Quản lý sự phát triển nghề nghiệp trong các giai đoạn chưa từng có

Khi chúng ta bắt đầu bước vào thập kỷ thứ hai của thế kỷ 21, cụm từ “chưa từng có” đã trở thành mô tả phù hợp cho những thay đổi đang diễn ra liên tiếp và nhanh chóng. Là những chuyên gia nghề nghiệp hỗ trợ cho những người vừa gia nhập thị trường lao động và cả những người đã ở trong lực lượng lao động này, chúng ta cần phát triển các phương pháp tiếp cận để hỗ trợ quản lý nghề nghiệp trên bờ vực của sự hỗn loạn “chưa từng có”.

Người lao động ngày nay phải quản lý sự nghiệp của họ xuyên suốt đại dịch toàn cầu (ví dụ, COVID-19), các sự kiện biến đổi khí hậu gia tăng (ví dụ như lũ lụt, bão, cháy rừng), cũng như một số tiến bộ vượt trội về mặt công nghệ (ví dụ: Trí tuệ nhân tạo, phát triển và phân phối vắc xin nhanh chóng, viễn thông 5G, hội nghị truyền hình qua Zoom). Mỗi sự biến động và thay đổi này đều được mô tả là hỗn loạn và chưa từng có, tạo ra những điều cực kỳ lộn xộn và gây hoang mang. Những sự kiện này cũng đã dẫn đến việc nhiều doanh nghiệp phải tái tổ chức; gây ra tình trạng thất nghiệp gia tăng lên mức Đại Suy Thoái; đổi mới sang hình thức làm việc từ xa; và cũng làm gia tăng nhu cầu đối với nhân viên y tế công cộng, chuyên gia ứng phó khẩn cấp và nhân viên giao hàng. Tuy nhiên, nếu được xem xét cẩn thận, các chuyên gia đã dự đoán rằng hầu hết các thay đổi thông qua các dữ kiện và khuôn mẫu đều có thể liên quan đến các sự kiện xảy ra trước đó. Xét về tính thảm khốc hay đột phá, những sự kiện “chưa từng có” này,, đều đã có những tác động sâu sắc đến nơi làm việc và có thể bị coi là những kẻ phá hoại sự nghiệp.

Một bài báo ở Career Convergence gần đây (Rose, 2021), đã nhấn mạnh rằng Lý thuyết Hỗn loạn về Nghề nghiệp (CTC) đã nổi lên như một lý thuyết phát triển nghề nghiệp để mô tả thực tế của sự phát triển nghề nghiệp và giải thích về việc bản chất nghề nghiệp đang thay đổi trong thế kỷ 21. Rose nhấn mạnh thêm ba giai đoạn của CTC được Schlesinger (2016) xác định, đó là Tính Phức tạp, Cơ hội và Sự Thay đổi, mà ba giai đoạn này ảnh hưởng nhiều đến cuộc sống và sự phát triển nghề nghiệp của chúng ta cũng nhiều như các yếu tố được cho là ổn định hơn như khả năng và tính cách của chúng ta.

Các mô hình lực lượng lao động đã thay đổi, dịch chuyển khỏi những lộ trình sự nghiệp ổn định, có thể dự đoán và có phần tuyến tính. Với tốc độ phát triển nhanh chóng của tiến bộ công nghệ, nhiều công việc, nghề thủ công và kỹ năng sớm muộn cũng trở nên lạc hậu. Thật vậy, Pryor và Bright (2012) cho rằng “Về cơ bản, thế giới của chúng ta ít có thể dự đoán trước hơn chúng ta từng nghĩ. Cuộc sống của chúng ta không chắc chắn và công việc của chúng ta thì phụ thuộc vào những sự thay đổi mà chúng ta có rất ít khả năng kiểm soát… Lý thuyết Hỗn loạn về Nghề nghiệp đều tập trung đến những hạn chế của sự đơn giản hóa của chúng ta và những thách thức về việc sống không chắc chắn trong một thế giới phức tạp dễ đoáncủa chúng ta. Đó là một lý thuyết phát triển nghề nghiệp mà trọng tâm của nó có sự liên kết với nhau, sự thay đổi và cơ hội” (trang 3, 12).

