• Tuổi: 38
• Số năm kinh nghiệm ở ngành nghề này: 15 năm
• Trình độ học vấn & chuyên ngành: Tiến sĩ – Khoa học Môi trường
• Các chứng chỉ chuyên môn (nếu có): Nghiên cứu viên, Kiểm định viên, nghiệp vụ sư phạm cao đẳng và đại học, quản lý phòng thí nghiệm theo ISO 17025
• Số giờ làm hằng tuần: 40 giờ
• Loại hình & quy mô công ty (tổng số nhân viên): 80 nhân viên

2. Trách nhiệm chính của anh/chị ở công việc hiện tại là gì? Công việc này đem lại giá trị gì cho công ty, cho các bên liên quan?

Quản lý phòng Quan trắc và phân tích môi trường:

• Hoạt động nghiên cứu khoa học liên quan đến khoa học môi trường
• Tư vấn cho khách hàng các công tác bảo vệ môi trường
• Lấy mẫu môi trường (đất, nước, không khí, chất thải,…) tiến hành thí nghiệm, đánh giá mức độ ô nhiễm, dự đoán xu hướng, diễn biến môi trường,…
• Hiệu chuẩn (so sánh các giá trị đo lường thu được từ một thiết bị cần kiểm chuẩn với các giá trị tiêu chuẩn hiệu chuẩn có độ chính xác đã biết) và kiểm định các thiết bị đo đạc trong lĩnh vực môi trường

3. Anh/chị bắt đầu vào nghề như thế nào? Vì sao anh/chị chọn con đường này?

Tôi học Đại học Khoa học Tự nhiên chuyên ngành Quản lý môi trường. Khi ra trường, tôi đã làm việc trong lĩnh vực này từ đầu đến nay (15 năm), chưa đổi nghề. Nghề này đã là lựa chọn từ khi học đại học (tự chọn), tuy nhiên càng làm càng đi sâu (chuyên ngành hẹp) hơn. May mắn là tôi xin được việc vào đúng chuyên ngành và được tạo điều kiện để phát triển.

Nếu cho chọn lại thì tôi sẽ chọn ngành khác, đơn giản là có cơ hội để trải nghiệm thêm cái mới, biết đâu mình phát triển hơn.

4. Một ngày làm việc tiêu biểu của anh/chị như thế nào?

5. Anh/chị thích nhất những điều gì ở công việc của mình? Vì sao?

Tôi được đi đây đi đó, không phải suốt ngày ngồi trong văn phòng. Khi còn làm kỹ thuật viên thì đi rất nhiều nơi theo các dự án/hợp đồng quan trắc (lấy mẫu nước để phân tích chất lượng, khảo sát môi trường,…)

6. Anh/chị không thích nhất những điều gì? Vì sao?

Phải phụ thuộc khá nhiều vào các nguồn vốn tài trợ, các nguồn dịch vụ phát triển hạn chế do đặc thù cơ chế của nơi làm việc hiện tại.

7. Những điều kiện cần có để hoàn thành tốt công việc này (kiến thức, kỹ năng, thái độ, v.v…)? Nếu em muốn thăng tiến trong công việc thì em nên trau dồi những gì ạ?

Kiến thức chuyên môn tốt. Học vị càng cao thì cơ hội càng nhiều.
Kỹ năng quản lý, làm việc đội nhóm.
Có sức khỏe tốt (vì phải di chuyển, đi lại nhiều).

8. Những điều mà mọi người hay hiểu lầm về công việc này là gì? Tại sao họ lại hiểu sai như vậy?

Nói đến môi trường là nghĩ ngay đến ô nhiễm vì nhiều thông tin tiêu cực thường hay được lưu giữ lâu.
Thực tế, sẽ tùy thuộc vào chuyên ngành hẹp do các bạn lựa chọn như: quản lý nguồn nước, đất, nước, khí, quan trắc môi trường, … mà các bạn học được rất nhiều kỹ năng như quản lý dự án, tư duy logic, khả năng làm việc đội nhóm,…

9. Công việc này có giúp em tự nuôi mình khi mới ra trường không?
Hoàn toàn có thể nhé.

10. Nhìn lại con đường phát triển sự nghiệp cũng như quá trình tìm việc của mình, anh/chị có lời khuyên nào cho em nếu em muốn theo nghề này?

Không ngừng học hỏi: cả kiến thức chuyên môn và kỹ năng công việc
Chịu khó tìm tòi các cái mới (bản chất của khoa học là đi tìm cái chưa biết/ cái mới)
Không ngại thất bại: Chắc chắn rằng số người thất bại chiếm số lượng lớn hơn những người thành công trong ngành này.

Bài viết Quản lý phòng Quan trắc Môi trường đã xuất hiện đầu tiên vào ngày Hướng nghiệp Sông An.

Thông tin căn bản

• Tuổi: 34
• Giới tính: Nam
• Số năm kinh nghiệm ở ngành nghề này: 6 năm
• Trình độ học vấn & chuyên ngành: thạc sĩ Kiến trúc sư, chuyên ngành Thiết kế không gian công cộng
• Các chứng chỉ chuyên môn (nếu có): Thành viên Hội đồng công trình Xanh LOTUS Việt Nam 
• Số giờ làm hằng tuần: 45 giờ chính quy 
• Loại hình & quy mô công ty (tổng số nhân viên): Thiết kế Kiến trúc, chuyên về các dự án Bất động sản, Nhà ở thương mại dịch vụ. Tổng số nhân viên: 20. 

Trách nhiệm chính của anh/chị ở công việc hiện tại là gì? Công việc này đem lại giá trị gì cho công ty, cho các bên liên quan?

• Thiết kế giải pháp cảnh quan cho dự án kiến trúc bất động sản, nhà ở thương mại dịch vụ.
• Phân tích giải pháp kiến trúc của nhóm Thiết kế kiến trúc và giải pháp thi công của nhóm Kết cấu – 2 mảng quan trọng nhất, rồi đưa ra giải pháp thiết kế cảnh quan. Quá trình này càng làm kĩ với nhau thì khi triển khai bản vẽ thi công và thi công thực tế sẽ không bị mâu thuẫn. 
• Lên concept (ý tưởng) cho giải pháp cảnh quan, đây là một lĩnh vực thiết kế rất mới tại Việt Nam, nhưng đem lại hiệu quả hình ảnh, giá trị thương mại cho dự án bất động sản của chủ đầu tư. Cảnh quan có thể kể một câu chuyện hấp dẫn hơn bằng ngôn ngữ thiết kế không gian, đặc biệt là không gian tại tầng trệt, nơi có nhiều không gian công cộng, cổng chào dự án, sảnh đón, dịch vụ tiện ích cộng đồng,… Có hai cách để lên concept cho cảnh quan: 
  • Một là, dựa vào kịch bản truyền thông của bộ phận Marketing từ chủ đầu tư: chủ đề của dự án, tên gọi của dự án, chẳng hạn như Ngôi sao, Ánh sao, Mặt trời, Ven biển, Ven hồ, Kim cương, Nhật Bản, … Từ đó, làm chủ đề của khách hàng được mạnh mẽ hơn, cụ thể hơn, biến thành các giải pháp tạo hình của không gian cộng đồng, sân chơi, bồn cây, ghế ngồi, chòi nghỉ, … đặc biệt là lựa chọn thẩm mỹ của cây xanh để nó cùng concept với Marketing, hoặc thiết kế các tác phẩm mỹ thuật công cộng (Public Art) để trang hoàng thêm cho không gian cộng đồng của dự án: khiến nó không chỉ đẹp về hình thức mà còn là điểm nhấn cho không gian, tăng tính tương tác của khách tham quan (check-in) hoặc tính lưu nhớ của cư dân dự án về khái niệm nơi chốn (“Nhà tôi, chung cư tôi ở có một cái tượng chủ đề về Ngôi sao rất đẹp” hay “Hẹn nhau ở quảng trường Mặt trời nhé!”) 
  • Hai là, nếu chủ đầu tư chưa có bộ phận Marketing, thì đề xuất chủ đề cho concept cảnh quan, cái này phải dựa vào kiến thức và sự quan sát không gian của dự án, phân tích thế đất của dự án cũng như các dự án xung quanh đang theo chiến lược hình ảnh gì để đưa ra kịch bản nổi bật, nhưng vẫn phải phù hợp với bản chất của dự án là tổ hợp kiến trúc, chức năng kiến trúc, chứ không thể đề xuất hình ảnh cảnh quan một cách chủ quan nghệ sĩ. Vì vậy, giá trị của ngành “thiết kế cảnh quan” hoặc “thiết kế không gian công cộng” là đem đến một câu chuyện rõ ràng hơn, bổ sung thêm vào công tác thiết kế kiến trúc nói chung, nó không chỉ giúp cho dự án hợp lý về sử dụng, mà còn thúc đẩy sức mạnh của bán hàng, quảng cáo. Từ đó, người kiến trúc sư cảnh quan thiết kế không gian cộng đồng không chỉ biết mỗi chuyên môn về thiết kế hình ảnh mà còn phải có kiến thức phân tích thị trường, xã hội để đem đến giải pháp hấp dẫn nhất, tương tác cao nhất với xã hội, cộng đồng.
    Nhiệm vụ của Landscape Leader là thuyết trình sản phẩm cho Chủ đầu tư và team Marketing/ Sale của họ để xác định lại hình ảnh thiết kế này là phù hợp với định hướng truyền thông, cũng như cân nhắc sức đầu tư để điều chỉnh lại thiết kế trong giai đoạn triển khai kế tiếp. 

