trước và tìm được một công việc đáp ứng được nhu cầu của họ.

| Thông tin tác giả

Christine Walker, CLC, CCSP, là một nhà tham vấn hướng nghiệp và tham vấn cuộc sống, nhà giáo dục được cấp phép và cũng là người mẹ của 4 đứa con. Cô ấy cam kết việc phải giúp các người mẹ tìm được việc làm nào giúp họ cả về sự đảm bảo tài chính lẫn sự cân bằng trong công việc – cuộc sống mà họ cần. Cô là thành viên của Hiệp hội Tư vấn Hoa Kỳ, Hiệp hội Tư vấn tiểu bang Connecticut và Hiệp hội phát triển sự nghiệp quốc gia. Bạn có thể liên hệ với cô ấy tại christine@christinewalkercoaching.com hay www.christinewalkercoaching.com.

Người dịch: Hiền Nguyễn

Biên tập: Truc Le

Nguồn bài viết:
Stay-at-Home Parents and COVID-19: What to Explore Before Starting a Job Search (ncda.org)

Photo by PNW Production from Pexels

Bài viết Những bậc cha mẹ làm nội trợ và COVID-19: Nên làm gì trước khi bắt đầu tìm việc? đã xuất hiện đầu tiên vào ngày Hướng nghiệp Sông An.

Những nhiệm vụ và trách nhiệm gắn với một vị trí công việc nào đó đều phát triển và thay đổi theo thời gian. Mỗi cá nhân có quyền tham gia trao đổi về giá trị đóng góp tăng dần của họ đối với công ty. Bản chất của việc thương lượng đơn thuần chỉ là một cơ hội để hai bên cùng thảo luận về một vấn đề nào đó nhằm đưa một thỏa thuận. Tuy nhiên, đối với sự thương lượng về lương bổng thì có khả năng sẽ tạo ra căng thẳng và lo lắng ở một mức độ nào đó. Sự khéo léo trong thương lượng về mức lương là một kỹ năng cần thiết trong bất cứ một giai đoạn nào trên con đường sự nghiệp. Người nhân viên hay ứng cử viên cho một vị trí nào đó rất cần được chuẩn bị kỹ càng và cảm thấy tự tin trước khi bước vào cuộc thương lượng lương với người sử dụng lao động. Sau đây là ba cách có thể giúp chuẩn bị cho việc thương lượng này.

Theo dõi và ghi lại các thành tựu trong công việc

Yêu cầu tăng lương nếu không có cơ sở sẽ khó được xem là hợp lý. Về cơ bản, việc theo dõi và ghi lại các thành tựu trong công việc là bước đầu tiên để giúp đạt được kết quả mong muốn. Để thực hiện bước này, cá nhân đưa ra yêu cầu tăng lương cần xem xét phối hợp thực hiện một số hoạt động như sau:

• Theo dõi và ghi lại những nhiệm vụ mà họ thực hiện thường xuyên nhất (Kalish, 2017)
• Lưu lại một danh sách các nhiệm vụ đã hoàn thành theo từng tuần
• Tạo ra một thư mục tổng kết tính hiệu quả trong công việc, bao gồm các thư điện tử và tin nhắn với những phản hồi tích cực (Lastoe, 2017)

Đối với tình huống phỏng vấn xin việc thì CV và thư xin việc nhằm giúp ứng cử viên vào được vòng phỏng vấn nhưng họ cũng nên chuẩn bị trước cách để làm nổi bật những thành tựu xuất sắc của họ. Nhà tuyển dụng lao động thường sẽ muốn lựa chọn một ứng viên thể hiện được những kỹ năng đã được thiết lập trước đây (chẳng hạn như kỹ năng giao tiếp, làm việc nhóm, kỹ năng bán hàng, kỹ năng phân tích, v.v) và kinh nghiệm làm việc của họ sẽ trở nên có giá trị đối với vị trí mới.