Các chiến lược và công cụ để áp dụng Lý thuyết Hỗn loạn về nghề nghiệp

Là những người chuyên gia phát triển nghề nghiệp áp dụng CTC, chúng ta có thể thay đổi cách tiếp cận của thân chủ, từ thiết lập mục tiêu có định hướng sang tạo điều kiện thúc đẩy sự hiếu kỳ và tạo cơ hội. Thay vì làm việc với thân chủ để giải đáp thắc mắc, tìm ra câu trả lời hoặc chọn phương án tốt nhất, chúng ta có thể hỗ trợ thân chủ khám phá manh mối trong câu chuyện của họ, xây dựng chiến lược và tìm hiểu một số lựa chọn trong quá trình này. Việc khai vấn trên thông tin hỗn loạn này giúp thân chủ thiết lập các mục tiêu linh hoạt ngắn hạn, nhận ra rằng các yếu tố phức tạp bên ngoài công việc và những trở ngại khác là một phần tất yếu của hành trình nghề nghiệp hiện nay.

Các chiến lược và công cụ khả thi mà các chuyên gia có thể tận dụng trong cách tiếp cận thông tin hỗn loạn bao gồm:

• Giúp thân chủ tham gia vào việc kể chuyện và chia sẻ kinh nghiệm để tìm ra ý nghĩa trong trải nghiệm của họ

Ví dụ: Ảnh ghép nghề nghiệp (Bright & Pryor, 2012), Phép ẩn dụ (Heppner và cộng sự, 1994), Câu chuyện (Brooks, 2017), Bản đồ cuộc sống (Heppner và cộng sự 1994)

• Thảo luận về thất bại và thành công; xem xét các quan điểm và phản hồi khác nhau để làm rõ thêm các đặc điểm của những trải nghiệm đó

Ví dụ: Tái định hình Sự thất bại (Burnett & Evans, 2016), Bản đồ tư duy (Cai, 2017)

• Xác định các khuôn mẫu điển hình, các chủ đề lặp lại trong các khuôn mẫu và các hàm ý có thể có

Ví dụ: Tạp chí Ý tưởng (Heppner và cộng sự, 1994), Bản đồ vô định (Brooks, 2017), Đường đời nghề nghiệp/Phân tích dòng thời gian (Heppner và cộng sự, 1994), Bản đồ tư duy (Cai, 2018)

• Khuyến khích thân chủ gia tăng kết nối/mở rộng các mối quan hệ chuyên nghiệp để xác định các khả năng

Ví dụ: Phỏng vấn thông tin (Knight, 2016), Tạo mẫu (Burnett & Evans, 2016)

• Khám phá những gì thực sự quan trọng đối với thân chủ cũng như kiểm tra những gì đã thực sự hiệu quả với họ

Ví dụ: Viết nhật ký/Tìm đường (Burnett & Evans, 2016), Khẳng định kỹ năng (Indeed, 2021)

• Tạo ra một số cơ hội có thể xảy ra và thử nghiệm

Ví dụ: Mô hình EPSA (Schlesinger, 2016), Kết nối (Sáng, 2017), Đặt câu hỏi giả định – “Điều gì sẽ xảy ra nếu…” (Bright, 2017), Mô hình con bướm (Bright và Pryor, 2012), Trải nghiệm tưởng tượng (Akhtar, 2017)

Mô hình ARCCS để hỗ trợ tham vấn dựa trên sự hỗn loạn

CTC nhấn mạnh sự thay đổi liên tục, không chắc chắn và phi tuyến tính, sự phức tạp của các ảnh hưởng và các mô hình phân dạng nổi lên trong nghề nghiệp. Do đó, tham vấn viên nên tạo điều kiện cho thân chủ phát triển các kỹ năng cốt lõi để đối mặt với những thách thức nghề nghiệp đang nổi lên. Với sự tập trung của CTC vào các khuôn mẫu nghề nghiệp, một từ viết tắt có thể hữu ích để hỗ trợ thân chủ trong việc theo đuổi nghề nghiệp của họ là ARCCS: Khả năng thích ứng (Adaptability), Khả năng phục hồi (Resilience), Sự sáng tạo (Creativity) và Sự kiểm soát (Control), và Sự tự tin về năng lực bản thân (Self-Efficacy). Các chuyên gia nghề nghiệp sẽ hỗ trợ thân chủ tốt bằng cách giúp họ phát triển những kỹ năng cốt lõi này.

Các nhà tham vấn có thể cần tận dụng các yếu tố ARCCS và làm việc với thân chủ của họ như sau:

Khả năng thích ứng – Thử nghiệm, hình thành ý tưởng và thử nghiệm nhiều khả năng/tình huống khác nhau; chuẩn bị và sẵn sàng nhận ra và chấp nhận thất bại, qua đó học hỏi và bước tiếp; làm cho thất bại có thể tồn tại bằng cách xác định các chiến lược để hạn chế sự tác động của nó và tiếp tục thử các lựa chọn mới.