Quá trình thiết kế có thể tóm tắt thành các bước sau: 

• Tiền concept: tìm hiểu, bàn bạc và lắng nghe chủ đầu tư
• Concept: đưa ra giải pháp thiết kế ý tưởng, bảo vệ ý tưởng. Vòng này có thể từ 1-2 buổi (round)
• Thiết kế bản vẽ cơ sở: để hợp nhất với thiết kế Kiến trúc, Kết cấu, Điện nước ánh sáng… 
• Thiết kế bản vẽ thi công: chi tiết hóa các hạng mục thiết kế để bên Nhà thầu thi công triển khai thi công từ bản vẽ. 
• Nghiệm thu: đi khảo sát thực tế công trường và trả lời câu hỏi của bên thi công khi có những mâu thuẫn xảy ra giữa thiết kế và thi công. 

Anh/chị bắt đầu vào nghề như thế nào? Vì sao anh/chị chọn con đường này?

Sau khi tốt nghiệp Thạc sĩ tại Ý về ngành “Thiết kế không gian công cộng”, tôi cảm thấy cần áp dụng kiến thức về quan hệ cộng đồng vào lĩnh vực cảnh quan, cụ thể là lĩnh vực Bất động sản vì nó vừa tạo được một quỹ đất phong phú (mỗi năm đều có dự án mới) để thiết kế đồng thời có thể kể một câu chuyện dành riêng cho cộng đồng đó. 

Đó là một thị trường nhiều cạnh tranh, mang giá trị thực tiễn rất cao, và cũng không dễ để truyền tải hết ý tưởng quá cao siêu của mình vào khả năng đầu tư của dự án. Nên bức tranh đẹp đẽ, lộng lẫy thì còn phải chờ đợi sự phát triển lớn mạnh của kinh tế và thị trường Bất động sản Việt Nam. 

Tôi phải dấn thân vào lĩnh vực này, vì nó cũng bổ sung cho tôi nhiều kinh nghiệm để song song phát triển cho nhiệm vụ giáo dục của tôi tại trường đại học. Hiện nay tôi đang đào tạo ngành thiết kế mỹ thuật cộng đồng, đô thị để đẩy mạnh yếu tố thẩm mỹ cho không gian kiến trúc cảnh quan nói chung tại Việt Nam. Mà yếu tố thẩm mỹ này là điều tất yếu phải phát triển ở một xã hội dần đi lên về kinh tế, gu (sở thích) thưởng thức. “Câu chuyện” của cảnh quan cho mỗi lần đấu thầu đều phải có giá trị nghệ thuật – điều mà giải pháp này thiết kế cho tương lai, định hướng cho cuộc sống mới của giới trẻ tương lai. Tôi luôn hy vọng, lứa sinh viên mà tôi đào tạo, có thể có đất dụng võ tại thị trường thiết kế sau này. Tránh tình trạng sản xuất kiến trúc, cảnh quan, mỹ thuật, … một cách đại trà, module hóa, công thức, rập khuôn, … khiến chủ đầu tư phải kể đi kể lại những câu chuyện nhàm chán. 

Một ngày làm việc tiêu biểu của anh/chị như thế nào?

Anh/chị thích nhất những điều gì ở công việc của mình? Vì sao?

Sự trải nghiệm thực tế và biến nó thành nguồn cảm hứng truyền đạt lại cho giáo dục. 

Sự chấp nhận thực tế không thể hoàn thiện 100% cái mình mong muốn về mặt lý thuyết hay việc chạm tới tầm thẩm mỹ của các nước phát triển, nhưng tôi dành năng lượng đó truyền đạt lại cho sinh viên, thế hệ tương lai, tiếp tục giữ vững ước muốn đó, định hướng đó cho 5-10 năm nữa, khi mà các em sẽ lớn, và cùng tôi thực hiện điều mà tôi đang chưa thể làm được. 

Anh/chị không thích nhất những điều gì? Vì sao?

Đôi khi phải chiều lòng khách hàng để đảm bảo nhóm Thiết kế Cảnh quan không làm ảnh hưởng đến hợp đồng chung của cả Công ty. Không hỗ trợ thì thôi chứ không nên vì cái tôi mà làm khó khăn cho cả dự án. 

Những điều kiện cần có để hoàn thành tốt công việc này (kiến thức, kỹ năng, thái độ, v.v…)? Nếu em muốn thăng tiến trong công việc thì em nên trau dồi những gì ạ?

Quan sát học hỏi mọi kiến thức đa ngành nghề.

Biện luận, phản biện để nâng cao trình độ bảo vệ cho cái mình tâm huyết làm ra. 

Có phương pháp quản lý công việc tốt, khoa học: như phân loại, sơ đồ hóa, thuyết trình đưa về infographic (Information Graphic – Đồ họa thông tin, sự kết hợp thông tin ngắn gọn với hình ảnh minh họa và màu sắc sinh động, bắt mắt). … 

Những điều mà mọi người hay hiểu lầm về công việc này là gì? Tại sao họ lại hiểu sai như vậy?

Thiết kế Cảnh quan không chỉ là việc trồng cây, lựa chọn cây không phải ngẫu nhiên theo sở thích cá nhân. 

Công tác dạy học, không phải hù dọa những điều khốn khổ từ cuộc sống, mà là nuôi dưỡng ước muốn cho thế hệ trẻ. 

Công việc này có giúp em tự nuôi mình khi mới ra trường không? 

Kiến trúc sư học việc có khả năng tự nuôi bản thân được trong điều kiện quản lý kinh tế tốt. 

Giảng viên đại học thì cần phải có nhiều điều thách thức hơn.

Nhìn lại con đường phát triển sự nghiệp cũng như quá trình tìm việc của mình, anh/chị có lời khuyên nào cho em nếu em muốn theo nghề này?

Hãy phân biệt giữa ước mơ và ước muốn! 

Hãy cứ học, cứ làm, đừng ngại, đừng bàn lùi. Thất bại là cái luôn quý giá. 

Bài viết Kiến trúc sư đã xuất hiện đầu tiên vào ngày Hướng nghiệp Sông An.

• Tuổi: 31 
• Số năm kinh nghiệm ở ngành nghề này: 10 năm
• Trình độ học vấn & chuyên ngành: Đại học, chuyên ngành khoa học địa chất
• Các chứng chỉ chuyên môn: Không có (tham gia các khóa đào tạo nội bộ của công ty ở Dubai, Malaysia, Úc, Oman và Việt Nam)
• Số giờ làm hằng tuần: Không tính được vì làm theo dự án. Mỗi lần đi giàn khoan là ít nhất 30 ngày ở trên giàn khoan, mỗi ngày làm theo ca, 1 ca là 12 tiếng. Chưa kể nếu có sự cố thì có ca làm đến 20 tiếng.
• Loại hình & quy mô công ty:  Công ty đa quốc gia, khi về Việt Nam phải liên doanh với Petro Việt Nam. Quy mô khoảng 200 – 250 nhân viên.

2. Trách nhiệm chính của anh/chị ở công việc hiện tại là gì? Công việc này đem lại giá trị gì cho công ty, cho các bên liên quan?

• Đem lại giá trị cho công ty & các bên có liên quan: 

• Kỹ sư dầu khí cung cấp dịch vụ về vận hành các thiết bị khoan dầu (ở biển, ở đất liền/sa mạc); 
• Tư vấn về cách sử dụng thiết bị, phân tích các báo cáo về địa tầng của giếng khoan để xem thiết bị và cách khoan nào phù hợp với từng lớp địa tầng, dựa theo yêu cầu của công ty khách hàng; 
• Từ đó, tối ưu các chi phí liên quan đến vận hành mà vẫn lấy dầu thô từ biển/sa mạc/đất liền để chế biến, xử lý thành xăng, dầu diesel, các sản phẩm khác hoặc xuất khẩu dầu thô.

• Trách nhiệm chính của tôi:
• Thông qua các báo cáo địa tầng & yêu cầu của công ty khách hàng, đưa ra các giải pháp về việc lựa chọn các thiết bị, dụng cụ, gói sản phẩm phù hợp. Ví dụ: Ở biển, với vùng nước sâu (trên 600 – 1000 mét nước) thì cần các thiết bị có tiêu chuẩn cao vì ở độ sâu này thì địa tầng có áp suất & nhiệt độ cao.
• Sau khi đã tư vấn các gói dịch vụ khoan phù hợp, kỹ sư dầu khí sẽ lên kế hoạch vận hành cho giếng khoan như các công tác: kiểm tra thiết bị khoan, viết và đọc các báo cáo địa tầng ở giếng khoan để thu thập dữ liệu, lắp ráp các thiết bị và kiểm tra chất lượng của thiết bị có sẵn sàng để thực hiện khoan hay chưa.
• Giải quyết các vấn đề xảy ra trên giàn khoan: khi có sự cố về thiết bị khoan thì đưa ra các giải pháp phù hợp. Ví dụ: khi khoan một giếng hạ tầng địa chất cứng, các thiết bị khoan dễ bị hư do rung lắc mạnh từ các lớp đất đá, dẫn đến hư hao thiết bị và nếu không xử lý kịp thời, có thể bị sập giếng khoan (rất nguy hiểm về người và tài sản). 
• Sau khi đã khoan thành công, dầu từ biển/sa mạc đã hoặc đang được dẫn từ giếng lên, thì các kỹ sư dầu khí phải có trách nhiệm theo dõi, báo cáo lại cho công ty & các bên liên quan. Theo dõi về lượng dầu khai thác có đúng như mong đợi không, đường ống dẫn trong khi khoan có an toàn không, v.v.