Đối với tình huống tăng lương thì người nhân viên lại có một vị thế tốt hơn khi có thể đánh giá được những thành tựu nào của mình là nổi bật. Nếu một người nhân viên muốn có căn cứ đầy đủ hơn để chọn được thành tựu cần nhấn mạnh, họ nên dựa vào những thành tựu nào có sự kết nối với công ty. Điều này sẽ rất có ích vì mặc dù người quản lý của họ có thể không ghi chú lại tất cả những thành tựu của từng nhân viên cấp dưới nhưng họ vẫn biết những điểm mạnh của từng nhân viên trong đội ngũ mà họ quản lý. Đa phần khi được nhân viên yêu cầu chia sẻ những điểm nổi bật về người đó, người quản lý thường ủng hộ và sẽ đưa ra phản hồi về năng lực trong công việc. Tương tự, đồng nghiệp sẽ có những nhìn nhận thấu đáo và hữu ích về sự đóng góp của người nhân viên đó trong công ty. Trong khoảng vài tháng trước buổi thương lượng tăng lương, việc tiếp cận đến những cá nhân này sẽ là nguồn cung cấp thông tin đáng giá. Những thước đo phản ánh hiệu suất làm việc của cá nhân hoặc những kết quả tích cực mà công ty và khách hàng nhận được nên được chia sẻ trong buổi thương lượng lương với người sử dụng lao động (Glassdoor, 2019).

Tìm hiểu thêm thông tin 

Trước khi bước vào buổi thương lượng lương thì cá nhân đó nên tìm hiểu thêm thông tin để so sánh kinh nghiệm bản thân với những người làm cùng một vị trí hiện tại và những người làm ở những vị trí mà họ mong muốn (Gross, 2016). Nhà sử dụng lao động sẽ sẵn sàng thương lượng với một ứng cử viên hay một nhân viên thể hiện được rằng họ đã tham khảo thông tin trước đó. Người thương lượng có hiểu biết là người biết:

• Trách nhiệm và khối lượng công việc của họ như thế nào so với những người đồng nhiệm giữ vị trí tương tự
• Trách nhiệm trong công việc của họ thay đổi hay phát triển như thế nào theo thời gian
• Mức lương mà họ sẽ chấp nhận được
  Mức lương của những cá nhân đang giữ vị trí tương tự ở những công ty khác (Tolani, 2018).

Để xác định mức thu nhập mong muốn, một cá nhân cần phải thu thập được những thông tin này từ công ty của họ cũng như từ những công ty khác trong ngành. Những trang web như GlassDoor, Indeed và SalaryList là một số nguồn tham khảo phổ biến để giúp quyết định mức lương thỏa đáng như mong muốn (những trang thông tin khác có thể được tìm thấy trong mục Tìm kiếm Công việc tại Internet Sites for Career Planning của NCDA). Điều quan trọng là cá nhân đó cần đưa ra một khoảng lương mong muốn thay vì một con số tiền lương cố định, đồng thời cũng nên cân nhắc những lợi ích ngoài lương bổng, chẳng hạn như làm việc ở nhà hay số ngày nghỉ phép, một khoản tích lũy về hưu như ý, và những thay đổi thỏa đáng khác trong gói lợi ích từ phía công ty. Khi một cá nhân đã có sự chuẩn bị để thương lượng về những khả năng có thể xảy ra, họ sẽ có cơ hội tốt hơn để đạt được kết quả mong muốn trong buổi thương lượng lương.

Thực hành trước buổi thương lượng về lương

Việc thực hành thương lượng lương trước với những người có trình độ chuyên môn trong lĩnh vực mà cá nhân đó đang làm sẽ đem lại những phản hồi hữu ích. Người thương thuyết nên thực hành buổi thương lượng này cho đến khi họ cảm thấy thoải mái và tự tin để bước vào cuộc thương lượng thực sự với người sử dụng lao động. Phản hồi hữu ích nên chỉ ra:

• Những câu hỏi và quan ngại mà người sử dụng lao động có thể có liên quan đến kinh nghiệm làm việc
• Hình thức bên ngoài bao gồm trang phục phù hợp và ngôn ngữ cơ thể thể hiện sự tự tin (Cuddy, 2012)
• Tốc độ nói và âm điệu giọng nói.