Khả năng phục hồi – Phát triển kỹ năng phân tích và giải quyết vấn đề hiệu quả; nâng cao lòng tự trọng; phát triển khả năng chuyển đổi những tai nạn và điều không như ý thành cơ hội và điều may mắn (Marks et al., 2014); chú tâm đến sức khỏe, bình an và quản lý bản thân hướng về sự lạc quan.

Sự sáng tạo – Giới thiệu và xây dựng khả năng ở sáu điều mà Pink cho rằng đây là “sáu năng khiếu cần thiết” nhằm có được sự thỏa mãn về nghề nghiệp và cá nhân: Thiết kế, Kể chuyện, Đồng điệu, Thấu cảm, Vui chơi và Đem lại ý nghĩa (2005).

Sự kiểm soát – Giới thiệu và thực hành việc đánh giá tình huống thông qua một bài tập sử dụng Vòng tròn Ảnh hưởng và Kiểm soát của Stephen Covey (Then Somehow, 2018). Đây là một cách để thân chủ xem xét mối quan tâm nghề nghiệp và xác định cách mà những điều này có thể ảnh hưởng đến việc theo đuổi sự nghiệp của họ.

Sự tự tin về năng lực bản thân – Áp dụng các nguyên tắc về sự tự tin mà xuất phát từ khả năng thuyết phục bằng lời nói của những người có sức ảnh hưởng quan trọng, các bài học kinh nghiệm gián tiếp từ những con số có liên quan, sự chiêm nghiệm về khả năng làm chủ trong những thành công ở quá khứ hoặc cách thức vượt qua những trở ngại, và cả việc xác định các phương tiện để nâng cao sức khỏe tinh thần và thể chất. Các nghiên cứu ban đầu về phương pháp tham vấn CTC đã cho thấy mức độ tự tin về năng lực của thân chủ trong quyết định nghề nghiệp tăng cao hơn so với những người được tham vấn nghề nghiệp theo cách truyền thống (McKay và cộng sự, 2005).

Xây Dựng Sự nghiệp cho Sự Phức Tạp và Không Chắc Chắn

Chuyên gia phát triển nghề nghiệp có cơ hội cho phép thân chủ điều chỉnh lại sự hiểu biết về bản thân, về người khác và môi trường thông qua kinh nghiệm và sự học hỏi liên tục của họ. Phương pháp CTC “chú ý một cách đầy cảm hứng đến tiềm năng con người để phát triển, thích ứng và vượt qua.” (Pryor & Bright, 2006, p.13) “Kết quả tham vấn [nhằm] hỗ trợ thân chủ phát triển sự nghiệp thông qua việc cho phép họ đàm phán/cân nhắc hiệu quả và xây dựng cuộc sống và sự nghiệp có ý nghĩa trong một thế giới mà về bản chất là hỗn loạn.” (Pryor & Bright, 2011, trang 99). Bằng cách xây dựng các kỹ năng cốt lõi và nâng cao sự tự tin, nhà tham vấn đang cung cấp cho thân chủ các công cụ để tiếp nhận và duy trì khả năng đối mặt với những thay đổi chưa từng có sắp diễn ra.

Thông tin về tác giả:

Jerilyn Wagner, MSEd, CCC, SPHR là Cố vấn nghề nghiệp cho sinh viên MHR/MBA tại Trường Kinh doanh Huntsman thuộc Đại học Bang Utah và là Chủ sở hữu/Tư vấn chính cho Engaged Pathways (Engagedpathways.com). Khi làm việc với sinh viên và thân chủ, cô đã sử dụng nền tảng của mình về đào tạo và phát triển và hiệu quả của tổ chức, trong các ngành nghề đa dạng, để hỗ trợ các cá nhân, nhà quản lý và nhóm trong việc xây dựng môi trường học tập thú vị. Engaged Pathways chuyên làm rõ điểm mạnh, xây dựng tư duy phát triển, làm rõ giá trị và hình thành sự hài lòng về  hành trình nghề nghiệp. Liên hệ với tác giả tại Engagedpathways@gmail.com.

Người dịch: Hà Phạm

Biên tập: Lê Khương

Nguồn tài liệu: https://www.ncda.org/aws/NCDA/pt/sd/news_article/372695/_PARENT/CC_layout_details/false

Photo by Jeremy Bishop on Unsplash

Bài viết Mô hình ARCCS với sự phát triển nghề nghiệp trong các giai đoạn chưa từng có đã xuất hiện đầu tiên vào ngày Hướng nghiệp Sông An.