3. Anh/chị bắt đầu vào nghề như thế nào? Vì sao anh/chị chọn con đường này?

Ý định chọn ngành bắt đầu từ năm cấp 3: khi chọn khối ngành thi đại học, tôi chọn 2 khối: khối A (Toán, Lý, Hóa) – kinh tế và khối B (Toán, Hóa, Sinh) – địa chất, vì tôi học tốt các môn khoa học tự nhiên (Toán, Lý, Hóa, Sinh) hơn các môn khoa học xã hội (Văn, Sử, Địa, Ngoại ngữ). Sau đó, do không đủ điểm khối A, nên tôi chọn học khối B – Khoa địa chất, chuyên ngành dầu khí của trường ĐH Khoa học Tự nhiên, thuộc ĐH Quốc Gia TPHCM. Việc chọn ngành học này là do bản thân tôi tự quyết định dựa trên sức học của mình và tài chính gia đình. 

Trong 4 năm học tại khoa địa chất, tôi đã tự trau dồi thêm tiếng Anh, tham gia các hoạt động chuyên ngành do Khoa, Trường phối hợp tổ chức với các công ty trong và ngoài nước. Đồng thời, tôi tham gia làm tình nguyện viên cho các sự kiện chuyên ngành do các công ty thuộc lĩnh vực dầu khí tổ chức. Đây là những bước “gieo mầm” mà tôi đã thực hiện: khi tham gia các sự kiện này, tôi cũng tạo được các mối quan hệ, có thêm kiến thức thực tế và kỹ năng cần phát triển (kỹ năng thực chiến) của kỹ sư dầu khí. Ở kỳ thực tập năm 4, tôi được nhận vào 1 trong 4 công ty lớn của ngành dịch vụ dầu khí trên thế giới (Big4). Trước khi tốt nghiệp, tôi đã nhận được 2 “offer” (đề xuất công việc) với vị trí là: Chuyên viên phân tích địa tầng (làm việc ở văn phòng) và Kỹ sư dầu khí – vị trí hiện tại.

Nếu được chọn lại, tôi vẫn sẽ chọn theo Kỹ sư dầu khí vì tôi học được rất nhiều điều từ công việc này như: tính cẩn thận, tỉ mỉ – công việc đòi hỏi sự chính xác rất cao khi làm việc trên giàn khoan; cách phân tích và xử lý vấn đề khi các thiết bị gặp sự cố; cách ứng xử khi sống trên giàn khoan với hơn 30 con người (khác quốc gia); cách ứng biến khi gặp các sự cố trên biển, v.v.

4. Một ngày làm việc tiêu biểu của anh/chị như thế nào?

LƯU Ý: Đây là ngành nghề có 2 trạng thái: lúc làm việc trên giàn khoan và lúc không đi giàn. Khi đi giàn thì làm theo ca, một ca 12 tiếng và tùy giàn mà các ca làm việc khác nhau. Ở đây chỉ đưa ra ví dụ về các hoạt động từ khi bắt đầu ca đến khi kết thúc, không thể liệt kê chi tiết khung giờ cũng như không tính thời gian làm theo tuần được. Trung bình một năm có 6 tháng đi giàn: 6 tháng * 30 ngày * 12 giờ = 2160 giờ làm trung bình. Lấy 2160 giờ chia 8 giờ/ngày thì mất 270 ngày/365 ngày/ năm. Nếu tính theo tuần thì một tuần cũng làm 5 ngày, nhưng cách tính như vậy sẽ không thể hiện được chính xác workload (khối lượng công việc) phải làm.

WORKFLOW (luồng công việc) CƠ BẢN:

• Giao ca với ca trước: kiểm tra thiết bị, các thông số đã xảy ra trong ca làm trước đó. Lưu ý các điểm bất thường trong thông số, hiện tượng khi khoan của ca trước.
• Nếu ngày đó có lắp ráp thiết bị thì phải chuẩn bị chỗ làm, các thiết bị và nhân sự hỗ trợ. Ví dụ: khi sử dụng thiết bị có phóng xạ thì phải có đồ bảo hộ, đồ bảo hộ phải đúng tiêu chuẩn, các thiết bị đo phóng xạ phải hoạt động tốt, các chuyên gia về phóng xạ đã có mặt ở giàn…
• Nếu ngày không có lắp ráp thiết bị thì kiểm tra, theo dõi liên tục các màn hình báo cáo về thông số (*hình ảnh minh họa cuối bài) địa chất địa tầng, nếu có sự thay đổi bất thường phải có ứng biến ngay lập tức, phù hợp với tình huống để tránh tổn hao về thiết bị, tài nguyên và con người. 
• Những ngày “tool fail” (lỗi thiết bị) thì phải chuẩn bị nhân lực, các thiết bị hỗ trợ để kéo thiết bị từ dưới đáy biển hoặc dưới lòng đất lên. Sau khi kéo lên phải “khám bệnh” cho thiết bị, nếu sửa được thì tiến hành làm, không được thì báo cáo về công ty mẹ ở đất liền và báo với khách hàng thay dụng cụ, thiết bị khác.
• Họp báo cáo theo lịch định kỳ về tiến độ, mức dầu hoặc khí đang khai thác, có cần hỗ trợ nào không…

5. Anh/chị thích nhất những điều gì ở công việc của mình? Vì sao?

• Tiếp xúc được với nhiều nền văn hóa, địa lý và con người khác nhau. Ví dụ: khi đi làm và đào tạo ở các nước Trung Đông như Dubai, Oman hoặc khi làm ở sa mạc (Úc) – môi trường và điều kiện rất khác với khí hậu nhiệt đới gió mùa ở TPHCM.
• Được công ty đào tạo bài bản từ các bước cơ bản (làm sao để đọc báo cáo địa tầng, các thông số có ý nghĩa như thế nào) đến phức tạp (cách quản lý tài sản, vận hành một dự án, phân chia công việc cho đội, nhóm) v.v.
• Có thu nhập, phúc lợi ổn định và ở mức trung bình – khá.

6. Anh/chị không thích nhất những điều gì? Vì sao?

• Lịch làm việc không ổn định – không biết trước được khi nào đi làm, công ty gọi thì đi.
• Thời gian làm việc – vì Operation hours (thời gian vận hành) trên giàn khoan là 24/7 nên sẽ có trực đêm hoặc làm trong thời gian dài để xử lý sự cố (trên 12 tiếng).
• Không tham dự được những sự kiện quan trọng của người thân hoặc gia đình. Ví dụ: nhà có đám cưới người thân, nhà có chuyện buồn, …

7. Những điều kiện cần có để hoàn thành tốt công việc này (kiến thức, kỹ năng, thái độ, v.v…)? Nếu em muốn thăng tiến trong công việc thì em nên trau dồi những gì ạ?

• Các khóa tự học của ngành này hầu như là không có (rất ít hoặc phải trả phí cao nếu muốn học chuyên ngành cụ thể). Trên Coursera có các khóa học nhưng nhìn chung chỉ là kiến thức tổng quát.
• Thái độ: cầu thị và ham học hỏi, có thể chịu cực (thức khuya, dậy sớm, sống ở điều kiện sa mạc hoặc biển – lưu ý đến các thiên tai phải đối mặt như bão cát, bão nhiệt đới, …).
• Kiến thức: chuyên ngành về địa chất ở trường đại học là chưa đủ, nên chủ động tham gia vào các sự kiện chuyên ngành. Nâng cao ngoại ngữ – tiếng Anh chuyên ngành vì đa số các công ty khách hàng đều là công ty nước ngoài.
• Kỹ năng: làm việc an toàn – kỹ sư dầu khí khi làm trên giàn khoan rất nguy hiểm nếu có sơ sót vì là nguyên liệu dễ cháy, chỉ một sơ sót không đúng quy trình sẽ gây ra thiệt hại rất lớn về người, tài sản và ảnh hưởng lớn đến môi trường, đó là chưa kể việc ảnh hưởng đến hình ảnh của “chất lượng nhân lực” của quốc gia. Khi công ty khách hàng thuê một công ty dịch vụ dầu khí, họ sẽ nhìn vào điểm đánh giá “Safety & Security” của công ty để ra quyết định có ký hợp đồng với công ty đó hay không. Các kỹ năng còn lại như: phân tích và xử lý vấn đề; làm việc nhóm – lưu ý là nhóm đa quốc gia, chủng tộc, văn hóa; viết báo cáo – một hợp đồng dịch vụ khoan sẽ tính bằng “tỷ đô” nên khi viết báo cáo phải rất cụ thể, chi tiết và có bằng chứng cụ thể, rõ ràng.
• Như đã đề cập ở trên, tính chủ động tham gia các sự kiện chuyên ngành, tạo ra các mạng lưới chuyên nghiệp là rất quan trọng khi các bạn còn làm sinh viên. 

8. Những điều mà mọi người hay hiểu lầm về công việc này là gì? Tại sao họ lại hiểu sai như vậy?

• Những điều mà mọi người hay hiểu lầm về công việc này là “việc nhẹ, lương cao”.
• Vì sao lại hiểu sai như vậy:

• “Dầu khí” tùy tính chất công việc thì mới “lương cao” hay không.
• Đa số các công ty làm ở lĩnh vực dầu khí của Việt Nam, lương cơ bản thấp và thưởng cuối năm cao. Ngược lại, các công ty của nước ngoài thì lương cơ bản cao nhưng không có thưởng.
• Các kỹ sư dầu khí thường thuộc nhóm ít chia sẻ nên thông tin về cuộc sống và công việc hằng ngày của họ ít người biết đến – cho dù là người thân hoặc bạn bè. Điều này dẫn đến người ta thường quy chụp khi không có đủ thông tin.