Điều quan trọng là cá nhân đó cần chuẩn bị cho hai tình huống có thể xảy ra: người sử dụng lao động có thể “đồng ý” hay “không đồng ý” đối với yêu cầu tăng lương. Người lao động cần nhớ rằng việc họ nhận được câu trả lời “không” không có nghĩa là họ sẽ tiếp tục nhận được câu trả lời tương tự cho yêu cầu tăng lương trong tương lai. Họ cần xem xét một số những yếu tố khác có liên quan đến công ty song song với yêu cầu tăng lương này. Khi nhận được câu trả lời “không” thì người lao động nên hỏi về nguyên nhân và chuẩn bị để thảo luận những chiến lược nhằm giúp họ ở một vị thế tốt hơn để đạt được sự chấp thuận trong những buổi thương lượng trong tương lai.

| Thông tin tác giả

Andrelisa Livingston là một Biên tập viên tại nhà xuất bản SAGE, một công ty xuất bản độc lập. Cô ấy cộng tác với các nhà biên tập để định ra các lĩnh vực phát triển và triển khai các chiến lược cải tiến. Bạn có thể liên hệ với Andrelisa tại Andrelisa.Ralana@gmail.com.

Người dịch: Hiền Nguyễn

Biên tập: Hồ Lan

Nguồn bài viết: https://www.ncda.org/aws/NCDA/pt/sd/news_article/283945/_PARENT/CC_layout_details/false

Photo by Jp Valery on Unsplash

Bài viết Ba cách hữu ích để thương lượng về lương đã xuất hiện đầu tiên vào ngày Hướng nghiệp Sông An.

Việc tìm kiếm một cuộc sống ý nghĩa sẽ vẫn không kết thúc khi một người rời khỏi sự nghiệp của họ hay khi họ về hưu. Quá trình này thường được xem như gắn liền với một phần lợi ích đến từ công việc, chẳng hạn như cảm giác thấy mình hữu ích và mình được thể hiện tài năng và kỹ năng của bản thân. Do đó, người cao tuổi sau khi về hưu nên tìm những cách mới để hình thành khái niệm về những lợi ích từ công việc và đạt được những lợi ích đó trong giai đoạn về hưu. Người tư vấn khi làm việc với đối tượng lớn tuổi cần có trách nhiệm khuyến khích sự phát triển ở khía cạnh sức khỏe liên quan đến lợi ích từ công việc vốn dễ bị bỏ quên này ở người cao tuổi. Người làm tư vấn nên có những câu hỏi cụ thể như: “Làm sao để người cao tuổi sau khi về hưu đưa ra được khái niệm về khía cạnh sức khỏe liên quan đến lợi ích từ công việc và làm thế nào để chúng ta, người làm tư vấn có thể khuyến khích sự phát triển của hoạt động này?”.

“Nghề nghiệp” ở tuổi cao niên
Trong bài nghiên cứu về sức khỏe toàn diện cho người cao tuổi, tác giả Fullen (trong bản thảo chờ đăng tải của mình) đưa ra thuật ngữ “sức khỏe nghề nghiệp” (“vocational wellness”) để mô tả những yếu tố về sức khỏe thường có liên quan đến thế giới công việc nhưng vẫn được xem là quan trọng trong giai đoạn về hưu. Fullen chọn từ “nghề nghiệp” (“vocation”) bởi vì đây là từ có gốc từ La Tinh “Vocare”, có nghĩa là gọi. Việc làm theo tiếng gọi từ cuộc sống vẫn có thể được tiếp tục sau khi một người rời khỏi sự nghiệp của họ. Đối với một số người cao tuổi, nghề nghiệp có thể được thể hiện dưới hình thức công tác tình nguyện hay đảm nhận một vai trò mới trong gia đình. Dik, Duffy, và Eldridge (2009) cũng đồng ý rằng nghề nghiệp là khái niệm có thể áp dụng được cho tuổi về hưu.