9. Công việc này có giúp em tự nuôi mình khi mới ra trường không? 

Hoàn toàn có thể.

10. Nhìn lại con đường phát triển sự nghiệp cũng như quá trình tìm việc của mình, anh/chị có lời khuyên nào cho em nếu em muốn theo nghề này?

• Tính chủ động – tham gia các hoạt động, sự kiện chuyên ngành, việc này giúp tạo ra các mạng lưới chuyên nghiệp của bản thân.
• Tính tự học hỏi – trau dồi và học hỏi trong chính môi trường làm việc. 
• Chịu khó đặt câu hỏi, đọc các tài liệu chuyên ngành.
• Suy nghĩ thật kỹ về môi trường làm việc mà mình sẽ làm (thời tiết khắc nghiệt, wifi lúc có lúc không, ăn, ngủ tập thể,..). Vì theo luật Việt Nam, kỹ sư dầu khí làm trên giàn sẽ không có nữ giới – môi trường chỉ có các anh lớn tuổi, đã làm rất lâu trong lĩnh vực này. 

Bài viết Kỹ sư Dầu khí đã xuất hiện đầu tiên vào ngày Hướng nghiệp Sông An.

1. Thông tin căn bản

• Tuổi: 42
• Giới tính: Nữ
• Số năm kinh nghiệm ở ngành nghề này: 8 năm
• Trình độ học vấn & chuyên ngành: Cử nhân Sinh học (ĐH Khoa Học Tự Nhiên TP. HCM)
• Các chứng chỉ chuyên môn: Đánh giá viên trưởng ISO 9001
• Số giờ làm hằng tuần: 40 giờ
• Loại hình & quy mô công ty: Công ty đa quốc gia gồm 400 nhân viên

2. Trách nhiệm chính của anh/chị ở công việc hiện tại là gì? Công việc này đem lại giá trị gì cho công ty, cho các bên liên quan?

1. Phát triển và thiết lập mục tiêu chất lượng của bộ phận và công ty

• Dựa vào chiến lược và mục tiêu của công ty, thiết lập mục tiêu chất lượng, bao gồm: mục tiêu cụ thể cần đạt được, phương án thực hiện và cách thức đo lường kết quả đạt được.
• Báo cáo kết quả đạt được và phối hợp với các bộ phận đề xuất/định hướng các phương án/chương trình thực hiện đảm bảo đạt mục tiêu đề ra.

2. Kiểm soát và đảm bảo chất lượng nguyên vật liệu từ các nhà cung cấp

• Phối hợp với bộ phận mua hàng, phát triển sản phẩm để thiết lập các yêu cầu, tiêu chuẩn chất lượng nguyên vật liệu.
• Đề xuất và thiết lập các mục tiêu chất lượng đối với nhà cung cấp. 
• Thiết lập các quy trình, phương pháp kiểm tra chất lượng nguyên vật liệu từ nhà cung cấp nhằm đảm bảo nguyên vật liệu đạt yêu cầu trước khi đưa vào sản xuất.
• Xem xét, đánh giá kết quả chất lượng của nguyên vật liệu, kết quả so với mục tiêu đề ra và yêu cầu nhà cung cấp thực hiện các biện pháp khắc phục về quy trình sản xuất, hệ thống kiểm soát chất lượng nhằm đảm bảo chất lượng nguyên vật liệu đáp ứng đúng tiêu chuẩn cũng như mục tiêu đã được thiết lập. 

3. Kiểm soát và đảm bảo chất lượng sản phẩm

• Phát triển và thiết lập các quy trình, tiêu chuẩn và hệ thống đo lường, kiểm soát chất lượng sản phẩm trong quá trình sản xuất.
• Đảm bảo quy trình sản xuất đáp ứng các tiêu chuẩn trong và ngoài nước.
• Xem xét, đánh giá kết quả kiểm tra chất lượng sản phẩm và cho quyết định xuất hàng.
• Ghi nhận, xem xét đánh giá các sự cố, lỗi chất lượng và làm việc với bộ phận sản xuất, kỹ thuật đề ra giải pháp khắc phục hiệu quả.
• Đề xuất các thay đổi và cải tiến chất lượng sản phẩm, quy trình, hệ thống kiểm soát và quản lý chất lượng.
• Đánh giá rủi ro và hiệu quả của những thay đổi, cải tiến được thực hiện.
• Quản lý, kiểm soát các thiết bị đo lường được hiệu chuẩn, bảo trì định kỳ đảm bảo hoạt động tốt phục vụ công tác kiểm tra chất lượng sản phẩm.
• Đào tạo và quản lý đội ngũ nhân viên và giám sát thực hiện các công việc của phòng quản lý chất lượng.

4. Tiếp nhận và xử lý khiếu nại khách hàng

• Thiết lập hệ thống, quy trình tiếp nhận thông tin phản hồi, khiếu nại từ khách hàng.
• Cùng với bộ phận sản xuất, kỹ thuật điều tra nguyên nhân gây lỗi và xây dựng kế hoạch thực hiện khắc phục, phòng ngừa lỗi tái diễn.

5. Thiết lập, kiểm soát và duy trì hoạt động của hệ thống quản lý chất lượng

• Phát triển và thiết lập các quy trình, tiêu chuẩn và hệ thống đo lường, kiểm soát chất lượng.
• Lập kế hoạch, xây dựng hệ thống quản lý, đánh giá chất lượng theo đúng tiêu chuẩn ISO.
• Thực hiện chương trình đánh giá nội bộ. Tiếp nhận các đánh giá về hệ thống quản lý chất lượng trong và ngoài nước nhằm đảm bảo hệ thống quản lý chất lượng hoạt động tốt, hiệu quả và tuân thủ đúng yêu cầu.
• Đề xuất các thay đổi và cải tiến quy trình, hệ thống kiểm soát và quản lý chất lượng.
• Đánh giá hiệu quả của những thay đổi, cải tiến của hệ thống quản lý chất lượng.

3. Anh/chị bắt đầu vào nghề như thế nào? Vì sao anh/chị chọn con đường này?

• Tôi tốt nghiệp ngành sinh học với chuyên ngành hóa sinh. Với ngành học này tôi được tiếp cận môi trường học tập trong phòng thí nghiệm hóa phân tích, vi sinh… và thực hiện các nghiên cứu, phân tích về các thành phần hóa lý, vi sinh trong thực phẩm, đồ uống, thuốc…
• Sau khi tốt nghiệp, tôi được nhận vào làm việc tại công ty thực phẩm có vốn đầu tư nước ngoài ở vị trí nhân viên kiểm tra chất lượng. Tôi cảm nhận rằng mình khá may mắn đã được làm việc đúng chuyên ngành đã học – điều mà đa số các bạn sinh viên mới ra trường đều mong đợi. Với nhiệt huyết của tuổi trẻ, tôi đã học và làm việc hăng say để củng cố và áp dụng kiến thức đã học ở nhà trường vào công việc thực tiễn, đồng thời tích lũy kinh nghiệm cho bản thân. Gắn bó với công việc đúng chuyên môn được một thời gian, gia đình mong muốn tôi thi vào viên chức của cơ quan nhà nước với mong muốn có tương lai tốt đẹp hơn. Do chưa định hướng rõ ràng về mục tiêu  nghề nghiệp, tôi đã đồng ý theo sự khuyên nhủ của gia đình và chuyển sang làm việc cho công ty cấp thoát nước của tỉnh với vị trí nhân viên phòng thí nghiệm. Tại đây, hầu như tôi không phát triển thêm kỹ năng cho bản thân, một phần do tính chất công việc khá đơn giản, môi trường làm việc thụ động, thêm vào đó là sự định hướng không rõ ràng về việc thiết lập các quy trình hoạt động của phòng chất lượng cũng như hệ thống quản lý chất lượng của công ty. 
• Sau 3 năm, tôi đã quyết định thay đổi bản thân và quay trở lại làm việc trong môi trường năng động hơn ở một công ty nước ngoài và vẫn là vị trí nhân viên kiểm tra chất lượng. Sau một thời gian phấn đấu làm việc và phát triển bản thân, tôi đã được đề bạt lên các vị trí cao hơn như điều phối viên chất lượng, kỹ sư chất lượng và trưởng nhóm quản lý chất lượng như hiện nay.
• Đến thời điểm hiện tại, tôi cho rằng sự lựa chọn công việc này là điều đúng đắn. Tôi đã thực sự yêu và cháy hết mình cho công việc hiện tại. 

4. Một ngày làm việc tiêu biểu của anh/chị như thế nào?

5. Anh/chị thích nhất những điều gì ở công việc của mình? Vì sao?

• Môi trường làm việc năng động, chuyên nghiệp. Mọi việc đều được sắp xếp một cách khoa học và có hệ thống. Nhân viên luôn được khuyến khích đề xuất giải pháp cải tiến, ý tưởng sáng tạo.
• Mình hoàn toàn được chủ động sắp xếp và giải quyết công việc.
• Đồng nghiệp thân thiện, tập thể đoàn kết.

6. Anh/chị không thích nhất những điều gì? Vì sao?

• Đôi khi có những sự cố/ tình huống cần xử lý gấp làm ảnh hưởng đến các kế hoạch đề ra trong ngày.
• Áp lực cao từ các dự án hoặc từ khách hàng.

7. Những điều kiện cần có để hoàn thành tốt công việc này (kiến thức, kỹ năng, thái độ, v.v…)? Nếu em muốn thăng tiến trong công việc thì em nên trau dồi những gì ạ?

Điều kiện cần để hoàn thành tốt công việc này:

• Khả năng chịu được áp lực cao.
• Khả năng thuyết trình, thuyết phục, đàm phán tốt.
• Khả năng linh hoạt cao, xử lý vấn đề tốt, nhạy bén, tư duy logic.
• Kiến thức tốt về hệ thống quản lý chất lượng (QMS); Các tiêu chuẩn chất lượng như: ISO 9001, ISO 22000, HACCP…
• Kỹ năng lập kế hoạch, quản lý thời gian và khả năng làm nhiều việc cùng lúc (multitask).
• Kỹ năng teamwork, phân chia, giám sát công việc của đội ngũ.
• Kỹ năng tạo dựng mối quan hệ với các bộ phận nội bộ và khách hàng bên ngoài.
• Năng động, chủ động. 

8. Những điều mà mọi người hay hiểu lầm về công việc này là gì? Tại sao họ lại hiểu sai như vậy?

Công việc kiểm tra/đảm bảo chất lượng là công việc của một người cảnh sát luôn bắt các lỗi sai của bộ phận khác. Nhưng đây là một quan niệm không đúng, bộ phận kiểm soát và quản lý chất lượng luôn là cánh tay đắc lực cho các bộ phận, hỗ trợ kiểm soát và đảm bảo chất lượng sản phẩm luôn đạt yêu cầu khách hàng, nâng cao khả năng gắn kết trung thành với sản phẩm/ công ty thông qua chất lượng và giá trị của sản phẩm.

9. Công việc này có giúp em tự nuôi mình khi mới ra trường không?

Bạn hoàn toàn có thể tự nuôi bản thân khi làm việc ở các vị trí: nhân viên kiểm tra chất lượng, nhân viên nghiên cứu phát triển sản phẩm. Sau thời gian tích lũy thêm kinh nghiệm và kiến thức về hệ thống chất lượng, kỹ năng quản lý, bạn sẽ có những hướng đi rộng mở và phù hợp hơn. Ví dụ: bạn có thể thăng cấp ở vị trí quản lý hoặc có thể làm cộng tác viên, đánh giá viên cho các tổ chức chứng nhận hoặc bạn có thể lập công ty tư vấn cho khách hàng thiết lập, vận hành hệ thống quản lý chất lượng và lấy các chứng nhận tiêu chuẩn chất lượng.

10. Nhìn lại con đường phát triển sự nghiệp cũng như quá trình tìm việc của mình, anh/chị có lời khuyên nào cho em nếu em muốn theo nghề này?

• Hãy chủ động trao dồi kiến thức, kinh nghiệm thực tiễn cho bản thân để bạn luôn ở tư thế sẵn sàng và là một ứng viên hội tụ đủ các yếu tố “Chất” và “Lượng”. 
• Không ngại khó, làm nhiều – biết nhiều, không làm – không biết.
• Công việc nào cũng cần có sự đam mê.

Bài viết Trưởng nhóm Quản lý Chất lượng đã xuất hiện đầu tiên vào ngày Hướng nghiệp Sông An.

• Tuổi: 44 tuổi (năm sinh 1977)
• Số năm kinh nghiệm ở ngành nghề này: 21 năm
• Trình độ học vấn & chuyên ngành: Kiến trúc sư (Đại Học Kiến Trúc TP.HCM)
• Các chứng chỉ chuyên môn (nếu có): Chứng chỉ hành nghề thiết kế xây dựng do Sở Xây Dựng TP.HCM cấp và Chứng chỉ các khóa học chuyên môn (Chủ nhiệm đồ án, Thiết kế đô thị, Quy hoạch vùng, Quy hoạch đô thị, Thiết kế thị giác,..v.v…)
• Số giờ làm hằng tuần: do tính chất công việc quản lý nên không xác định cụ thể thời gian cố định, tùy theo nhu cầu công việc (thường là nhiều hơn 8 tiếng/ngày), công việc của mình thường đi công tác nhiều. Các bạn Kiến trúc sư đang làm việc trực tiếp tại công ty hiện làm 8 tiếng/ngày và 5 ngày/tuần theo giờ hành chính từ 8h đến 17h hàng ngày (thứ 7 và chủ nhật nghỉ).
• Loại hình & quy mô công ty (tổng số nhân viên): công ty tư vấn thiết kế, quy mô khoảng 30 nhân sự

Trách nhiệm chính của anh/chị ở công việc hiện tại là gì? Công việc này đem lại giá trị gì cho công ty, cho các bên liên quan?

• Trách nhiệm của vai trò Kiến trúc sư
  • Nghiên cứu ý tưởng thiết kế và triển khai cụ thể ý tưởng đó thành các bản vẽ kỹ thuật kiến trúc theo các quy định của Nhà nước về xây dựng (bản vẽ mặt bằng, mặt đứng, mặt cắt, phối cảnh công trình,…);
  • Phối hợp với các kỹ sư (chuyên ngành kết cấu, điện, nước, kinh tế) để tính toán và thiết kế các hạng mục xây dựng có liên quan (bản vẽ kết cấu, bản vẽ cấp thoát nước, bản vẽ cấp điện và viễn thông, dự toán vật tư và kinh phí xây dựng);
  • Làm việc cùng khách hàng về phương án thiết kế nhằm trình bày ý tưởng thiết kế, tiếp thu ý kiến góp ý từ khách hàng và hoàn thiện đồ án (trong quá trình này rất dễ xảy ra xung đột do không thống nhất ý kiến giữa Kiến trúc sư và khách hàng hoặc do bạn không biết cách trình bày và bảo vệ ý tưởng thiết kế của mình);
  • Phối hợp với đơn vị, đội ngũ thi công xây dựng, họ sẽ căn cứ trên bản vẽ thiết kế để triển khai xây dựng công trình ngoài thực tế. Kiến trúc sư có trách nhiệm phối hợp, hướng dẫn và kiểm tra quá trình xây dựng có đúng bản vẽ thiết kế không;
  • Các nội dung khác có liên quan như: hỗ trợ khách hàng về pháp lý (xin giấy phép xây dựng, thủ tục hoàn công), nghiên cứu tư vấn về Phong thủy trong quá trình thiết kế hoặc kết hợp với chuyên gia Phong thủy (sự va chạm giữa Kiến trúc sư và Chuyên gia Phong thủy trong thực tế là rất dễ xảy ra do không đồng nhất quan điểm thiết kế nên bạn rất cần có kỹ năng này, nhưng hiện nay trường Đại học lại không đào tạo);

• Trách nhiệm của vị trí hiện tại
  • Quản lý chuyên môn mảng kinh tế – kiến trúc cho các dự án của công ty: cụ thể là chịu trách nhiệm hướng dẫn và kiểm soát chất lượng công việc của nhân viên cũng như chất lượng hồ sơ thiết kế khi xuất xưởng, hỗ trợ mình còn có bộ phận quản lý kỹ thuật;
  • Quản lý nhân sự, đào tạo nhân sự: mình chịu trách nhiệm xây dựng các chương trình đào tạo nội bộ theo quý và theo năm để nâng cao chuyên môn nghiệp vụ, cập nhật tình hình, thông tin mới có liên quan đến công việc cho anh em trong công ty. Có khi mình hướng dẫn trực tiếp, có khi mời chuyên gia bên ngoài. Trong trường hợp cần nhân sự, mình cũng phụ trách tuyển dụng;
  • Xây dựng chiến lược khai thác thị trường: mình chịu trách nhiệm nghiên cứu thị trường về thiết kế và thị trường về đào tạo, dự báo các xu hướng và chiến lược khai thác, tiếp cận trong từng giai đoạn khác nhau, từ đó, cùng anh em trong ban giám đốc lên kế hoạch triển khai cụ thể;
  • Đối ngoại, quan hệ với các đối tác: công tác giao dịch, kết nối với các đối tác, khách hàng (tổ chức hoặc cá nhân) là công việc thường xuyên của mình và anh em trong ban giám đốc để đảm bảo có hợp đồng, doanh thu cho công ty.

• Giá trị đem lại cho công ty và các bên liên quan
  • Đối với công ty, đảm bảo doanh thu, hoạt động ổn định, nâng cao uy tín và thương hiệu công ty, đồng thời đảm bảo phát triển theo đúng chiến lược của công ty;
  • Đối với nhân viên công ty, qua đào tạo và qua công việc thực tế, bản thân nhân viên được nâng cao trình độ và phát triển trong nghề nghiệp của mình, có nguồn thu nhập ổn định;
  • Đối với khách hàng, góp phần giải quyết các vấn đề mà khách hàng đang gặp phải, cung cấp các dịch vụ tư vấn thiết kế có chất lượng đáp ứng nhu cầu của khách hàng, mang lại những giá trị thiết thực và sự an tâm, tin tưởng cho khách hàng.

Anh/chị bắt đầu vào nghề như thế nào? Vì sao anh/chị chọn con đường này?

Mình may mắn sinh ra trong gia đình có cha là Kiến trúc sư và mẹ là Kỹ sư xây dựng, nên được tiếp cận môi trường nghề nghiệp này từ nhỏ, được cọ xát và dần dần hiểu nghề. Thế hệ của mình không được hướng nghiệp nhưng may mắn là khả năng, sở trường của bản thân phù hợp với nghề Kiến trúc, lại sinh trưởng trong gia đình có cha mẹ làm nghề nên con đường phát triển nghề nghiệp của mình không bị lệch hướng.