Về cốt lõi, nghề nghiệp là một vai trò cuộc sống mà trong đó một người tìm thấy mục đích hay ý nghĩa bên ngoài bản thân. Định nghĩa này có thể ứng dụng vào nhiều thân chủ cao tuổi khi họ vẫn đang tiếp tục tìm kiếm ý nghĩa trong các hoạt động như công việc tình nguyện, chính trị xã hội, kỹ năng thủ công, và chăm sóc gia đình. Chỉ với một từ nghề nghiệp này, người làm tư vấn đã được trang bị để có thể biết được những gì đang thiếu sót trong cuộc sống của một số người cao tuổi. Đó là cảm giác vẫn có ích, vẫn còn thành thạo các kỹ năng, vẫn có năng lực hay vẫn tràn đầy mục đích.

Cơ hội cho thực hành và nghiên cứu

Có một số cách trực tiếp mà chuyên viên tư vấn có thể áp dụng khái niệm sức khỏe nghề nghiệp khi tiếp cận với thân chủ lớn tuổi của mình. Người tư vấn có thể giới thiệu thuật ngữ nghề nghiệp này như là một cách để giúp người cao tuổi suy nghĩ về các vai trò trong cuộc sống và về mối quan hệ của họ để tìm ra ý nghĩa cuộc sống. Chuyên viên tư vấn cũng có thể giúp những thân chủ lớn tuổi xem xét các phương pháp nhằm giúp họ thấy được mục đích trong các hoạt động hàng ngày và khuyến khích họ tìm ra những vai trò giúp thúc đẩy quá trình tìm ra ý nghĩa trong cuộc sống của họ.

Tuy nhiên, để người tư vấn có thể hoàn toàn hiểu được sự liên quan của sức khỏe nghề nghiệp đối với cuộc sống của người lớn tuổi, trước hết chúng ta cần xây dựng một nền tảng nghiên cứu trong lĩnh vực này. Người tư vấn và nhà đào tạo chuyên môn có thể bắt đầu bằng việc mở rộng những nghiên cứu trước đó về vai trò của nghề nghiệp trong phạm trù về ý nghĩa cuộc sống. Mặc dù sự kết nối giữa công việc và ý nghĩa cuộc sống vẫn đang trên đà phát triển trong lịch sử nghiên cứu tư vấn, nhưng lại có rất ít nghiên cứu về khái niệm này với đối tượng là những người lớn tuổi đã về hưu. Lĩnh vực của chúng ta cần những nghiên cứu định tính về các hoạt động nghề nghiệp của người lớn tuổi và tác động của các hoạt động đó lên sức khỏe tổng thể. Thông qua các buổi phỏng vấn, người nghiên cứu có thể biết được chính xác những gì có thể nuôi dưỡng ý nghĩa sống của người lớn tuổi và làm thế nào để nghề nghiệp có thể giúp người lớn tuổi cảm thấy khỏe mạnh về cả thể chất lẫn tinh thần.

Ngoài ra, ngôn ngữ được sử dụng trong các công cụ đo lường về mặt tâm lý nhằm xác định mức độ ý nghĩa đến từ công việc thường làm hạn chế sự tham gia đầy đủ của một số người lớn tuổi – chẳng hạn như Bài kiểm tra về mục đích sống của các tác giả Crumbaugh và Maholick vào năm 1964, Bảng câu hỏi ý nghĩa cuộc sống của các tác giả Steger, Frazier, Oishi, và Kaler vào năm 2006, và Bảng câu hỏi về nghề và lời gọi (CVQ) của các tác giả Dik, Eldridge, Steger, và Duffy vào năm 2012. Trong đó, bảng câu hỏi CVQ bao gồm những câu gợi ý như “Tôi có ý định xây dựng một sự nghiệp sẽ đem lại cho tôi ý nghĩa trong cuộc sống”, “Tôi xem sự nghiệp của mình như là một con đường dẫn đến mục đích sống”, và “Sự nghiệp của tôi là một phần quan trọng trong ý nghĩa cuộc sống của tôi” (trang 260). Đối với người lớn tuổi đã về hưu, những câu hỏi này sẽ không phù hợp. Tuy nhiên, một câu gợi ý của CVQ chẳng hạn như “Sự nghiệp là một phần quan trọng trong ý nghĩa cuộc sống của tôi” có thể trở nên phù hợp với người lớn tuổi nếu như từ “sự nghiệp” được thay bằng từ “nghề nghiệp”. Các nhà nghiên cứu có thể sửa đổi những công cụ này (hay tạo ra những công cụ mới) nhằm giúp đo lường mức độ ảnh hưởng của nghề nghiệp đến ý nghĩa trong cuộc sống của người lớn tuổi.

Đối với nhiều người cao tuổi, việc về hưu là một tín hiệu của sự kết thúc. Tuy nhiên điều này hoàn toàn không phải dành cho những ai vẫn đang tìm kiếm ý nghĩa trong cuộc sống. Các nghiên cứu về sức khỏe nghề nghiệp ở lứa tuổi cao niên sẽ cung cấp cho chúng ta những cách mới nhằm khuyến khích sự phát triển đa diện trong một giai đoạn được cho là có sự giảm sút về khả năng, sự kết nối, và mục đích. Là người làm tư vấn, chúng ta có thể dùng khái niệm sức khỏe nghề nghiệp để giúp thân chủ lớn tuổi thấy rằng việc về hưu vẫn cho họ cơ hội được thấy mình hữu ích, có năng lực, thành thạo kỹ năng, sống có ý nghĩa, và trên hết là vẫn khỏe mạnh.

Photo by Kahar Erbol on Unsplash

Tác giả: Nick Gowen

Người dịch: Hiền Nguyễn

Biên tập: Hồ Lan

Nguồn bài viết: Vocational Wellness in Older Adulthood. Research and Practice https://www.ncda.org/aws/NCDA/pt/sd/news_article/180133/_PARENT/CC_layout_details/false

Bài viết Sức khỏe nghề nghiệp ở người cao tuổi: Nghiên cứu và ứng dụng đã xuất hiện đầu tiên vào ngày Hướng nghiệp Sông An.

Nhiều dịch vụ hỗ trợ tại các trường đại học/cao đẳng hay những trung tâm tư vấn thường tập trung vào phương pháp dùng các bài đánh giá (test) để quyết định ngành học hay công việc “phù hợp” cho các bạn sinh viên. Điều này đôi khi lại bị ảnh hưởng bởi những quan điểm phiến diện từ cách tiếp cận “đánh giá và báo kết quả” (test them and tell them). Cách tiếp cận này cho thấy sự đối lập với quá trình trải nghiệm mang tính thời gian với nhiều tương tác hơn do liên quan đến quá trình suy ngẫm và làm rõ các giá trị. Đối với người trưởng thành khi họ đã trải qua nhiều bước chuyển đổi thì việc làm bài đánh giá sẽ không đủ để giúp họ đưa ra quyết định một cách hiệu quả.

Phương pháp can thiệp cần đi từ khái niệm Nghề đến khái niệm Nghề nghiệp-Cuộc sống
Trên thế giới hiện nay, cách nhìn phổ biến về “nghề” (career) là “nghề bằng với việc làm” (career equals work) và có nhiều người đang làm tư vấn cũng như những cá nhân đang tìm kiếm hướng đi nghề nghiệp cho mình thường đều có chung cách nhìn này. Tuy nhiên, quan điểm này lại không nói lên được đầy đủ những gì đang diễn ra trên thực tế vì hầu như tất cả thanh thiếu niên và người trưởng thành đều đóng ít nhất 5 vai trò trong 9 vai trò trong cuộc sống của họ. Trong đó chỉ duy nhất một vai trò – vai trò làm việc – là vai trò mang lại nguồn thu nhập. Trong khi đó, trong suốt cuộc đời của mỗi người, tất cả các vai trò đều có ảnh hưởng lẫn nhau theo chiều hướng tiêu cực lẫn tích cực.