Trong quá trình lớn lên và tiếp cận với công việc của cha mẹ, mình thấy thích thú với công việc mang tính chất được tưởng tượng, sáng tạo, được vẽ, được làm việc với những hình khối, màu sắc và được đi nhiều nơi. Vì vậy, khi thi Đại học, mình quyết định đăng ký thi Đại học Kiến trúc TP.HCM và Đại học kinh tế TP.HCM (để dự phòng). Sau đó, mình đỗ cả 2 trường và chọn học Đại học Kiến trúc.

Mình có kết quả Holland theo thứ tự từ cao đến thấp là NGHIÊN CỨU – XÃ HỘI – NGHỆ THUẬT – QUẢN LÝ – KỸ THUẬT – NGHIỆP VỤ nên việc học ngành Kiến trúc là phù hợp (thực ra sau này khi đi làm khá lâu mình mới biết về Holland nên sự trùng hợp này là do may mắn). Sau này khi đi làm, nhờ các nhân duyên, mình bén duyên với lĩnh vực Đào tạo nên hiện nay mình đang phát triển thêm mảng này song song với mảng Kiến trúc. Với đặc điểm Holland sẵn có của mình, 2 lĩnh vực công việc mình đang theo đuổi đều phù hợp (Kiến trúc và Đào tạo), nó đã mang lại cho mình niềm vui, sự đam mê và cả yếu tố kinh tế. Và đương nhiên, những khó khăn, trở ngại trong quá trình phát triển nghề là không thể tránh khỏi, nhưng do 2 lĩnh vực này đều là thế mạnh nên mình có đủ động lực vượt qua được các trở ngại.

Khi ra trường, mình làm ở một Viện thiết kế của Bộ Xây Dựng. Nhờ đó, mình được cọ xát rất nhiều trong công việc vì đây là một Viện lớn nên có nhiều cơ hội học hỏi và phát triển chuyên môn. Nhưng về thu nhập trong những năm đầu tiên thì khá bấp bênh (đối với tất cả anh em mới ra trường lúc đó), vì kinh nghiệm còn non nên chưa được làm những công việc chính và đồng nghĩa với thu nhập không cao. May mắn là mình chịu khó làm thêm ngoài giờ và lại có gia đình bên cạnh nên không đến nỗi khó khăn.

Mình cũng có duyên gặp được những cô, chú, bác là những đồng nghiệp giỏi tay nghề và nhiều kinh nghiệm chỉ dạy, họ là những người Thầy của mình. Với tính cách luôn cầu tiến của mình, hầu như mình đã khai thác được hết các kinh nghiệm của họ trong quá trình làm việc cùng nhau. Kể cả các sếp, mình cũng có duyên với họ và hay được họ giúp đỡ, chỉ dẫn. Nên xét trong cùng một thế hệ ngang mình, mình là người có tốc độ tiến bộ khá nhanh so với anh em. Điều này đồng nghĩa là mình được sếp tin tưởng giao cho nhiều việc hơn, thu nhập tốt hơn nhiều anh em và mặt trái là cũng gây nên những sự đố kỵ nhất định. Tuy nhiên, mình tự đánh giá là người hòa đồng và chân thật nên hầu như mình hòa nhập tốt với tập thể, hầu hết anh em đồng nghiệp đều quý mến, còn một số ít “tiểu nhân” thì mình coi đó cũng là một yếu tố động lực để kích thích khả năng phản vệ, giúp chúng ta phát triển tốt hơn khi gặp trở lực.

Tuy nhiên, với tính cách của mình là không thích “an phận”, môi trường cơ quan nhà nước bộc lộ những hạn chế riêng của nó, nên sau 15 năm công tác, mình quyết định ra ngoài, khởi nghiệp cùng với một người bạn và vẫn làm lĩnh vực chuyên môn Kiến trúc. Sau đó, mình phát triển thêm mảng Đào tạo. Hiện nay, mình vẫn đang làm cùng lúc 2 công việc này. Công việc tuy có vất vả lúc ban đầu (do mình không mạnh về Quản lý, người bạn cùng khởi nghiệp của mình làm Quản lý rất giỏi, anh ấy là điểm tựa và hỗ trợ tốt cho mình) nhưng khi đã quen dần thì đỡ vất vả hơn, giá trị mình thấy lớn nhất là được “thỏa sức tung cánh bay trong bầu trời của mình”, đây là một cảm xúc rất tuyệt vời nhưng không thể diễn tả bằng lời và đương nhiên, kinh tế dần dần phát triển tốt hơn các giai đoạn trước đây. Nếu có ai hỏi mình là “nếu được chọn lại thì mình có chọn công việc đang làm không?” thì câu trả lời là có, mình vẫn chọn vì những lý do mình đã chia sẻ ở trên.

Một ngày làm việc tiêu biểu của anh/chị như thế nào?

Giai đoạn khi còn làm cơ quan Nhà nước, mình làm theo giờ hành chính với 8 tiếng/ngày. Sau này, khi làm Quản lý thì thời khóa biểu khá linh động tùy theo công việc. Anh em nhân viên thì làm “hết giờ”, còn mình phải làm “hết việc” nên không thể tính chính xác thời gian. Tuy nhiên về cơ bản, thời khóa biểu một ngày của mình sẽ như sau:

Anh/chị thích nhất những điều gì ở công việc của mình? Vì sao?

• Thứ nhất, công việc thiết kế cho mình được tưởng tượng, phát huy sáng tạo, từ đó tạo nên các đồ án thiết kế có ý tưởng tốt và được khách hàng đánh giá cao (đây là cái mà máy móc không thể làm được, dù công nghệ có hiện đại, máy móc chỉ hỗ trợ mà thôi). Mỗi khi nghĩ ra một ý tưởng nào đó, mình có một cảm giác lâng lâng khó tả. Khi đó, mình hay đứng bật dậy hoặc đôi khi nhảy lên với cảm xúc vui sướng. Sau này, khi làm công việc quản lý, mình ít tham gia chuyên môn hơn (chủ yếu là hướng dẫn cho anh em nhân viên làm) nhưng mình vẫn giữ một mức độ tham gia chuyên môn nhất định chứ không bỏ hẳn để giữ lại những cảm xúc đó.
• Thứ hai, công việc quản lý giúp mình trải nghiệm trong một môi trường mới, rất khác môi trường làm chuyên môn thuần, thậm chí bị ngược nhau. Ban đầu thấy khó nhưng sau quen dần, từ đó mình hiểu về Holland sâu hơn, hiểu bản thân mình hơn, cố gắng rèn luyện và sửa được nhiều nhược điểm. Mình từng bước biết cách dung hòa những tố chất sẵn có một cách phù hợp trong từng môi trường công việc khác nhau.
• Thứ ba, lĩnh vực đào tạo đem lại cho mình cảm xúc rất đặc biệt, khi được chia sẻ, tương tác với mọi người, giúp người khác giải quyết vấn đề đang vướng mắc, tự nghĩ ra các ý tưởng đào tạo, soạn thảo các chương trình đào tạo… Nó đem lại một cảm xúc rất lạ, rất thú vị và tích cực. Ngoài ra, nó đòi hỏi mình phải tự bổ sung và hoàn thiện kiến thức đang có. Mình cảm thấy rất hạnh phúc khi khám phá ra cái gì đó mới trong nghiên cứu hoặc khi ai đó nhắn tin nhờ mình tư vấn mà họ đã thoát khỏi vướng mắc đang gặp phải, và họ diễn tả tâm trạng tích cực của họ cho mình biết.

Anh/chị không thích nhất những điều gì? Vì sao?

• Thứ nhất, sự lặp lại một cách rập khuôn và đều đặn trong quá trình làm việc, không có sự sáng tạo, đổi mới có lẽ là một điều mình không hề thích. Nó đi ngược với tố chất thích sáng tạo và không rập khuôn của mình.
• Thứ hai, làm việc trong môi trường có sự khống chế bằng những nguyên tắc (theo kiểu nhà nước) làm mình thấy không thoải mái và không phát huy hết khả năng. Mình thích sự tự do (trong nguyên tắc). Đó là lý do mà sau 15 năm làm nhà nước, mình tự ra làm doanh nghiệp riêng.
• Thứ ba, làm quản lý và làm chuyên môn (về Kiến trúc, Đào tạo) là 2 môi trường rất khác nhau và có những cái đối lập nhau, nhưng mình chọn cả 2 chứ không chọn 1. Vì qua trải nghiệm, mình tự thấy mình không thích làm quản lý thuần (dễ chán do không có cảm xúc hưng phấn mà khi làm chuyên môn mang lại) và cũng không thích làm chuyên môn thuần (có cảm xúc nhưng đồng thời lại thích tự làm chủ bản thân, không thích làm thuê chịu sự quản thúc của người khác, thích mình là người khai phá, thích tương tác xã hội chứ không thích ngồi chôn chân trong văn phòng), nên mình khá khó khăn để dung hòa cả 2 môi trường ngược nhau này với những tố chất sẵn có (Holland) của bản thân. Mình phải rèn luyện cách dung hòa và tiết chế, đôi khi thấy rất khó khăn nhưng rồi cũng may mắn là đã tự tìm ra giải pháp cho riêng mình, và trong giai đoạn hiện nay mình thấy ổn hơn rất nhiều.

Những điều kiện cần có để hoàn thành tốt công việc này (kiến thức, kỹ năng, thái độ, v.v…)? Nếu em muốn thăng tiến trong công việc thì em nên trau dồi những gì ạ?