Thật ra, nghề nên được nhìn nhận một cách rộng hơn, sâu hơn và đa chiều hơn so với cách nhìn nghề chỉ là việc làm. Khi sự thành công và thỏa mãn trong các vai trò trong cuộc sống đến từ những quyết định nghề nghiệp sáng suốt thì ta thấy rằng khái niệm nghề nghiệp luôn đi cùng với sự hiệu quả trong việc cân bằng những vai trò mà mỗi cá nhân đang phải đảm nhận. Điều này cần những phương pháp can thiệp với cách nhìn “nghề” theo quan điểm “nghề nghiệp- cuộc đời” (Colozzi, 1981; Colozzi & Haehnlen, 1981, 1982). Tuy nhiên, hầu hết những người làm công tác tư vấn vẫn chưa chỉ ra được điều này một cách đầy đủ cho các bạn thanh thiếu niên cũng như người trưởng thành khi họ tìm đến dịch vụ tư vấn nghề nghiệp.

Phương pháp can thiệp cần các hoạt động theo tiến trình và sự suy ngẫm về các giá trị
Các phương pháp can thiệp có hiệu quả đòi hỏi việc dành thời gian cho sự suy ngẫm dựa trên khung hướng dẫn về cách thực hiện nhiều vai trò cùng một lúc dành cho đối tượng thanh thiếu niên và người trưởng thành cũng như đòi hỏi cách sử dụng ngôn ngữ phù hợp cho từng độ tuổi và nền văn hóa khác nhau. Khung hướng dẫn có thể bao gồm bài đánh giá súc tích về thời gian và năng lượng được dành cho chín vai trò phổ biến trong cuộc sống thông qua cách đưa ra những câu hỏi gợi mở. Trong đó, bài đánh giá CAREER-LIFE CARE Assessment & Action Inventory – AV của tác giả Colozzi là một hoạt động suy ngẫm được dựa trên tốc độ của từng cá nhân (Colozzi, 1984, 2009, 2014). Đây là một bài đánh giá ngắn, đơn giản, dễ làm, chỉ trong vòng 1 trang giấy và đã được sử dụng khá hiệu quả cho hoạt động cá nhân hay hoạt động nhóm với nhiều đối tượng khác nhau trong những bối cảnh đa văn hóa khác nhau.

Theo cách can thiệp này, cá nhân được tạo cơ hội để suy ngẫm về các vai trò nghề nghiệp-cuộc sống của họ, đặc biệt là những vai trò đang cần được chú ý ngay trong hiện tại, và để sau đó tạo ra một kế hoạch hành động súc tích cho những bước tiếp theo. Thêm vào đó, cách can thiệp này còn có thể cung cấp một cái nhìn tổng quan về thế giới công việc, về khả năng tự nhận thức và các nhóm tính cách trong mật mã Holland, và DOVE (Depth-Oriented Values Extraction) – một hoạt động dựa trên các giá trị đòi hỏi sự suy ngẫm (Colozzi, 1978, 2003, Colozzi & Byars-Winston, 2014, Colozzi & Haehnlen, 1982).

Tác giả Thul-Sigler đã cộng tác với tác giả Colozzi, sử dụng một phiên bản của phương pháp đánh giá DOVE (Colozzi, 2015) cho một nhóm thực nghiệm trong bài nghiên cứu tiến sĩ của cô (Thul-Sigler, 2016). Trong đó, người trưởng thành được nhìn ngẫm lại về các vai trò nghề nghiệp-cuộc sống của họ, cũng như những vai trò đã gây ra căng thẳng hay mâu thuẫn. Việc tiếp xúc với thông tin này thường sẽ giúp củng cố khả năng kiểm soát từ bên trong và nâng cao niềm tin về khả năng của bản thân khi đưa ra quyết định và hành động. Nghiên cứu này chỉ ra rằng phương pháp can thiệp dựa trên tính giá trị DOVE là một nhân tố quan trọng trong việc giảm thiểu sự mơ hồ trong lựa chọn nghề nghiệp.