• Kiến thức: 

Kiến thức là vô hạn nên việc học cũng vô hạn, 5 năm đại học là cái gì đó giống như “vốn ban đầu”, còn bạn muốn giỏi bất cứ lĩnh vực nào thì phải học rất nhiều và không ngừng. Trong thực tế, mình thấy một số người đồng nghiệp của mình có tốc độ tiến bộ “rất chậm” trong nghề nghiệp, một lý do lớn là họ tư duy theo kiểu “học 5 năm Đại học đủ rồi”. Tuy nhiên, từ “học” không nên nghĩ hạn hẹp là phải đến trường, là học phải có chứng chỉ, bằng cấp. Đi chơi đây đó, quan sát cũng là học; ngồi uống cà phê trao đổi với đồng nghiệp cũng là học; làm thuê cho người khác giỏi hơn mình cũng là học; tham gia một cuộc thi với các đối thủ mạnh cũng là học và vô vàn cách học khác nữa. Điều quan trọng là bạn phải có tâm thế “muốn học”. Đương nhiên, nếu bạn có thể học thêm sau Đại học như Cao học hoặc Nghiên cứu sinh thì càng hay, nhưng nếu không được thì vẫn có nhiều cách để tự học nhé.

Trong các cách học, mình thấy rằng có 2 cách hiệu quả hàng đầu, đó là: “Học từ công việc thực tế” và “Học từ người giỏi hơn mình”. Sau đó là học qua tài liệu, sách vở (bây giờ có internet thì thật tuyệt, thời xưa bọn mình đi học tìm tài liệu rất khó khăn).

Về nội dung cụ thể học cái gì trong nghề thì rất rộng, nên không biết nói sao cho hết, bạn hãy lao vào công việc thực tế, khi bạn gặp vướng mắc ở chỗ nào, đó chính là chỗ bạn phải học (để tháo gỡ) rồi lại lao vào và lại học để tháo gỡ và bạn sẽ tiến bộ.

Kiến trúc là một nghề khá “tổng hợp”, bạn cần hiểu về nhiều lĩnh vực như kỹ thuật, nghệ thuật, văn hóa, tín ngưỡng, mỹ thuật, lịch sử, triết học, xã hội, kinh tế… vì một công trình được thiết kế sẽ hội tụ tất cả những thứ đó. Một công trình kiến trúc phải đảm bảo tính thẩm mỹ (nghệ thuật), tính bền vững (kỹ thuật), phù hợp với đặc thù địa phương (lịch sử, xã hội), phù hợp với tính cách, lứa tuổi, giá trị sống của người sử dụng công trình (văn hóa, tập quán, tín ngưỡng, tâm lý,…), phù hợp về kinh tế (giá trị xây dựng, giá trị vô hình) và nhiều tiêu chí khác. Bạn sẽ rà soát xem mình yếu kiến thức nào nhất thì ưu tiên bổ sung kiến thức đó. Ví dụ, bạn tưởng tượng giỏi, nhưng tính toán không giỏi vậy thì các môn về kỹ thuật bạn cần trau dồi nhiều hơn như: cơ lý thuyết, cơ kết cấu, sức bền vật liệu, toán học, v.v.

Hiện nay, với điều kiện tài liệu rất nhiều ở các nhà sách và đặc biệt là internet, việc tìm và học kiến thức không khó, vấn đề là bạn có muốn tìm hay không mà thôi. Để hiểu thêm, bạn có thể vào thư viện của Trường Đại học Kiến trúc TP.HCM có bán rất nhiều sách từ căn bản đến nâng cao và các hiệu sách gần trường cũng có nhé.

• Kỹ năng:
  • Kỹ năng tư duy sáng tạo (hiểu về bộ não, sáng tác chính là trò chơi với bộ não)
  • Kỹ năng lập kế hoạch và làm việc nhóm (nghề này không làm độc lập mà kiến trúc sư phải làm việc đội nhóm với các kỹ sư khác)
  • Kỹ năng thuyết trình và giải trình (mang tính đặc thù của nghề, nó vừa giống và vừa khác nghề MC, bạn sẽ phải trình bày và bảo vệ phương án thiết kế của mình trước các đối tác, khách hàng)
  • Kỹ năng nghiên cứu (đặt vấn đề, giải quyết vấn đề, cách tìm, chọn lọc và tổng hợp tài liệu cần thiết)
  • Kỹ năng “vượt ngưỡng” (sẽ đến lúc nào đó bạn thấy mình chững lại không tiến bộ, cần vượt qua giai đoạn đó, bạn sẽ thấy mình lên một nấc thang mới, nếu không, bạn sẽ dễ chán nản, đứng lại tại chỗ và thậm chí bỏ nghề)

• Thái độ:
  • Cần có tâm thế “muốn học” (đừng ngại hỏi, vấn đề là muốn hỏi và có cách hỏi)
  • Cần giữ “thái độ tích cực” thường xuyên nhất có thể (vì nó liên quan đến cảm xúc và sáng tạo, thiếu nó, bạn không thể sáng tạo)
  • Cần vươn lên bằng “đam mê” cộng với “nỗ lực” (nếu chỉ có 1 trong 2 bạn khó phát triển lên các nấc thang cao, chỉ ở mức trung bình)

Những điều mà mọi người hay hiểu lầm về công việc này là gì? Tại sao họ lại hiểu sai như vậy?

• Một là, người ta thường nghĩ Kiến trúc sư là con người “trên mây” và có gì đó “khác người”, điều này chỉ đúng một phần nhưng chưa chính xác. Do đặc thù nghề nghiệp đòi hỏi phải sáng tạo và có khả năng cảm thụ về mỹ thuật (cái đẹp) nên tính nghệ sĩ là yếu tố cần thiết. Tuy nhiên, tính nghệ sĩ của nghề kiến trúc rất đời thực để làm sao bạn thiết kế ra một công trình có thực và sử dụng được. Một bức tranh trừu tượng có thể không ai hiểu vẫn không sao, cứ treo đấy, nhưng một công trình không sử dụng được là thất bại. Tiếp theo, việc “khác người” là do một số người tự tạo sự khác biệt thế thôi, sự khác biệt duy nhất có lẽ là khi bạn đang “say sưa” với công việc nhiều quá thì có vẻ như bạn đang quên hiện thực xung quanh (thậm chí quên cắt tóc, thay đồ) và bị cho là khác biệt.
• Hai là, học nghề Kiến trúc phải có khiếu “nghệ thuật”, “vẽ phải đẹp”, điều này cũng đúng một phần nhưng chưa chính xác. Như đã nói ở trên, yêu cầu về nghệ thuật trong kiến trúc là có nhưng khác một số ngành như Hội họa hay Âm nhạc (có tính cảm xúc rất cao, đôi khi phi thực tế). Nghệ thuật trong nghề kiến trúc nó không theo kiểu như một họa sĩ vẽ tranh trừu tượng hay một nhạc sĩ đầy lãng mạn, bi lụy và xa rời đời sống hiện thực. Kiến trúc phục vụ cho đời sống thực tế của con người và nó là sự hài hòa giữa Kỹ thuật và Mỹ thuật theo tỷ lệ 50-50 nên đòi hỏi bạn vừa có cái đầu logic của một kỹ sư và vừa có cái đầu lãng mạn của một nghệ sĩ. Nhưng nếu tỷ lệ này không đạt lý tưởng cũng không sao, chúng ta vẫn học được nhé.
• Ba là, học nghề Kiến trúc là khi đi làm sẽ làm công việc “Thiết kế nhà cửa, công trình”, điều này chưa chính xác. Kiến trúc sư có thể làm rất nhiều lĩnh vực công việc như làm Quản lý (nhà nước hoặc doanh nghiệp trong ngành xây dựng), Tư vấn thiết kế xây dựng, Giảng dạy đào tạo về xây dựng, Sản xuất và Kinh doanh các sản phẩm, dịch vụ trong xây dựng, Nhà nghiên cứu kiến trúc, Soạn giả, Dịch giả chuyên môn về kiến trúc và nhiều công việc khác. Có khi họ lấn sân sang các lĩnh vực khác có liên quan như về Thiết kế cảnh quan, Thiết kế thời trang, Thiết kế đồ họa, Thiết kế sản phẩm công nghiệp, Kinh doanh bất động sản…. Như vậy, kiến thức Đại học chỉ là cái “nền móng”, còn khi ra đời áp dụng sẽ có rất nhiều “đất diễn” cho bạn, chỉ cần bạn giỏi và biết mình giỏi cái gì (ví dụ: bạn không mạnh về sáng tạo nhưng mạnh về quản lý, bạn sẽ làm Doanh nghiệp riêng hay quản lý Nhà nước về xây dựng, kiến thức Đại học sẽ giúp bạn hiểu nghề và quản lý tốt hơn một người không biết gì về chuyên môn, mình không giỏi sáng tạo thì mình thuê Kiến trúc sư khác giỏi sáng tạo làm việc cho mình, còn mình quản lý).
• Bốn là, học Kiến trúc rất “khổ”, phải thức khuya dậy sớm để vẽ bài, nếu là con gái thì sẽ “tàn phai nhan sắc”. Vì vậy, kiến trúc sư nữ luôn ít hơn nam. Điều này đúng một phần và chỉ đúng vào thời trước. Thời của mình đi học, lớp chỉ có 4 bạn nữ, còn lại là nam. Ngày xưa không có công nghệ máy tính, toàn bộ bài vẽ thực hiện bằng tay nên khá vất vả. Thứ nữa là mấy ông sinh viên Kiến trúc hay lười, toàn để giờ chót mới làm bài nên luôn bị trễ tiến độ. Bây giờ có máy móc hiện đại hỗ trợ, và nếu bạn học mà có kế hoạch nghiêm túc thì chẳng có gì vất vả, thực tế cho thấy các thế hệ sinh viên Kiến trúc sau này tỷ lệ nam nữ gần như tương đương nhau.
• Năm là, nghề Kiến trúc có “thu nhập khá cao” và có gì đó “khá hào nhoáng”, điều này cần phải làm rõ là nghề nào cũng có mức thu nhập cao và thấp, tùy theo “level” (cấp bậc) của bạn và đặc điểm, nhu cầu xã hội trong từng giai đoạn. Đừng nghĩ “level” là thâm niên công tác bao nhiêu năm, tuổi đời chỉ là một yếu tố tham khảo thôi, phải “thực chiến” mới biết bạn là ai, nên chỉ cần bạn giỏi, luôn học hỏi để ngày càng giỏi hơn thì thu nhập sẽ tăng cao theo “level” của bạn. Còn ngược lại thì bạn biết rồi đấy. Nhưng có thể nói rằng, nếu “level” bạn từ mức khá trở lên cộng với sự cần cù, bạn sẽ không bao giờ rơi vào khó khăn về kinh tế, bạn sẽ từ mức đủ sống trở lên. Còn “hào nhoáng” ư? Nghề nào kiếm tiền chân chính cũng phải vất vả cả, phải học tập và lao động nghiêm túc mới khá được, còn “hào nhoáng” hay không là do bạn tự nghĩ thế thôi, có lẽ do nghề này mang tính “nghệ thuật” nên một số người nghĩ vậy.

Công việc này có giúp em tự nuôi mình khi mới ra trường không?

Nếu học ngành Kiến trúc sư trong giai đoạn hiện nay, khi ra trường bạn có thể hoàn toàn nuôi được bản thân mình. Nếu bạn có chí tiến thủ và chịu khó học hỏi để phát triển bản thân, bạn có thể kiếm được số tiền thu nhập từ ổn định cho đến cao. Với quá trình trải nghiệm công tác và tuyển dụng nhân sự tại công ty, mình xin chia sẻ về mức thu nhập để các bạn trẻ có thể hình dung như sau:

• Thông thường, với một bạn Kiến trúc sư mới ra trường có bằng khá đến giỏi, công ty mình sẽ trả mức lương khởi điểm khoảng 6-7 triệu/tháng, bạn sẽ thử việc 2 tháng, sau đó nếu ổn thì sẽ làm chính thức. Bạn được hưởng các chế độ bảo hiểm, du lịch, cơm trưa, thưởng lễ tết, đào tạo của công ty. Nếu bạn tốt nghiệp xuất sắc, tùy theo thành tích, có thể bạn sẽ được trả mức lương khởi điểm cao hơn.
• Mức lương sẽ được xét tăng sau mỗi 6 tháng đến 1 năm tùy theo thành tích đóng góp và sự tiến bộ của bạn trong công việc. Ngoài ra, bạn sẽ được ”thưởng nóng” khi có các đóng góp đột xuất (ví dụ tham gia cuộc thi và đạt giải thưởng).
• Với những bạn có kinh nghiệm khoảng 5 năm, tùy theo năng lực thực tế, mức lương của bạn có thể dao động khoảng 12-15 triệu/tháng. Với những bạn có kinh nghiệm nhiều hơn sẽ có mức thu nhập cao hơn. Một Kiến trúc sư kinh nghiệm 15-20 năm, ở các công ty bất động sản có thể được trả mức lương 35-50 triệu/tháng. Riêng ở công ty mình, các chuyên gia lâu năm được cộng tác dưới hình thức cộng tác viên bán thời gian nên mình trả chi phí theo từng hợp đồng công việc cụ thể chứ không trả lương tháng.
• Như vậy, tạm hình dung là nếu bạn làm hưởng lương thì nghề này có mức dao động (mang tính tham khảo) là từ 7 triệu/tháng đến 50 triệu/tháng. Ngoài ra, nếu bạn thuộc đẳng cấp chuyên gia thì mức thu nhập còn cao hơn tùy theo đối tượng trả lương cho bạn.

Qua các thông tin mình chia sẻ, bạn có thể thấy rằng, nghề Kiến trúc sư có thu nhập đảm bảo cho cuộc sống của bạn (nếu bạn cố gắng phấn đấu tích cực). Tuy không phải quá cao, nhưng cũng là mức thu nhập ổn đấy chứ. Các đồng nghiệp của mình, nhìn chung, hầu như mình thấy họ đều có kinh tế ổn định (với điều kiện phải chịu khó “cày”).

Nhìn lại con đường phát triển sự nghiệp cũng như quá trình tìm việc của mình, anh/chị có lời khuyên nào cho em nếu em muốn theo nghề này?

Thứ nhất, trước khi quyết định đăng ký thi đại học, bạn phải hiểu về mình tức là hiểu năng lực sở trường của mình. Như đã nói, nếu bạn có 3 nhóm NGHIÊN CỨU – XÃ HỘI – NGHỆ THUẬT thì bạn học Kiến trúc là phù hợp. Bạn hãy làm test Holland và các trắc nghiệm khác để hiểu rõ mình hơn nhé, nếu cần bạn có thể trao đổi với chuyên gia tư vấn.

Thứ hai, bạn phải hiểu về nghề, tức là cần biết nghề này khi học sẽ thi những môn gì, sẽ học những môn gì ở Đại học, ví dụ Kiến trúc có thi môn vẽ (có khi vẽ tĩnh vật, có khi vẽ đầu tượng) vậy bạn phải có khiếu vẽ và phải đi học vẽ. Tìm hiểu nghề này làm những công việc cụ thể gì khi ra đi làm thực tế, đây là một nghề được nhiều người biết đến nên thông tin có lẽ không quá khó để bạn tìm hiểu. Nên tìm hiểu qua 2 kênh chính: một là qua thông tin tài liệu (sách, internet) và hai là qua phỏng vấn, trao đổi với một ai đó đã làm nghề. Như mình đã chia sẻ, với tấm bằng Kiến trúc sư, bạn có rất nhiều lựa chọn khi ra làm việc, hãy chọn ra một nhóm gồm vài công việc mà bạn thấy “có vẻ” phù hợp với mình nhất khi ra trường, sau đó sẽ đi tìm hiểu sâu hơn về các công việc đó để lọc lại một lần nữa. Cần nói thêm là hiện nay, trường Kiến trúc có đào tạo rất nhiều chuyên ngành khác nhau và có tính chất “na ná, liên quan”, bạn cần tìm hiểu kỹ để chọn cho mình ngành phù hợp, ví dụ cùng có khiếu thẩm mỹ nhưng có bạn thích thiết kế nhà cửa (kiến trúc dân dụng) nhưng có bạn thích thiết kế về cảnh quan (sân vườn, cây xanh, trang trí điêu khắc…), có bạn lại thích thiết kế thời trang, hay thích thiết kế sản phẩm công nghiệp (thiết kế mẫu điện thoại Iphone chẳng hạn).

Thứ ba, bạn phải tìm hiểu có bao nhiêu trường đào tạo về nghề đó (hiện nay nghề Kiến trúc sư có Đại học Kiến trúc TP.HCM, Đại học Kiến trúc Hà Nội, Đại học Cần Thơ, Đại học Văn Lang, Đại học Hoa Sen… đào tạo, và có bao nhiêu hình thức đào tạo (liên quan đến chất lượng đầu ra và học phí), thường các trường sẽ có 2 hình thức là hình thức đào tạo thông dụng và hình thức nâng cao theo hướng quốc tế, tùy bạn lựa chọn theo điều kiện của mình.

Thứ tư, trong quá trình học, nếu tìm được chỗ làm thêm để cọ xát thực tế thì rất tốt (đặc biệt đối với nghề kiến trúc), nó sẽ giúp bạn học một cách sâu hơn và hiệu quả hơn, nhưng đừng đi làm thêm vì kiếm thu nhập là chính, bạn sẽ xao nhãng việc học thì lại phản tác dụng.

Thứ năm, khi ra trường và tìm việc, cần cân nhắc giữa 2 yếu tố “mức lương” và “cơ hội phát triển”, nếu một công ty cho bạn cả 2 điều kiện trên đúng với mong muốn của bạn thì quá tốt, nhưng nếu chỉ có 1 điều kiện phù hợp (tức là lương ổn thì công việc nhàm chán hoặc công việc tốt, được cọ xát học hỏi thì lương không cao lắm) thì theo mình nên ưu tiên cho mục tiêu “cơ hội phát triển”, vì lương nếu cao hơn cũng chỉ khoảng một hai triệu, nhưng “cơ hội phát triển” lại chính là yếu tố nâng cao “level” của bạn và đương nhiên cũng sẽ nâng cao thu nhập của bạn, đó mới là đường dài, chọn lương cao hơn chút chỉ là trước mắt.

Và cuối cùng, bạn luôn nhớ rằng công việc nào cũng cần sự cần cù, kiên trì và tinh thần lao động đích thực, chỉ cần bạn cố gắng, bạn sẽ thành công. Và đối với các bạn trẻ như bạn, tất cả cũng chỉ mới bắt đầu, con đường nghề nghiệp như một bộ phim nhiều tập, còn rất dài, còn rất nhiều tình tiết và ngã rẽ, chỉ cần bạn đi đúng hướng từ đầu, mọi ngã rẽ sau này sẽ giúp bạn vươn lên cao hơn trong sự nghiệp.

THÂN CHÚC CÁC BẠN THẬT NHIỀU SỨC KHỎE VÀ THÀNH CÔNG.

Bài viết Kiến trúc sư đã xuất hiện đầu tiên vào ngày Hướng nghiệp Sông An.