Phương pháp can thiệp đòi hỏi mức độ sẵn sàng suy ngẫm
Các phương pháp can thiệp mang tính tiến trình đòi hỏi mức độ sẵn sàng suy ngẫm (Colozzi & Colozzi, 2000). Không phải ai cũng sẵn sàng nhìn lại bản thân, những thử thách, nỗi sợ, ước mơ, hoặc thậm chí là trách nhiệm và sự cam kết cá nhân. Đây vốn là điều cần thiết cho sự toàn tâm vào việc khám phá những lựa chọn và đưa ra quyết định. Nhiều cá nhân tin rằng khi họ chọn đến gặp người tư vấn, tạo ra một danh sách về các sở thích, hay sử dụng phần mềm hệ thống hướng dẫn sẽ giúp họ tìm ra câu trả lời. Tuy nhiên, nhiều người trong số này sau đó lại cảm thấy bị quá tải và dễ dàng nản lòng khi họ nhận ra quá trình lựa chọn nghề nghiệp đòi hỏi trách nhiệm cá nhân, sự cam kết và thời gian. Dù rằng họ có thể thấy hứng thú trong việc khám phá về bản thân nhưng do đây là sự gượng ép buộc họ phải nhìn lại (Colozzi & Colozzi, 2000) cho nên cuối cùng họ hay thường nản lòng. Thật ra những cá nhân này, vì nhiều lý do, vẫn chưa thực sự sẵn sàng toàn tâm cho sự suy ngẫm cũng như chưa có sự cam kết cá nhân, và hiếm có điều gì mà họ hay ai khác có thể làm để khơi gợi lên sự toàn tâm đó.

Sự sẵn sàng ở một người có thể được khơi gợi nhưng điều này chỉ xảy ra khi người đó đã sẵn sàng để được khơi gợi. Mức độ sẵn sàng để suy ngẫm là cần thiết. Những cá nhân dù ngay từ đầu có sự tò mò về việc khám phá bản thân và việc đưa ra quyết định nhưng lại không có sự chuẩn bị cho quá trình suy ngẫm thì sẽ thiếu sự kết nối trong những tiến trình đầy phức tạp vốn liên quan đến việc đưa ra những lựa chọn sáng suốt về bản thân và các giá trị cốt lõi. Điều này mang ý nghĩa quan trọng liên quan đến sự suy giảm số lượng các bạn sinh viên và thân chủ trong nhiều hoàn cảnh khác nhau.

Tác giả Thul-Sigler dường như đã đưa ra bằng chứng về hành vi này trong nghiên cứu bán can thiệp mà cô tập trung vào câu hỏi liệu sự khiếm khuyết về khả năng lựa chọn nghề nghiệp của người trưởng thành có thể đươc giảm thiểu bằng cách tham gia vào một hội thảo trực tuyến dựa trên các giá trị và tiến trình (Thul-Sigler, 2016). Tất cả các đối tượng được chia thành ba nhóm: hai nhóm thực nghiệm và một nhóm kiểm soát. Một nhóm thực nghiệm được yêu cầu suy ngẫm và tham gia các hoạt động theo tiến trình trong một buổi hội thảo trực tuyến về giá trị. Nhóm này cho thấy sự giảm thiểu lớn nhất về sự mơ hồ trong lựa chọn nghề nghiệp và đây là nhóm có sự suy giảm lớn nhất với mức 24% so với các nhóm còn lại. Nhóm thực nghiệm thứ hai tham gia vào một buổi hội thảo trực tuyến về sở thích. Đây là hội thảo với ít hoạt động tiến trình và người tham gia trong nhóm này trải nghiệm sự giảm thiểu ít hơn, ở mức 18%. Nhóm kiểm soát được yêu cầu không tham gia vào các hoạt động nào mà chỉ làm hai bài kiểm tra trước và sau thực nhiệm thì lại có sự giảm thiểu thấp nhất với mức 13%.

Lời kêu gọi hành động
Kết quả nghiên cứu của tác giả Thul-Sigler cung cấp cách nhìn sâu sắc về tính hiệu quả của việc đưa các giá trị vào quá trình đưa ra quyết định và cho thấy tính hữu ích và tầm quan trọng của sự suy ngẫm. Sử dụng cách tiếp cận bằng giá trị có thể hữu ích cho hầu hết các mảng trong tư vấn và giáo dục bao gồm dịch vụ hỗ trợ, doanh nghiệp, thực hành tư vấn cá nhân, và sức khỏe tâm thần. Đây là nơi mà sự kết hợp sáng tạo đưa giá trị vào trong nghiên cứu và thực tế có thể cung cấp những biện pháp can thiệp mới và hiệu quả. Cho dù một cá nhân đã có những sở thích nhất định nhưng mâu thuẫn trong nghề nghiệp vẫn có thể xảy ra khi giá trị và sở thích không song hành cùng nhau. Điều này có thể tránh được nếu như có sự chú trọng đưa vào nhiều hơn những hoạt động tiến trình dựa trên cơ sở giá trị và chúng được lồng ghép với hoàn cảnh nghề nghiệp-cuộc sống giàu tính thực tế.

Việc các em học sinh từ bậc mầm non tới bậc tiểu học được tiếp cận mô hình nghề nghiệp-cuộc sống thông qua các hoạt động suy ngẫm cá nhân và hoạt động nhóm đầy hài hước và sáng tạo có thể giúp tạo ra và hỗ trợ quá trình nhận thức về khả năng tự nhận thức, về tài năng và sở thích đặc biệt của riêng các em. Sự trải nghiệm này góp phần cho việc đặt những nền móng quan trọng cho việc làm rõ và phát triển sở thích, thái độ, niềm tin, và những giá trị cốt lõi vốn là rất cần thiết cho bản chất của sự tự nhận thức.

Mỗi cá nhân đều có khả năng hiểu về bản thân mình. Cái khó ở đây là làm sao để nâng cao sự nhận thức về khả năng này ở mỗi người. Suy ngẫm là hoạt động của con người . Nó có sức mạnh đưa đến việc nâng cao khả năng tự nhận thức về bản thân. Chúng tôi có một niềm tin mãnh liệt rằng quá trình suy ngẫm, đặc biệt khi được thực hiện từ bậc mầm non đến tiểu học, sẽ giúp nâng cao mức độ sẵn sàng của các em trong những năm học tại bậc phổ thông. Sự sẵn sàng đó sẽ khơi nguồn cho sự thực sự sẵn sàng suy ngẫm của mỗi cá nhân trong những năm về sau. Đây sẽ là điều hữu ích cho từng cá nhân trong suốt vô số những bước chuyển đổi vốn là một phần của hành trình nghề nghiệp-cuộc sống của họ.

Tác giả: Edward Anthony Colozzi và Amy Susan Thul-Sigler

Người dịch: Hiền Nguyễn

Biên tập: Truc Le

Nguồn: Edward Anthony Colozzi and Amy Susan Thul-Sigler (2016) Cultivating a Willing Readiness to Reflect: Interventions That Facilitate Making Career-Life Decisions https://www.ncda.org/aws/NCDA/pt/sd/news_article/129271/_PARENT/CC_layout_details/false 

Bài viết Nâng cao độ sẵn sàng trên hành trình suy ngẫm: Các phương pháp hỗ trợ ra quyết định nghề nghiệp – cuộc sống đã xuất hiện đầu tiên vào ngày Hướng nghiệp Sông An.